مانیتور که روشن می شود سرها همه به سمتی می چرخند، هر کس بیمار خود را برای لحظه ای از مقابل نگاهی حسرت بار می گذراند. آن سوی تصاویر مانیتور، آن ها روی تخت دردی احساس نمی کنند، حرف نمی زنند و نمی بینند و تنها رشته پیوندشان با دنیا چند لوله تنفسی و یک دستگاه است.
آن سوتر عده ای سال هاست مرگ را در لحظه لحظه زندگی نفس می کشند و گویی دردهایشان تمامی ندارد، شب ها را در حالی به روز می رسانند تا شاید دست تقدیر، پیوند به زندگی دوباره را برای آن ها رقم بزند. شاید یکی فرشته نجات باشد با ترسیم واژه اهدای عضو در دفتر حیات از دست رفته اش. این داستان مرگ مغزی است، مرگ مغزی؛ مرگی به معنای واقعی است که بیمار توسط دستگاه چند ساعت یا چند روز بیشتر به زندگی نباتی اش ادامه می دهد اما در نهایت یا راهی آرامستان می شود یا بنا به تصمیمی بزرگ، به عده ای جان می بخشد و سپس به ملکوت می پیوندد.
مسئول مرکز بیماران خاص استان فرهنگ سازی برای پیوند اعضا در استان را مطلوب می داند و می افزاید: تعداد زیادی از بیماران استان از اعضای افراد مرگ مغزی موجود در استان که خانواده رضایت داده اند پیوند شده اند. البته از آن جا که بسیاری از افراد دچار مرگ مغزی، روستایی هستند خانواده آن ها کمتر به این موضوع رضایت می دهند هر چند با گفت و گو با معتمدان روستا این کار شدنی است چرا که این موضوع مورد فتوای مراجع تقلید هم است.
«دهقان» با استناد به آیه 32 سوره مائده که «هر کس، انسانى را از مرگ رهایى بخشد، چنان است که گویى همه مردم را زنده کرده است» می گوید: با ارگان های سالم فرد مرگ مغزی می توان جان چند انسان را نجات داد در حالی که بنا بر آمار کشوری روزانه 15 نفر به علت نبود کلیه سالم، ریه سالم، کبد سالم و... جان خود را از دست می دهند بنابراین با فرهنگ سازی بیشتر جان افراد زیادی نجات می یابد.وی عملکرد خراسان جنوبی در کشور را در زمینه فرهنگ سازی رضایت خانواده ها برای پیوند، متوسط به بالا اعلام می کند و می افزاید: نسبت به برخی استان ها مانند سیستان که جمعیت بیشتری دارد عملکرد مطلوب است و جوابگوی بیماران استان هستیم.
بنا بر آماری که ارائه می دهد: سال گذشته 18 عضو از بیماران مرگ مغزی استان شامل شش کلیه، شش قرنیه، چهار کبد، دو پوست اهدا شد و به 18 بیمار زندگی دوباره بخشید. بر اساس آمار تا پایان سال گذشته 20 بیمار استان در نوبت دریافت کلیه و یک بیمار در نوبت دریافت کبد زندگی را به سختی سپری می کنند. بنا به گفته وی، هم اکنون شرایط برداشت اعضا در استان فراهم نیست هر چند با تجهیز مکان تا حدودی زمینه فراهم شده است اما با حضور دو فوق تخصص کلیه یا نفرولوژی می توان شرایط برداشت ارگان در مرکز استان را هماهنگ و اعضا را در محفظه های ویژه با هواپیما ارسال کرد.
وی نبود بخش پیوند در استان را از مشکلات در این زمینه می داند که در صورت وجود این قسمت می توان بسیاری از ارگان های فرد مرگ مغزی را برداشت و به بیماران نیازمند اهدا کرد، البته شبکه فراوری از چند سال گذشته در استان راه اندازی شده است و در تمام واحدهای مراقبت ویژه، اورژانس ها، آی سی یو و... کارکنان آموزش دیده در صورت مشاهده بیمار مرگ مغزی مراتب را اطلاع می دهند و کارشناسان آموزش دیده برای ارتباط با خانواده افراد مرگ مغزی در صحنه حضور می یابند.او شرایط جغرافیایی استان به ویژه بیرجند را از دیگر مشکلات برای پیوند اعضا از بیماران مرگ مغزی مطرح می کند و می افزاید: در صورت تصمیم برای ارسال اندام بدنی به دیگر شهرها هواپیما در دسترس نیست یا ساعت های خاصی پرواز انجام می شود برای همین بیشتر بیماران برای پیوند با آمبولانس به مشهد اعزام می شوند. به گفته وی، از زمان اعلام مرگ مغزی بیمار توسط پزشک معالج، با توجه به شرایط روحی خانواده، کارکنان دوره دیده توضیحات لازم را در مورد مرگ مغزی به یکی از اعضای خانواده ارائه می کنند و در فاصله زمانی 10 تا 12 یا در نهایت 24 ساعت سعی می شود رضایت خانواده برای پیوند دریافت شود.
وی اضافه می کند: بعد از رضایت، بیمار سریع به مشهد یا در صورت فراهم بودن شرایط پرواز و... به دیگر شهرها اعزام می شود و با نظر پزشک قانونی دوباره تمام معاینات انجام و اعضای سالم وی برداشته می شود، بعد از برداشت اعضای پیوندی، سیستم بدن بیمار دوباره به حالت اولیه برمی گردد و تمام مراحل غسل، کفن و... انجام و جسد به استان برگشت داده می شود.
«دهقان» می گوید: هیچ هزینه ای برای این کار دریافت نمی شود حتی خدمات قبلی و هزینه چند میلیونی بیمارانی که مدت ها در آی سی یو، سی سی یو و... بستری بوده اند با رضایت به پیوند اعضا بخشیده می شود و رایگان خواهد بود.
بنا بر اطلاعات وی، بیماران مرگ مغزی در سن 18 تا 45 سال، ارگان های سالم تری دارند و اعضای بیشتری از بدن آنان را می توان برداشت اما برای فرد کهن سال این طور نیست هر چند در مواردی بیماران زیر 10 سال هم شرایط پیوند را به ویژه برای کلیه ها دارند.
او به موضوع مهمی اشاره می کند و توضیح می دهد: به محض اطلاع بدن از ناتوانی مغز در فرمان دهی، سیستم خود درمانی و خود ایمنی که در زمان سلامتی علیه میکروب ها و بیماری ها اقدام می کرد در زمان مرگ مغزی بر عکس عمل می کند و با ترشح آنزیم در یک فاصله زمانی کوتاه اعضای سالم و تمام ارگان ها را از بین می برد بنابراین چنان چه فاصله مرگ مغزی و پیوند زیاد شود، دیگر فرد شرایط پیوند را نخواهد داشت.
او عوامل زیادی را در ایجاد مرگ مغزی موثر می داند اما بیشترین آمار این افراد در آی سی یوها را مربوط به راکبان موتورسوار اعلام می کند که از هر 10 تخت بیمارستان بین پنج تا شش تخت مربوط به این افراد است که آمار فوتی و نقص عضو آن ها نیز بالاست.وی با تاکید بر این که هر بیمار مرگ مغزی بسته به ارگان های سالم، جان 15 نفر را نجات می دهد، به وجود 25 مرگ مغزی در استان در سال گذشته اشاره می کند که تعدادی به علت کهولت سن و عده ای هم به دلیل تروماهای وارده شرایط پیوند را نداشته اند اما از هفت نفر دارا بودن شرایط پیوند، پنج مورد منجر به رضایت خانواده شده که رقم خوبی برای استان است. به گفته وی، افراد نیازمند دریافت ارگان با مراجعه به بیمارستان مورد نظر در فهرست انتظار قرار می گیرند و افراد با شرایط بحرانی در اولویت پیوند هستند اما در صورت بحرانی نبودن وضعیت فرد، اعضای بیماران مرگ مغزی با رایزنی به بیماران در نوبت پیوند استان اهدا می شود.
وی یادآور می شود: تا زمانی که بخش ویژه ای برای پیوند در استان نباشد، نمی توان آمار دقیقی از تعداد افرادی که سالانه در انتظار دریافت اعضا جان خود را از دست می دهند ارائه داد.
مراحل اهدای عضو رایگان است
او موضوع پیوند اعضا را امری خداپسندانه می داند که جایی برای مسئله مالی در آن وجود ندارد و می گوید: این موضوع نه برای خانواده اهدا کننده و نه بیمار هیچ هزینه ای ندارد و تمام مراحل برای خانواده اهدا کننده رایگان است و هزینه اتاق عمل و بیمارستان را وزارت بهداشت و درمان تقبل می کند.آن طور که مسئول مرکز بیماران خاص استان می گوید: تا قبل از سال 93 بیش از سه هزار و 700 نفر برای دریافت کارت اهدای عضو در استان ثبت نام کرده اند اما بعد از آن، ثبت نام الکترونیکی، جایگزین فرم های ثبت نامی شد هر چند هم اکنون برخی دانشگاه ها نیز اقدام به ثبت نام به وسیله فرم های اهدای اعضا می کنند.
به گفته «دهقان» افراد داوطلب با مراجعه به کافی نت یا در منزل، با وارد کردن کلمه اهدای عضو به سایت مربوط دسترسی می یابند و فرد با انتخاب دانشگاه مورد نظر، موفق به ثبت نام برای اهدای عضو و دریافت رمز عبور از سایت مربوط می شود که باید آن را پرینت بگیرد و نزد خود نگهداری کند.
وی ادامه داد: امسال سامانه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در حال اقداماتی است تا با مراجعه افراد و در دست داشتن مدارک مورد نیاز امکان ثبت نام به منظور اهدای عضو در سایت مربوط را برای آن ها فراهم کند.البته این را هم یادآور می شود که هر چند افراد اقدام به ثبت نام برای دریافت کارت اهدای عضو می کنند اما در صورت این اتفاق و بعد از اعلام مرگ مغزی، باز هم رضایت خانواده برای اهدا و برداشت اعضا شرط است.