جان تازه در برگ های نخل «دهسلم»
زهرا خسروی- آنجا که پای هنر در کار باشد عشق، ذوق و قریحه جلوتر از امکانات و موقعیت پیش می رود.
فقط رنگ، جاذبه و امکانات نیست که هنر را می آفریند، فقط سبزی و طراوت نیست که بانی ذوق واندیشه می شود حتی رنگ زرد و خشکیدگی برگ هم پای هنر می شود تا آنجا که برگ های مرده نخل را دوباره جان می بخشد و از مردگی و بی طراوتی شان حتی زندگی ها می چرخد.
زندگی در کویرحوصله می خواهد . سازگاری با بی آبی و گرما، کار هر آدمی نیست شاید حوصله و تحمل است که کویرنشینان را به هر هنری وا می دارد آنجا که فقط سبزی و طراوت را زندگی بخش نمی دانند و حتی از برگ های زرد و خشکیده هم راهی برای ادامه زندگی و تبلور هنر می یابند که بانوی کویرنشین به همت سرانگشتان هنرمندش عشق را چنان بر برگ های خشک درخت نخل جاری می کند تا برای همیشه ماندگار شود همان طور که از گذشته ها به یادگار است.
در 85 کیلومتری غرب نهبندان در گوشه روستایی که «دهسلم» نام دارد بانوی هنرمندی است که از 15 سال قبل، دستانش با برگ های درخت خرما عاشقانه نقش هنر می زند. حصیرباف است و روزگارش را با همین هنر دیرینه و کهن سپری می کند.
«محمدی» که هنر حصیربافی را از مادر به ارث برده، از انگیزه و شوق کودکی اش برای یادگیری این کار می گوید که از همان موقع، با همان دستان کوچکش و به تقلید از مادر این هنر را فرا گرفت و آثاری هر چند کوچک درست می کرد.
حالا 46 بهار زندگی را پشت سر گذاشته و دستی درکار آموزش این هنر به 40 نفر از بانوان روستا دارد تا آنجا که 15 نفر به طور ثابت و 30 بانو هم به صورت پراکنده مشغول آموختن این هنر هستند .
گاهی بانوان روستا در کنار هم و زیر سایه درختان نخل که حالا جزئی از وجودشان در دستان بانوان دهسلم هنرنمایی می کند، می نشینند و روز و شب را سپری می کنند.
ابزار و مواد اولیه
ابزار و وسایل کارشان ساده است؛ داس، کارد، سوهان، درفش و سوزن که از آن ها برای قطع برگ های درخت خرما و آماده کردن مواد اولیه استفاده می کنند. گاهی نیز هنگام بافت به عنوان ابزار کمکی، کارشان را ساده تر می کند اما در حقیقت آنچه بافته های حصیری را شکل می دهد ذوق و مهارت بانوان هنرمند این روستاست.
این بانوی هنرمند مواد اولیه کارش را برگ های درخت نخل عنوان می کند و می افزاید: بعد از جدا کردن برگ ها از درخت نخل، آنها را خشک می کنیم سپس برش زده و در آب خیس کرده و بعد کار را شروع می کنیم.
وی به بافت زنبیل اشاره می کند و توضیح می دهد: بعد از بافت یک متر و نیم از حصیرها، آن را در آفتاب می گذاریم تا خشک شود آن گاه اضافه های کار را برش داده و دوباره در آب می گذاریم تا خیس شود، در انتها برای تهیه زنبیل ، آن را می دوزیم.
او که بیشتر وقتش را به این هنر اختصاص داده است، می گوید: بعد از اتمام کارهای خانه و انجام امور روزانه شروع به حصیربافی می کنم حتی بیشتر شب ها مشغول کار هستم. 6 سال است که پیوند کلیه انجام داده و هزینه دارو و درمانم را نیز از این راه تامین می کنم.
شرکت در 20 نمایشگاه
این بانوی هنرمند از حضورش در بیش از 20 نمایشگاه می گوید و آن را فرصت خوبی برای فروش محصولات می داند.
استقبال مردم از بافته های حصیری خوب است حتی برخی با دیدن این تولیدات ذوق می کنند و خوششان می آید اما فروش در همه نمایشگاه ها یکسان نیست، گاهی بیشتر و بعضی اوقات نیز کمتر است.
«محمدی» می افزاید: هنگامی که عازم نمایشگاهی می شوم بقیه بانوان روستا هم محصولاتشان را برای عرضه و فروش در نمایشگاه تحویل من می دهند.
کاروانی از شتر حصیری
او به هنرنمایی بانوان دهسلم اشاره می کند و این که به همت دستان توانمندشان از برگ های خشکیده خرما، محصولات کاربردی مثل پادری، سفره، رومیزی، زیرانداز، زیرقابلمه ای و... راهی بازار می شوند.
فکرشان حتی تا وسایل زینتی و زیبا سازی خانه هم می رود گل می سازند و کاروانی از شترهای حصیری که بار زندگی شان را سخت حمل می کند.
بیشترین زحمت را مربوط به بافت پادری عنوان می کند که ابعاد بزرگ تری نسبت به بقیه دارد و باید وقت بیشتری برای آن صرف کرد، او برای زیر پاها می بافد اما دستانش هنر را بالا می برد هر چند بیشتر از او سراغ زنبیل کوچک را می گیرند زنبیل هایی که می رود با خرید بانوان پر شود.
نبود مکان برای فروش
از نگهداری محصولاتش در انبار خانه می گوید و این که مکانی برای عرضه و فروش تولیدات در روستا وجود ندارد.گاهی که مسافران و گردشگران به دهسلم می آیند محصولاتش را در حیاط خانه پهن می کند شاید مسافری زنبیلی بخرد و درآمدی نصیب بانوان هنرمند این روستا شود.
عید نوروز به نظر او فرصت مناسبی برای این کار است چرا که مسافران و گردشگران زیادی به دهسلم می آیند و محصولات بیشتری به فروش می رسد.
سرپرست نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهبندان هم از کاربرد عامیانه حصیربافی در گذشته می گوید و ادامه می دهد: به منظور آموزش های بیشتر و کاربرد رنگ در این هنر، سال 92 فردی از بوشهر به استان دعوت شد و حدود 50 نفر ازبانوان روستای دهسلم آموزش های لازم را در این زمینه فرا گرفتند.
«شبانی» حصیربافی را مربوط به فصل خاصی از سال نمی داند و توضیح می دهد: به دلیل خاصیت درختان نخل مردم روستای دهسلم همیشه و در هر فصلی از سال مشغول حصیربافی هستند و امروزه از این هنر استفاده های مختلفی مانند سبد میوه، آجیل، گل و... می شود.
وی به راه اندازی ساختمانی به منظور آموزش و فروش صنایع دستی از سال گذشته در دهسلم اشاره می کند و ادامه می دهد: به طور متوسط حدود 50 گردشگر در روز از این روستا بازدید می کنند که تاثیر خوبی در فروش صنایع دستی آن دارد، وجود بازارچه های موقت و حدود 9 مغازه در شهرنهبندان، مکان خوبی برای فروش صنایع دستی به ویژه حصیربافی محسوب می شود.
به گفته وی در ایام نوروز سال گذشته حدود 3 هزار نفر در این روستا اسکان داشتند و تنها در یک شب خدمات ارائه شده به یک تور 10 نفره خارجی وی از فروش صنایع دستی، اسکان و... حدود 500 دلار درآمدزایی داشته است.
وی از آموزش حصیربافی در روستاهای چاهداشی و بندان و شهر نهبندان می گوید و این که در حال حاضر در روستای دهسلم همه مشغول این هنر هستند به گونه ای که باعث رقابت بیشتر بین اهالی شده و همه به دنبال ارائه کالای با کیفیت بهتر و جذب مشتری هستند.
وی درآمد ماهانه مردم دهسلم از حصیربافی را با توجه به فروش آن در شهر و بازدید گردشگران به طور میانگین 4 میلیون تومان عنوان می کند.