این دهان بستی دهانی باز شد
تا خورنده لقمههای راز شد
لب فرو بند از طعام و از شراب
سوی خوان آسمانی کن شتاب
اشعاری از مولانا است که در باب منزلت روزه داری بیان شده است. رمضان و رسوم آن مانند سایر موضوعات فرهنگی مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است اما به نظر می رسد با وجود سنت های قدیمی چون شب خوانی های این ماه بزرگ که از گذشته های دور ادامه دارد، رمضان در شعر شاعران فراموش شده است و شاید گزافه نباشد اگر بگوییم این روزها شعر رمضان و سرودن اشعاری در خصوص ماه مبارک رمضان در شعر شاعران استان دیده نمی شود به خصوص اینکه حتی در این مورد به آداب و رسوم غنی رمضان توجهی نشده است و نبض شعر رمضانیه در قلب شعر شاعرانمان کند می زند.
یکی از شاعران استان که 20سال از ورودش به عرصه شعر می گذرد می گوید:در اشعار آیینی و گذشتگان و شاعران فعلی استان رد پای شعر رمضانیه کمرنگ است.
«رحیمی»می افزاید: تاکنون شعری در این باره نگفته ام اما بیشتر شاعران استان به مناسبت های مختلف این ماه از جمله شهادت امام علی (ع)، شب های قدرو... اشاره کرده اند با این وجود اگر چه در برخی اشعار شاعران قدیم مانند مولوی ابیاتی در خصوص امساک و اعمال رمضان دیده می شود اما با عنوان شعر رمضانیه شعری در ادبیات رسمی کشور مشاهده نشده است.
وی به این نکته هم اشاره می کند که در شعر عرفانی هم از فضایل اخلاقی و پسندیده و آنچه که روزه را حقیقی می کند یاد شده اما تاکنون حتی در کشور جشنواره و نشستی به عنوان شاعران شعر رمضانیه برگزار نشده است.
وی می گوید:اگر شعر رمضانیه را در اشعار فولکلور استان بررسی کنید به دو بیتی هایی دست خواهید یافت که به موضوع رمضان پرداخته است، مناجات هایی در خوسف و بشرویه هم خوانده می شد اما به طور خاص شاعری به این موضوع نپرداخته و به علاوه دیوان اشعاری در این خصوص منتشر نشده است در قدیم اشعاری در وعظ و شب زنده داری و طاعت در 3نوبت از شب خوانده می شد که بخش اول برای خانم ها و پخت وپز در سحر و قسمت دوم متعلق به بیدار کردن اهالی خانه و بخش سوم به منظور آماده شدن وشتاب برای خواندن نماز بود. شاعران استان هم می توانند بر اساس همین آداب و اشعار شعر رمضانیه بگویند.
جای خالی رمضانیه
«علی اکبر حسامی» شاعر دیگر استان جایگاه شعر رمضانیه در آثار شاعران استان را محدود به اشعاری می داند که در خصوص عبادات در این ماه مبارک است.
او که بیشتر از 40سال است شعر می گوید دوبیتی ها و رباعی هایی درباره سحرخیزی و عبادت سروده است و عنوان می کند:در حال حاضر از آداب و رسوم رمضان در شعر شاعران استان ردی نیست و اگر چه شاعران به سرودن اشعاری سنتی و اصیل روی آورده اند اما باز هم جای رمضانیه خالی است.
او فرهنگ و آداب و رسوم رمضان را ریشه دار و غنی از اعتقادات مردم می داند و تاکید می کند: این روزها فرهنگ و آداب و رسوم رمضان کمرنگ تر از گذشته است.
نگاه معمولی به رمضان
«شاعران نگاه معمولی به رمضان دارند.»این اولین جمله دکترای ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند است ،دکتر «واعظی» معتقد است یکی از دلایلی که شعر رمضانیه در اشعار شاعران دیده نمی شود شاید این باشد که مجموعه ای از اشعار رمضانیه شاعران استان تا کنون چاپ نشده است.
او نه فقط نگاه شاعران جوان و معاصر، بلکه نظر شاعران قدیمی مانند ابن حسام و حکیم نزاری را هم به رمضان نگاهی معمولی می داندو می گوید: در این بین می توان شعر مولوی و حافظ در مورد رمضانیه را غنی دانست و شعر شاعران استان هم سطح با شاعران بزرگ ادبیات تعلیمی نیست.
وی توضیح می دهد:برخی مثنوی سرایان به مناسبت های مذهبی رمضان اشعار کوتاه و بلندی دارند و به علاوه برخی از طنز سرایان هم به این مقوله پرداخته اند که البته نباید به شوخی و هزل در این مورد پرداخت چون درست نیست.
وی با اشاره به پررنگ بودن برخی جنبه های مذهبی ماه مبارک رمضان در لابه لای اشعار آیینی استان ادامه می دهد:از آداب و رسوم رمضان در این اشعار یاد نشده است و دیگر این سنت ها رنگ و بوی قدیم را ندارد.
وی دلیل این مشکل را منتقل نشدن آداب و رسوم رمضان به نسل جدید می داند در حالی که رمضان خوانی استان که ریشه درآداب و رسوم این ماه دارد برای شاد باش و قبول باش توسط نوجوانان خوانده می شد.
وی با بیان اینکه ابن حسام در اشعارش به عید فطر و عبادت و روزه گرفتن اشاره کرده است می گوید: در میان اشعار او هم ابیاتی مربوط به آداب و رسوم دیده نمی شود.
در ادامه به ابیاتی از مولوی اشاره می کند. از کم خوردن زیرک و هوشیار شوی / وز پر خوردن ابله و بیکار شوی / پر خوری تو جمله ز پر خواری توست / کم خوار شوی اگر تو کم خوار شوی.
اندر رمضان خاک تو زر می گردد / چون سنگ که سرمه بصر می گردد /آن لقمه که خورده ای درر می گردد / وان صبر که کرده ای گهر می گردد
غفلت از رمضانیه
یکی از پژوهشگران زبان و ادبیات استان هم با اظهار تاسف نسبت به اینکه شاعران استان تاکنون در خصوص رمضان شعری در خور توجه نسروده اند می گوید:فقط شعرهای عامیانه در میان اشعار شاعران استان به چشم می خورد و اثری از شعر رمضانیه نیست.
دکتر «زنگویی» جای رمضانیه را در بین اشعار شاعران استان خالی می بیند و در ادامه به نبود حتی یک دیوان شعر مربوط به رمضان اشاره می کند. او غفلت شاعران را نسبت به ماه مهم و مبارک رمضان باعث تاسف می داند و یکی از دلایل کمرنگ بودن شعر رمضانیه را در استان مطالبه نشدن این نوع شعر از شاعران عنوان می کند.
وی از جای خالی آداب و رسوم رمضان در لابه لای اشعار شاعران هم گلایه مند است و این موضوع را مورد غفلت شاعران می داند.