الهام رضاپور- «قائم» نام خیابان اصلی محله است و مسجد صاحب الزمانی هم با قدمت 55ساله وبا ظاهر و نمایی که مشخص است به تازگی بازسازی شده در راسته همین خیابان قرار دارد، در ورودی این خیابان هم درمانگاهی مزین به نام حضرت «ولیعصر(عج)» وجود دارد. این ها مشخصه بارز این محله است که نشانی هایش می گوید مردم این محله اعتقاد و ارادت زیادی به امام عصر(عج) دارند.
این زیباترین آدرس و ویژگی یک محله با نام «خیرآباد» و مردمانش می تواند باشد. زمان حضور ما در محله درست وسط روز و در اوج شلوغی این خیابان است. شلوغی معبر اصلی با عرض کم و رفت و آمد خودروها و موتورسوار ها تمامی ندارد. این وضعیت در زمان تعطیلی مدرسه و عبور ومرور دانش آموزان دبستانی محله احتمال هر گونه حادثه برای این کودکان که با هیجان و عجله می خواهند هر چه زودتر به خانه برسند را بیشتر می کند.
«شیوا» و «شیلا» دو خواهر و دانش آموز دبستان تکتم هستند که زنگ خانه را می زنند، آنها در شلوغی این خیابان مواظبند و می گویند: سفارش مادر را همیشه به خاطر داریم.
«خیرآباد نو»، نام شناسنامه ای محله
نماز ظهر و عصر مسجد تمام شده و اهالی، زن و مرد مسجد را ترک می کنند. «محمدرضا باقری نژاد» از نمازگزاران مسجد صاحب الزمانی است و در حالی که کت بلندی را روی شانه هایش انداخته و زیر لب ذکر می گوید جلوی در مسجد می ایستد تا از محله و تاریخ و خاطره هایش برای ما بگوید. 64سال دارد و می گوید: 40سالی است در این محله زندگی می کنم، این جا را از قدیم با اسم «خیرآباد نو» می شناسند اما حالا دیگر از قدیمی ها جز یاد و خاطره هایشان چیزی نمانده است.
خانواده های درخشان، تقدیری، وریدی و... این جا سکونت داشتند اما حالا خیلی ها غریبه اند. او از صفا و صمیمیت اهالی می گوید و این که هر چند مثل گذشته نیست اما هر روز وقتی برای نماز به مسجد می آییم از حال هم جویا می شویم. او می گوید: بنای این مسجد بیش از 50سال است به همت خیران و از جمله
آیت ا... تهامی که در همین مسجد دفن هستند، ساخته شده است. او درباره شخصیت آیت ا... سید حسن تهامی می گوید: این سید بزرگوار یکی از مراجع شیعه و از مفاخر برجسته حوزه علمیه نجف بود که به عالی ترین مراتب اجتهاد نائل آمد و سه مسجد خیرآباد نو، مسجد رضوی و مسجد خضرعلی را پایه گذاری کرد.
وی عرض کم خیابان و شلوغی آن را از مشکلات عنوان می کند و از شهرداری می خواهد برای ساماندهی وضعیت ساخت و ساز های محله با توجه به این که در این معبر باریک ساختمان چند طبقه ساخته می شود فکری بردارد.
گرمابه مروارید سرد است
در این محله گرمابه مروارید وجود دارد که وقتی می خواهیم با حمامی آن صحبت کنیم داخل گرمابه حتی از بیرون هم سردتر است و از صدای ریختن آب و بخار شیشه خبری نیست.
سوت و کور و ساکت است و از پشت شیشه ، اتاقک کوچکی که حمامی در آن جواب مشتری ها را می دهد و چند لیف و سفیداب دیده می شود. «خورشیدی» هم می گوید: از صبح فقط یک مشتری آمده است و بیشتر مشتری ها یا کارگر هستند و یا روستایی.
می گوید: اهالی هم چند نفری که در خانه هایشان حمام نیست می آیند اما تعدادشان زیاد نیست تا بتوانیم هزینه های آب و برق وگاز و... را بدهیم و شاید همین روزها حمام تعطیل شود. «احمدی» از کسبه خیابان «صمدی» نیز مهمترین موضوعی که لازم می داند به آن رسیدگی شود را ساماندهی دستفروشان افغانستانی عنوان می کند و با بیان این که ما مغازه دار ها اگر یک روز عوارض و مالیات ندهیم جریمه می شویم ولی کسی به کار دستفروش ها کاری ندارد می گوید: در این خیابان فضای سبز و محلی برای بازی بچه ها وجود ندارد. وسایل ورزشی را داخل کانال شاهرود گذاشتند و بچه های ما امکان بازی ندارند.
وی می گوید: در بولوار جوادیه چند قطعه زمین مناسب برای ایجاد فضای سبز بود که شهرداری اطرافش را دیوار کشید. شهرداری به زیبا سازی این محله توجهی ندارد و به نظر من این نوعی تبعیض است. کمی آن طرف تر در پیاده رو پیرمردی را می بینم که با یک کوله پشتی پر از خار و خاشاک سر راهم می آید. کمرش خم شده و آرام و بی توجه به اطراف گام بر می دارد.
وقتی نزدیکش می رسم و با او همکلام می شوم با این که از شدت خستگی توان حرف زدن ندارد اما لبخندی بر چهره اش می نشیند و می گوید: یک بز و بزغاله دارم و هر روز صبح تا وقت نماز ظهر به پارک آزادی می روم و این خار و خاشاک ها را جمع می کنم. این کاسبی هر روز من است. «احمد علی چاه حوضی» با توکل به خدا زندگی می کند و با اشتیاق می گوید 7 بار به مشهد و پابوس امام رضا(ع) رفتم ولی حالا دیگر توان ندارم اما چه می شود یکبار دیگر هم عازم شوم... او خدا حافظی می کند و و باز گام هایش را آرام برمی دارد.
تهدید حضور افغانستانی ها در محله
«میرزا نجف نخعی پور» نیز از دیگر اهالی است، همین که می خواهد از محله بگوید بدون مکث و معطلی و در حالی که یک دل پر از گلایه دارد می گوید: بزرگترین مشکل ما حضور افغانستانی هاست که وسط شهر بیرجند و در محله های قدیمی ساکن هستند.
وی درباره چالش حضور مهاجران افغانستانی و این که در هر کوچه در هر خانه ای را بزنی این افراد در آن زندگی می کنند، می افزاید: برخی از این مهمانان ناخوانده علاوه بر بحث های بهداشتی به بحث های فرهنگی هم توجهی ندارند. به گفته وی، با این وجود یک مجتمع فرهنگی فعال در محله نیاز است تا خلاء فرهنگی برطرف شود.
یکی از کسبه هم با اشاره به این که در هر حال حضور اتباع خارجی و تبعات اجتماعی و فرهنگی که به جای می گذارند در آینده به یک بحران قابل تامل تبدیل می شود می گوید:حضور و اقامت آن ها، علاوه بر تحمیل هزینه های هنگفت بر اقتصاد ما، مشکلات و مصائبی را برای اقشار مختلف مردم ایجاد کرده است که هر چند پذیرش این جمعیت مهاجر براساس اصول و ارزش های انسانی است اما تاثیر حضور آنها در امور اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی غیر قابل انکار است.
هنوز صحبت های اهالی درباره این معضل تمام نشده که حاجیه خانم «رنجبر»یکی از اهالی 45 ساله در محله با خوشرویی و آرامش می گوید : ننویسید! ما را چه به آن ها، افغانستانی ها هم انسان هستند ولی با این که پر رفت آمد و شلوغ هستند اما ما شکایتی نداریم در محله ما صد نفر خوب هستند یک نفر خراب !. به هر حال آن ها هم حق زندگی دارند و ما باید در کنار هم باشیم. او با تعصب درباره محله اش می گوید: این جا همه چیز خوب است همه با صفا و صمیمیت زندگی می کنند و در محله ما افراد سر شناسی هستند که نام و آوازه شان همه جا هست.
این جا محل زندگی خانواده شهیدین « قاسمی» است که دو شهید را تقدیم انقلاب کردند. « قاسمی» که دوسالی است در محله سکونت دارد از این که بعضی اهالی زباله هایشان را جلوی در منازل خود می گذارند گلایه دارد و از شهرداری می خواهد بیشتر به این منطقه برسد.
درمان اهالی در یک مرکز خیریه
در گوشه میدان چند ضلعی «شهید سندروس» یک ساختمان با معماری و نمای متفاوت از دیگر ساختمان های محل دیده می شود. این جا یک مرکز در مانی خیریه است که هر روز مراجعان
زیادی از خدمات آن بر خوردار می شوند. قائم مقام در مانگاه خیریه حضرت ولیعصر(عج) که خودش از نیک اندیشان شهر است می گوید: این درمانگاه از سال 88 با نیت خیر خدمت رسانی به دردمندان و محرومان شروع به کار کرد و خدمات آن در بخش های مختلف شامل، تزریقات، آزمایشگاه تشخیص طبی، دندانپزشکی، روانشناسی و مشاوره، درمان سوء مصرف مواد و... با تعرفه بسیار اندک در اختیار مردم محله و دیگر همشهریان قرار می گیرد. «مسعود بیرجندی» به ارائه خدمات در بخش زنان و زایمان، قلب و عروق و درمان بیماران عفونی و... اشاره می کند و می گوید: در این مرکز هزینه های سنگین درمان بیماران صعب العلاج با کمترین مبالغ پرداخت شده است.
تراکم جمعیت افغانستانی ها در
شمال شهر
مدیر کل اتباع و امور خارجه استان با بیان این که آمار خانواده های مهاجر افغانستانی از حدود 4سال قبل تغییری نکرده است به حضور 6 هزار افغانی در استان اشاره می کند و می گوید: آمار این مهاجران در خراسان جنوبی کمتر از دیگر نقاط است و در بیرجند این افراد در بافت قدیمی شهر، خیابان های حکیم نزاری ، 17 شهریور،جوادیه ، خیر آباد و پایین شهر و روستای حاجی آباد سکونت دارند.
«موسوی» حضور افغانستانی ها در بیرجند را قانونی می داند و با بیان این که آن ها برای اجاره خانه و تهیه مسکن باید مجوز به بنگاه املاک ارائه دهند می افزاید: آنها توان پرداخت اجاره خانه های گرانقیمت در خیابان های معلم و غفاری و... را ندارند بنابراین تراکم جمعیت آن ها در محله های شمال شهر و بافت قدیمی بیشتر است ، با این حال آن ها در خانه های فرسوده و در کنار چند خانوار در یک خانه زندگی می کنند.
وی در پاسخ به گلایه های اهالی محل درباره مزاحمت ها ی جوانان افغانستانی و مشکلاتی که بابت حضور آنها در این محله ایجاد می شود، می گوید: در صورت بروز این مشکلات و در صورتی که اهالی احساس نا امنی و... می کنند می توانند با 110و مرکز فوریت های پلیس تماس بگیرند تا نسبت به رفع مشکل اقدام شود. وی همچنین در باره کسب و کار آنها هم می گوید: وقتی حضور این افراد قانونی باشد آنها بالاخره باید از یک راهی بتوانند مخارج و هزینه های زندگی و خانواده را تامین کنند و در این زمینه نمی شود مانع کسب و کار آنها شد امادر عین حال شهرداری با ایجاد یک بازارچه دایم در ابتدای خیابان غفاری ساماندهی دستفروشان را که عده ای از آنها افغانستانی هستند در دستور کار دارد.
زمین با کاربری فضای سبز نداریم
مدیر عامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری بیرجند هم درپاسخ به درخواست اهالی برای ایجاد فضای سبز در این منطقه با بیان این که در محله خیر آباد به دلیل تراکم بافت مسکونی حتی یک متر فضا برای ایجاد فضای سبز وجود ندارد می گوید: زیباسازی میدان شهید «سندروس» به عنوان تنها فضای موجود سال گذشته انجام شد.
«انصاری» با اشاره به این که شهرداری فقط در نقاطی که کاربری فضای سبز برای آن تعریف شده باشد می تواند اقدام کند می افزاید: در ضلع شمالی خیر آباد پارک آزادی و در ضلع جنوبی آن بوستان فرزان قرار دارد و امکان توسعه فضای سبز در این محله وجود ندارد.
نظافت هر روزه
معاون خدمات شهری شهرداری منطقه یک بیرجند هم از برنامه دقیق شهرداری برای نظافت این محله خبر می دهد و این که در خیابان « قائم» هر روز سطل های مکانیزه تخلیه می شود و در کوچه ها هم یک روز درمیان کار رفت و روب در برنامه قرار دارد.
«اخلاقی» می گوید: برای پاکیزگی این محله تا کنون گزارشی از شکایت شهروندان نداشتیم.