درشتی ریزگردهادر چشم استان
فرخ نژاد- هنوز نمی توان به عنوان بحران از آن نام برد اما اگر برنامه ریزی ها هوشمندانه نباشد و دستگاه های اجرایی دخیل در امر مقابله با ریزگردها پا پیش نگذارند قابلیت تبدیل شدن به بحران را، آن هم به دلیل حضور مستمر خشکسالی ها در استان دارد. هر چند روزهایی که وضعیت هوای مرکز استان، استانداردها را رد می کند به سه روز در ماه هم نمی رسد اما قابلیت تبدیل شدن آن به چالش وجود دارد.
سوال این جاست که به دلیل استمرار قهر طبیعت، موقعیت کویری و اقلیمی، همجواری با سیستان و بلوچستان، متاثر بودن از بادهای 120 روزه سیستان که در نتیجه خشکسالی ها به 190 روز افزایش یافته است و ... امکان تبدیل شدن پدیده گرد و غبار و ریزگردها در خراسان جنوبی به چالش یا بحران هست و چه باید کرد تا به سرنوشت خوزستان و سیستان و بلوچستان گرفتار نشود؟
برنامه ریزی هوشمندانه
مدیر کل حفاظت محیط زیست با این که اهتمام به موضوع مقابله با ریزگردها را از اولویت های مهم استان اعلام می کند اما این موضوع را یک بحران در استان نمی داند ولی معتقد است برای این که به بحران تبدیل نشود باید بسیار هوشمندانه برنامه ریزی کرد و این مهم شدنی نیست مگر این که دستگاه های اجرایی دست اندرکار همه پای کار باشند. دکتر «حسن اکبری» تاکید دوباره اش بر این است که اکنون مشکلی درباره ریزگردها در استان نداریم زیرا نتایج آزمایشگاهی نشان از این دارد که تعداد روزهای بالاتر از حد استاندارد در مرکز استان بیشتر از سه روز نیست.
همچنین اگر شاهد روزهایی با گرد و غبار بسیار ناسالم یا ناسالم در استان هستیم این گرد و خاک ها متاثر از دیگر نقاط کشور است و طبیعی به نظر می رسد.
او با بیان این که قابلیت تبدیل گرد و غبار به چالش در استان بسیار زیاد است می افزاید: دلیلش این است که خراسان جنوبی در منطقه ای خشک قرار گرفته است و بیشتر عرصه های آن بیابانی است، علاوه بر این پوشش گیاهی ضعیف در عرصه های بیابانی به خوبی نمی تواند نقش حفاظت از خاک و آب را بر عهده گیرد.
به گفته وی از طرف دیگر هر نوع سوء مدیریت در مصرف بی رویه آب، مراتع، چرای دام، معدن کاری، تغییر کاربری و تمرکز جمعیت در دشت ها به ویژه در اطراف شهرهایی مانند بیرجند در تبدیل شدن موضوع ریزگردها به یک چالش بزرگ و بحران تاثیرگذار است.
تصمیم گیری برای تالاب کجی
این کارشناس به تالاب کجی نمکزار نهبندان که در نوع خود تالابی اصیل و زیبا به حساب می آید و به دلیل حفر چاه های کشاورزی سفره های زیرزمینی آب در محدوده آن افت کرده است اشاره می کند و هشدار می دهد که اگر چاره اندیشی لازم انجام نشود ممکن است این فرصت به بحران تبدیل شود به همین دلیل برنامه های خوبی به منظور احیا و بازگشت به قبل برای تالاب با استفاده از منابع اداره های کل منابع طبیعی و آبخیزداری و حفاظت محیط زیست استان تدوین شده است.
«اکبری» اشاره ای به استقرار مدیریت زیست بومی در تالاب کجی نمکزار نهبندان می کند و این که بر اساس برنامه مد نظر تلاش بر این است که موضوع گرد و غبار در منطقه کنترل شود.
وی با بیان این که بخش مهمی از برنامه های اجرایی برای مقابله با موضوع گرد و غبار بر عهده دولت است می افزاید: دستگاه های اجرایی زیادی مانند سازمان های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی، اداره های کل راه و شهرسازی، منابع طبیعی و آبخیزداری، شرکت آب منطقه ای و ... و دستگاه های کلانی مانند وزارت کشور که نقش هماهنگ کننده دارد، در کنترل و مقابله با این موضوع مهم دخیل هستند.
به گفته او علاوه بر این دستگاه ها، یک سر موضوع هم مردم هستند زیرا بخش قابل توجهی از جمعیت استان وابسته به طبیعت است که نحوه عملکرد این افراد در قالب چرای دام، کشاورزی و ... بسیار تاثیرگذار است یعنی اگر چرای بی رویه اتفاق افتاد و آیش زمین های کشاورزی طوری باشد که عرصه ها برای مدتی بدون بادشکن رها شود و ... همه این موارد بر تبدیل شدن چالش گرد و غبار به بحران در استان تاثیرگذار است طوری که اگر ملاحظات لازم انجام نشود به طور حتم در آینده به چالشی بزرگ و بحرانی غیر قابل کنترل تبدیل می شود.
این مسئول معضل دیگر عرصه های طبیعی و زیست محیطی استان را گستردگی زیاد آن و کمبود نیرو می داند و ادامه می دهد: با تعداد نیروی موجود، نمی توان حفاظت مطلوبی از عرصه های طبیعی و زیستی استان داشت.
به علاوه وضعیت استخدامی نیروها طوری است که نیمی از آن ها قراردادی هستند و به لحاظ امکانات، تجهیزات و دریافتی ها شرایط فوق العاده سختی دارند. همچنین مجموعه این عوامل سبب شده است در حفاظت از عرصه های طبیعی با این که تلاش های بسیاری انجام می شود به نتایج چندان مثبتی دست نیابیم.
قرق های اختصاصی
مدیر کل حفاظت محیط زیست، اعتقاد دارد که اگر بخواهیم در این زمینه موفق باشیم باید مشارکت در حفاظت را با کمک مردم نهادینه کنیم تا آن ها بیشتر پای کار بیایند و این شدنی نیست مگر در قالب قرق های اختصاصی که به دنبال راه اندازی آن هستیم.
او امید دارد سه قرق اختصاصی را در استان راه اندازی کند که در قالب این برنامه، حفاظت و مراقبت بخش هایی از طبیعت را مردم به دست می گیرند و در این محدوده ها به تعداد محدودی اجازه بهره برداری داده می شود تا با این اقدام علاوه بر کاهش تصدی گری دولت، اشتغال ایجاد و کمبود نیرو در عرصه های زیست محیطی جبران شود. وی با اشاره به این که سمت و سوی توسعه استان باید به سمتی سوق داده شود که از ایجاد صنایع آب بر و سنگین و آلاینده و صنایعی که می تواند سلامت محیط و مردم را به خطر اندازد پرهیز شود اظهار می کند: اگر قرار است زمانی صنایع آلاینده را در استان مستقر کنیم در نقاطی باید ایجاد شود که جمعیت کمی ساکن هستند.
وی اشاره ای به مطالعات سال های گذشته درباره ریزگردها می کند و می گوید: به عنوان مثال بر اساس مطالعاتی که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری انجام داده کانون های فرسایش بادی خراسان جنوبی مطالعه شده است و بر همین اساس سال گذشته فعالیت هایی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست اجرا شد که از جمله این اقدام ها می توان به نهال کاری، اجرای پروژه هلال آبگیر و... اشاره کرد.
تاکید بر مطالعه دقیق
«اکبری» با تاکید بر این که در گذشته ورود به موضوع مقابله با فرسایش بادی در استان اتفاق افتاده است اعتقاد دارد اگر قرار است مقابله ای انجام شود به طور حتم باید با مطالعه و تحقیق باشد و بخش عمده ای از انرژی صرف پیشگیری از تغییر کاربری ها در طبیعت شود. به گفته وی به عنوان مثال برای چرای زیادی که در مراتع اتفاق می افتد با توجه به حساسیت موضوع به دلیل جوامعی که وابستگی بسیاری به مراتع دارند باید برنامه ریزی شود زیرا همان ابتدا نمی توان چکشی به این موضوع ورود کرد. وی با بیان این که مدیریت عرصه های طبیعی با همه حساسیت هایی که دارد باید به سمت و سویی سوق داده شود که طبیعت آن منطقه از توان لازم برخوردار باشد می افزاید: در کنار آن باید به دلیل بیلان منفی سفره های آب زیرزمینی، منابع آبی مدیریت شود زیرا اگر این اتفاق نیفتد کارها عقیم می ماند. به علاوه بخشی از پوشش گیاهی به منابع آب زیرزمینی وابسته است زیرا اگر آب سفره ها افت کند و پوشش آن را از دست بدهیم بقیه کارها بی نتیجه است.
به نظر او برای مقابله با پدیده گرد و غبار در مرحله اول باید پیشگیری کرد زیرا در مرحله بعد مقابله خیلی سخت می شود، به عنوان مثال اگر پیشگیری نشود با توجه به گستردگی عرصه های طبیعی استان که به 15 میلیون هکتار می رسد مشخص نیست دولت چقدر می تواند نهال کاری کند یا برنامه های دیگر را به اجرا درآورد.
همچنین اگر در استان با فقر پوشش گیاهی بیش از این مواجه شویم حتی اگر همه بودجه را به این کار اختصاص دهیم نمی توان کاری انجام داد.
وی با تاکید بر این که برای مقابله با پدیده گرد و غبار باید موضوع ها به طور دقیق مطالعه شود می گوید: ایجاد پوشش گیاهی در بسیاری از نقاط کار اشتباهی بوده است زیرا وقتی در نقطه ای شاهد افت شدید آب سفره های زیرزمینی هستیم با کاشت نهال به افت بیشتر سفره های آب زیرزمینی کمک شده است و نهال هم خشک می شود بنابراین کارهای مقابله ای مانند نهال کاری باید به صورت دقیق مطالعه شود و فعالیت های پیشگیری نیز می تواند با هماهنگی بین بخشی و استفاده از فرصت های قانونی با کمک دستگاه های اجرایی اتفاق بیفتد.
خبر مرتبط
مدیر امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری:
طرحی از کمیته ملی گرد و غبار اعلام نشده است
فرخ نژاد- طرحی برای اجرا از کمیته ملی گرد و غبار به استان اعلام نشده است. مدیر امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در گفت و گو با «خراسان جنوبی» با بیان این که واژه ای به عنوان ریزگرد وجود ندارد افزود: این واژه، منبع علمی ندارد به همین دلیل به جای آن کلمه؛ گرد و غبار به کار برده می شود طوری که در سازمان حفاظت محیط زیست، کمیته ملی گرد و غبار شکل گرفته است.
مهندس «یوسفی» به تشکیل اولین کمیته مقابله با گرد و غبار در استان اشاره کرد و گفت: در این کمیته مصوب شد همه دستگاه های اجرایی مرتبط با این موضوع برنامه های اجرایی خود را ارائه دهند. به گفته وی درست است که کمیته ملی مقابله با گرد و غبار در سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل شده است اما برنامه های اجرایی آن بر عهده منابع طبیعی است زیرا عرصه های طبیعی به صورت امانت در اختیار سازمان جنگل، مراتع و آبخیزداری کشور است. وی ادامه داد: هنوز برنامه اجرایی از طرف کمیته ملی گرد و غبار به استان ابلاغ نشده و اعتباری هم اختصاص نیافته است.