۴۰ سال از زلزله ویرانگرشهریور ۵۷ گذشت
تعداد بازدید : 19
طبس ؛همچنان گریزان از مرتفع سازی
فرخ نژاد-قدرت و قوت زمین لرزه ای که حدود ساعت 19:36 بیست و پنجم شهریور سال 57 رخ داد به حدی بود که جان 25 هزار نفر از جمعیت 35 هزار نفری طبس را گرفت تا روز غمباری برای بازماندگان این حادثه رقم بخورد.
از همان روزهایی که گهواره زمین لرزید و هویت و مردمان بسیاری از طبس به کام مرگ رفتند، آن هایی که ماندند با همیاری و همراهی دیگر ایرانیان شروع به ساخت خانه و شهری نو کردند، خانه هایی محکم و پایدار که اگر باز هم زمین لرزید، سقفی روی سرشان آوار نشود. تجربه تلخ زلزله طبس همگان را برآن داشته تا دیگر در این شهرستان واحدهای مسکونی مرتفع ساخته نشود و شاید به این دلیل که هیچ مرتفع سازی در این شهرستان نداریم بتوان این نقطه از خراسان جنوبی را شهرستانی استثنایی در این زمینه اعلام کرد. هرچند در ویلاسازی هایی که در طبس انجام می شود نباید موقعیت جغرافیایی و آب و هوای گرم کویری آن را بی تاثیر دانست زیرا مردمان این سرزمین با داشتن واحدهای مسکونی ویلایی و حیاط مرکزی و... خو گرفته اند اما تجربه تلخ زلزله 57 با این که چهار دهه از وقوع آن می گذرد نیز بی تاثیر در این فرهنگ و مجوزهایی که متولیان امر برای ساخت و سازها می دهند، نیست.
همین استثنایی بودن طبس سبب شده تا این شهرستان تنها نقطه در ایران باشد که واحدهای مسکن مهر آن نیز به صورت ویلایی ساخته شود.
برخی از اهالی طبس بر این نظرند که هر چند بعد از زلزله همه بناها و هویت این شهرستان به تلی از خاک مبدل شد اما کاش متولیان امر هنگام تصمیم گیری، ساختن طبس جدید را در کنار هر آن چه از هویت آن ها مانده است پیگیر می شدند تا در این برهه که دلشان برای نوستالژی ها و گذشته های طبس تنگ می شد می توانستند به آن جا سری بزنند. حال 40 سال از واقعه زلزله در این شهرستان می گذرد و باید دید روند ساخت و سازها چگونه است، آیا همه از سبک ساخت و ساز رضایت دارند؟ آیا احداث خانه های ویلایی نظر همه را تامین می کند؟ آیا نسل حاضر احداث بناهای مرتفع را می طلبند؟ گسترش افقی شهر چه چالش های خدمات رسانی در این نقطه ایجاد کرده است؟ و...
تاریخ طبس بازسازی نشد
آن طور که یکی از کارشناسان عمران در طبس می گوید: وقتی زلزله ای رخ می دهد دو رویکرد برای بازسازی بعد از آن مدنظر قرار می گیرد، یک دیدگاه این است که دوباره ساخت و ساز به صورت درجاسازی در همان نقطه انجام می شود یا این که نقطه ای امن تر در نظر گرفته و اهالی به آن جا منتقل می شوند که در طبس دیدگاه اول به اجرا درآمد.
مهندس«رسول آشنا» می افزاید: درجاسازی در شهر طبس سبب شد تا هر آن چه از بقایای زلزله در این شهر باقی مانده بود تراشیده شود طوری که هیچ اثری از آثار تاریخی چند هزار ساله به جز ارگ طبس که بازسازی شده است در این شهر نداریم.
وی اشاره ای به سختگیری های زیادی که در احداث بناها با توجه به زلزله خیز بودن طبس انجام می شود دارد و ادامه می دهد: نظارت بر ساخت و سازها در این شهر خیلی با دقت انجام می شود طوری که همه واحدهای مسکونی این شهر ویلایی و حداکثر دو طبقه است و برای بیشتر از دو طبقه نیز مجوز صادر نمی شود. وی با انتقاد از این که درجاسازی در طبس سبب شده است تا همه بناهای تاریخی و گردشگری طبس زیر خاک مدفون و به فراموشی سپرده شود از این موارد مسجد دو مناره طبس را که سبک و معماری همانند منارجنبان اصفهان داشته است نام می برد.
این کارشناس که خود مطالعاتی در زمینه هویت از دست رفته طبس داشته طرحی برای احیای بافت تاریخی طبس ارائه داده است تا با اجرای آن دوباره هویت طبس بازگردد اما متولیان امر از آن استقبال نکرده اند.
وی با بیان این که نمونه ای از معماری کهن طبس در این شهر وجود ندارد، ساخت و سازهای انجام شده در طبس را کپی برداری از معماری می داند که در همه نقاط وجود دارد، به علاوه با این که همه ساخت و سازها در طبس به صورت ویلایی است اما در این زمینه شهر با کمبود زمین مواجه نیست.
ویلاسازی و هزینه های سرسام آور
اما آن چه این کارشناس نسبت به آن انتقاد دارد این است که متولیان امر تعداد طبقات را مانعی برای استحکام بناها در این شهر می دانند در صورتی که با پیشرفتی که علم مهندسی در حوزه شهرسازی دارد بیان این گفته توجیه ندارد و با ویلاسازی هایی که انجام می شود فقط هزینه دستگاه های خدمت رسان در شهر افزایش می یابد و نیروی انسانی بیشتری را می طلبد. در این شهر فقط ساختمان یکی از دستگاه های اجرایی و چند باب هتل بیشتر از دو طبقه است و دیگر ساختمان مرتفعی وجود ندارد.
به گفته وی سندی هم که برای احداث واحد مسکونی حداکثر در دو طبقه داده می شود قابل تفکیک نیست به همین دلیل همه مجبور به ویلاسازی هستند.
موضوع دیگری که او به آن اشاره می کند به وضعیت اقتصادی حال حاضر برمی گردد و این که شاید برای بسیاری از جوانان مقدور نباشد که هزینه ای حدود 70 تا 90 میلیون تومان به منظور خرید یک قطعه زمین در طبس بپردازند و با این وضعیت اقتصادی اقدام به ساخت و ساز کنند و اگر آپارتمان سازی هایی انجام شود به طور حتم استقبال قشر کم درآمد را در پی خواهد داشت.
ایمنی 90 درصد ساخت و سازها
رئیس سازمان نظام مهندسی طبس نیز اشاره ای به زلزله سال 57 و سطح سواد و فرهنگ مردم این شهرستان دارد که سبب شده است تا استقبال خوبی از ساخت و سازها به روش فنی و اصولی برابر آیین نامه ها داشته باشند. به علاوه همان اکیپ هایی که در ابتدای بازسازی هم وارد طبس شده آیین نامه های آن روز را در ساخت و سازها پیاده کرده اند.
مهندس «عباسی» به تاسیس نظام مهندسی طبس در سال 83 اشاره و اضافه می کند: بعد از راه اندازی این سازمان از مهندسان برای نظارت بر ساخت و سازها استفاده شده است طوری که با نظارت های نظام مهندسی و دیگر متولیان امر می توان گفت حدود 90 درصد بناهای ایجاد شده در این شهرستان به روش اصولی، فنی و با توجه به آیین نامه و مقررات فنی ساختمان ساخته شده است. به گفته وی با همکاری فرمانداری و اداره های راه و شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت در طبس کارگروهی با عنوان استانداردسازی مصالح ساختمانی شکل گرفته است تا ارائه دهندگان مصالح ساختمانی شامل آهن فروشی، تولید کنندگان بتن و... تحت نظارت و کنترل باشند. دیگر این که در نظام مهندسی نیز کارگروهی با عنوان کارگروه مضاعف با همکاری شهرداری طبس ایجاد شده است که در قالب این کارگروه از ساختمان های در حال احداث بازدید شد و اگر تخلفی انجام شده باشد به مالک آن تذکر داده می شود. به علاوه در قالب کمیسیون ماده 35 نیز به صورت ماهانه بازدیدهایی از بناها و واحدهای مسکونی در حال ساخت این شهرستان انجام می شود. به گفته وی همه تلاش ها بر این است که ساختمانی ایمن، اقتصادی و بهداشتی ساخته و در آن بیشتر استانداردهایی که نیاز است با توجه به زلزله خیز بودن منطقه رعایت شود.
مرتفع سازی براساس طرح جامع
این کارشناس اعطای مجوز مرتفع سازی در طبس را توسط شهرداری و براساس طرح جامع این شهر می داند و می گوید: نظام مهندسی به لحاظ ضوابط فنی هیچ مشکلی برای نظارت و طراحی واحدهای مسکونی و بناها با هر ارتفاعی ندارد اما باید شهرداری به طور حتم مجوز را صادر کند.
«عباسی» با بیان این که فرهنگ مرتفع سازی با ایجاد بناهایی مانند هتل چهار طبقه در این شهرستان در حال گسترش است می افزاید: چون مردم این شهرستان با فرهنگ ویلاسازی خو گرفته اند چندان از مرتفع سازی استقبال نمی کنند و نهایت مرتفع سازی در طبس احداث بناهایی به حالت دوبلکس است.
علاوه بر این مردم طبس به دلیل آب و هوای گرم آن خواهان ایجاد بناهایی با حیاط و فضای سبز مناسب هستند. او نیز قبول دارد که به دلیل احداث خانه های ویلایی، شهر طبس در سطح گسترده شده است و به گفته شهردار این شهر که می گوید شهر طبس 17 هکتار است به تراکم جمعیت خیلی پایین اشاره می کند.
به گفته وی زمانی در طبس مجوز زیربنا برای ایجاد یک واحد مسکونی بیش از 300 مترمربع بود اما اکنون به 200 تا 216 مترمربع کاهش یافته است و دلیل آن هم محدودیت برای واگذاری زمین است.
استقبال نشدن از مرتفع سازی
وی به اعلام آمادگی سرمایه گذار برای ایجاد واحدهای آپارتمانی در این شهر در سال های گذشته اشاره می کند و می افزاید: از این طرح سرمایه گذار استقبال نشد و اکنون در طبس حداکثر میانگین زیربنایی که احداث می شود بین 120 تا 150 مترمربع است یعنی افرادی که توان مالی لازم را ندارند واحدهایی با زیربنای زیاد نمی سازند.
او اظهار می کند: اگر واحدهای آپارتمانی نیز در این شهر ایجاد شود به طور حتم مورد اقبال واقع نخواهد شد مگر افرادی که به طور موقت به شهر طبس مهاجرت می کنند خواهان این گونه واحدها باشند.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان طبس اظهار می کند: به دلیل زلزله سال 57 مرتفع سازی در این شهر انجام نمی شود طوری که همین فرهنگ و موارد قانونی آن سبب شده است تا طبس تنها نقطه ای در ایران باشد که واحدهای مسکن مهر آن به صورت ویلایی احداث شود. به گفته وی در کنار این موارد لوکس سازی در این شهر رو به گسترش است.