با یک حساب و کتاب سرانگشتی و ورانداز کردن جثه کوچکش می توان حدس زد که بیشتر از 15 سال سن ندارد، هنوز تابستان نرسیده که گرمای بی امان کویر خودش را نشان داده است، سکوت وهم انگیز و سنگین فضا را با همراهی دوستش می شکند.
روی صندلی زیر درختان فضای سبز بدون توجه به اطراف نشسته اند، در یک دستش سیگار است و در دست دیگرش گوشی موبایل. هر از گاهی صدای خنده ای بلند می شود و سکوت فضا را در هم می شکند و باز دود است و بوی سیگار که در هوا می پیچد و...
افزایش مصرف مواد دخانی
کاهش سن شروع به مصرف سیگار، افزایش سیگار کشیدن بین دختران، افزایش گرایش به مصرف قلیان و ... در بین جوانان از آسیب هایی است که هر چند آمار مشخصی از آن ارائه نمی شود اما صحبت مسئولان حکایت از روند افزایشی آن دارد.
موضوعی که سرپرست مرکز بهداشت شهرستان بیرجند آن را تایید می کند و می گوید: آمار مصرف مواد دخانی در بیرجند به ویژه بین نوجوانان، جوانان و بانوان روند افزایشی دارد هر چند در مورد شیوع مصرف به تفکیک جنسیتی آمار دقیقی در دسترس نیست اما گرایش بانوان به مواد دخانی نیز زیاد است.
آن طور که دکتر «زنگویی مطلق» می گوید: از میان مواد دخانی گرایش مصرف به قلیان بیشتر است و دلیل آن در سوء برداشت افراد از استعمال این ماده دخانی است زیرا افراد گمان می کنند به دلیل عبور دود قلیان از داخل آب، مواد مضر آن گرفته می شود در حالی که این ذهنیت اشتباه است.
وی بیشترین سن شیوع مواد دخانی را بین جوانان، میان سالان و سالمندان مطرح می کند و مصرف سیگار را نوعی اعتیاد می داند چون هر ماده ای که به دفعات مکرر مصرف می شود وابستگی ایجاد کرده و موجب اعتیاد می شود.
او کم کردن زمینه دسترسی افرد به سیگار و افزایش مالیات بر این محصول را از راهکارهای کاهش شیوع مواد دخانی در استان می داند.
موضوعی که به نظر می رسد تاکنون توجه چندانی به آن نشده است چرا که بر اساس ماده ۱۲ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات «فروش یا عرضه این مواد به افراد زیر 18 سال یا به واسطه این افراد» ممنوع است و جریمه نقدی دارد اما بر اساس مشاهدات میدانی و در مراجعه خبرنگار ما به برخی از این فروشگاه ها، این قانون در بسیاری از مراکز عرضه این مواد اعمال نمی شود و حتی در برخی موارد نوع سیگارها توسط فروشنده به نوجوانان و جوانان معرفی می شود.
شاید یکی از عوامل شیوع این مواد بین نوجوانان و جوانان، علاوه بر دسترسی راحت به اماکن فروش و عرضه، تهیه آن با کمترین قیمت و هزینه باشد چرا که فقط با پرداخت 300 تومان می توان یک نخ سیگار تهیه کرد!
آن طور که «شریف» رئیس اتحادیه خواربارفروشان بیرجند می گوید: واحدهای عرضه خرده فروشی سیگار باید حداقل 100 متر با مراکز مذهبی و فرهنگی مانند مساجد، دبستانها، دبیرستانها، پارک یا مواردی از این قبیل فاصله داشته باشد، در غیر این صورت حتی با وجود داشتن پروانه کسب، حق فروش سیگار را ندارند.
موضوعی که بنا بر مشاهدات عینی خبرنگار ما و با مراجعه به برخی فروشگاه هایی که در محدوده این اماکن هستند، باز هم چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
دکتر «زنگویی مطلق» سرپرست مرکز بهداشت شهرستان بیرجند نیز می گوید: هر چند نظارت بر خرید و فروش دخانیات توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف و مرکز بهداشت و... انجام می شود اما برخی سودجویان بدون توجه به قوانین سیگار را در اختیار افراد کم سن و سال قرار می دهند.
وی برخورد با اماکن عرضه کننده قلیان به طور جدی در تمام فصول سال را از عوامل موثر بر کاهش شیوع مواد دخانی در استان اعلام می کند و ادامه می دهد: نظارت و بازدید از مراکز عرضه مواد دخانی مانند سوپر مارکت، خواربار فروشی و ... در چارچوب ضوابط و آیین نامه های مربوط توسط بازرسان بهداشت محیط به صورت دوره ای و روتین در حال انجام است و مباحث مربوط به دخانیات در کمیته شهرستانی پیگیری می شود.
وی یادآور می شود: برخی مسائل مربوط به دخانیات را جزو اولویت ها نمی دانند و گمان می کنند معضل افزایش مصرف دخانیات نداریم در حالی که مصرف دخانیات باید جزو اولویت های اصلی رفع مشکلات اجتماعی باشد و در جلسه های اولیا و مربیان مدارس بر وجود این معضل تاکید و برای رفع آن راهکار ارائه شود.
وی نبود سختگیری های لازم در مورد قوانین مربوط به خرید و فروش مواد دخانی در استان را مربوط به ضعف قانون در این زمینه مطرح می کند و معتقد است باید قوانین سختگیرانه تری در این راستا وجود داشته باشد.
البته فقط موضوع قانون نیست، بلکه فروشنده هم نباید منفعت شخصی خود را در نظر بگیرد و به منفعت عمومی جامعه بیندیشد چرا که با وجود تعداد زیادی از فروشگاه های عرضه این مواد در استان نیروهای انتظامی، خانه بهداشت و... نمی توانند نظارت همیشگی بر این اماکن داشته باشند. به گفته وی، فروش نخی سیگار ممنوع است و تبلیغات این محصول نباید در کنار ویترین و ورودی فروشگاه ها قرار گیرد، البته این موضوع در برخی موارد رعایت نمی شود و باید در این مورد سختگیرانه تر برخورد شود.
وی یادآور می شود: هر چند بازرسان بهداشت محیط بر مسائل نظارت دارند اما زمانی که پرونده این افراد به دادستانی ارجاع می شود احکام سنگینی صادر نمی شود.
371 خرده فروشی مجوز دار
مسئول اداره اصناف استان هم با اشاره به عرضه مواد دخانی در 371 فروشگاه دارای مجوز در استان می گوید: از این تعداد 182 فروشگاه در مرکز استان فعال است.
«آریان فر» می افزاید: بعد از مرکز استان، فردوس، سربیشه، طبس و خوسف به ترتیب با 39، 32، 30 و 27 فروشگاه بیشترین مراکز دارای مجوز عرضه این مواد را در استان به خود اختصاص داده اند.
به گفته وی، سرایان با 17 مرکز مجاز و نهبندان و قاین هم به ترتیب با 15 و 12 مرکز و بشرویه و درمیان نیز به ترتیب 10 و هفت فروشگاه مجاز عرضه مواد دخانی در استان دارند.
وی می گوید: در فصل هشتم قانون نظام صنفی مبحث تخلفات قانونی موضوعی به نام تداخل صنفی وجود دارد که بر اساس آن یک پروانه با یک عنوان کد رسته که شغل و عنوان آن به طور کامل مشخص است، صادر می شود و چنان چه یک واحد صنفی با عنوان مشخص از فعالیت دیگر واحدهای صنفی کالایی عرضه کند تداخل صنفی محسوب شده و اتحادیه مربوط و نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت باید با این مورد برخورد کند.
وی با مثالی توضیح می دهد: اگر سوپر مارکتی اقدام به عرضه مواد دخانی، پوشاک یا خرازی کند، تداخل صنفی محسوب می شود و باید در مرحله اول اتحادیه مربوط و سپس سامانه 124 سازمان صنعت، معدن و تجارت در این زمینه پاسخگو باشد. وی با بیان این که اداره اصناف اقدام به صدور مجوز می کند، می افزاید: چنان چه یک واحد صنفی دخانی بدون مجوز اقدام به فعالیت کند این نهاد پاسخگو خواهد بود.
۱۴ فروشگاه عمده مجاز
«رحیمی» کارشناس مسئول امور دخانیات هم از وجود 14 فروشگاه مجاز عمده توزیع مواد دخانی در استان خبر می دهد که عامل توزیع عمده فروش به فروشگاه های شهر هستند.
... اسکناس هزار تومانی را از جیبش در می آورد و روی میز فروشنده می گذارد. سه نخ سیگار لطفا، فروشنده بدون این که بپرسد جعبه سیگار را از قفسه بر می دارد و سه نخ درخواستی را مقابل پسر نوجوان می گذارد و او هم بدون این که بقیه پولش را بردارد همراه با دوستانش به سمت پارک کنار خیابان روانه می شوند و ...