زهرا خسروی
کتاب آداب و رسوم خانواده ها در گذشته را که ورق بزنیم مواردی به چشم می خورد که امروزه به مذاق خیلی ها خوش نمی آید. در گذشته وقتی کودکی به دنیا می آمد به همان سبک و سیاقی که دختران از مادران یاد گرفته بودند برای پرورش و نگهداری کودک اقدام می کردند اما این روزها چندان میلی به آن وجود ندارد و اگر هم انجام می شود چندان زیاد نیست. یکی از این کارها قنداق کردن نوزاد است.
لحاظ توصیه بزرگ ترها
آن طور که یکی از بانوان قدیمی با چهار فرزند، گریزی به گذشته می زند و با اشاره به قنداق کردن نوزادان در گذشته می گوید: این کار به توصیه بزرگ ترها و مادربزرگ ها و در طول شبانه روز و در فواصل متعدد انجام می شد، هر چند امروزه دیگر برخی از این روش ها استفاده نمیکنند و آن را قدیمی می دانند. «کاووسی» این موضوع را سبب آرام شدن نوزاد مطرح و اضافه میکند: برای این کار تابستان و زمستان و نوزاد دختر و پسر تفاوتی نداشت هر چند در زمستان تعداد پارچه های به کار گرفته شده در قنداق کودک بیشتر و تابستان کمتر استفاده می شد و گاهی دست نوزاد بیرون از قنداق و برای بعضی بچه ها نیز درون آن قرار می گرفت.بانوی دیگری هم که پنج فرزند بزرگ کرده است، قنداق کردن برای همه نوزادان را یکسان نمی داند و می گوید: برخی بچه ها ابتدا به این موضوع واکنش نشان می دادند و شروع به بی قراری می کردند اما با گذشت یک یا دو روز آرام می شدند و به قنداق عادت می کردند. «خالقی» به روش قنداق کردن در گذشته هم اشاره و اضافه می کند: برای این کار از چند پارچه نخی استفاده و قبل از قنداق کردن قسمت هایی از بدن نوزاد به روغن حیوانی آغشته می شد و سپس لایه پارچه ها روی هم گذاشته و با یک بند به نسبت بزرگ، نه چندان محکم بسته می شد. به گفته وی، این موضوع سبب خواب راحت کودک و جلوگیری از دست و پا زدن های زیاد و آسیب احتمالی به بدن نوزاد می شد.
خواب راحت کودک
قنداق کردن تنها مربوط به بانوان قدیمی و آن ها که سن و سالی پشت سر گذاشته اند، نمی شود چرا که بانوی جوانی با دو فرزند از بی قراری های شبانه نوزادش بعد از 40 روز می گوید و اضافه می کند: به پیشنهاد یکی از آشنایان به قنداق کردن نوزادم به ویژه در شب ها اقدام کردم و در کمال ناباوری شاهد خواب راحت او بودم تا جایی که به این موضوع عادت کرد و از آن پس بدون قنداق خواب راحتی نداشت. «کدخدا» می افزاید: پس از تولد، پاهای کودکم به طور معمول جمع می شد اما بعد از قنداق کردن این مشکل برطرف شد.بانوی جوان دیگری هم از قنداق کردن فرزندش رضایت کامل دارد و می گوید: این موضوع سبب خواب آرام، جابه جایی راحت نوزاد و پیشگیری از سرماخوردگی در روزهای سرد سال می شود. «عربی» با استناد به سخن برخی که اعتقادی به قنداق کردن نوزادان ندارند و آن را سبب بروز برخی مشکلات برای آن ها می دانند، می گوید: مادران ما هم اقدام به قنداق کردنمان کرده اند و این موضوع نه مشکلی برای ستون فقراتمان به وجود آورده و نه در رشدمان تاثیری گذاشته است.
مخالف قنداق کردن فرزندم هستم
اما شهروند جوان دیگری نظر متفاوتی دارد و با اشاره به کودک یک ماهه اش، قنداق کردن را از رسوم قدیمی می داند که برخی پزشکان با آن مخالفت می کنند و می گوید: نوزادم در طول شبانه روز در حال دست و پا زدن است، چرا باید او را ببندم و مانع راحتی و آزادی او شوم، در حالی که قدیمی ترها در گذشته به دلیل مشغله و شاید برای راحتی خودشان اقدام به قنداق کردن نوزاد می کردند. به گفته «قلی پور»، از طرفی با قنداق کردن، امکان افزایش حرارت بدن و بروز برخی مشکلات برای نوزاد وجود دارد. شاید در گذشته به دلیل کمبود وسایل گرمایشی و حفظ دمای بدن، اقدام به قنداق نوزادان میکردند اما حالا با گرم شدن فضای خانه بهانه ای برای این کار وجود ندارد.
منعی ندارد
پزشک دستیار ارشد تخصص طب سنتی ایران با اشاره به این که هر کار سنتی به طور الزامی بد نیست و در آموزه های طب ایرانی چنان چه قنداق کردن با روش درست انجام شود، منعی ندارد، می گوید: در این روش باید بین دو پای بچه فاصله باشد و پاها محکم به هم نچسبد، همچنین بند قنداق کمی شل باشد که از نظر خون رسانی و فشار روی استخوان ها مشکلی ایجاد نشود. دکتر «نواب زاده» با تاکید بر این که نوزادانی که در گذشته قنداق می شدند کمتر به ورم روده مبتلا میشدند، می افزاید: قنداق کردن های نادرست نیز سبب کج شدن پای نوزاد و دررفتگیهای متعدد می شود و از آن جا که بند قنداق از ناحیه سینه شروع و سپس دور شکم و پا بسته می شود، بندپیچیهای نادرست مشکلات تنفسی و فشارهای مختلف روی لگن و پا ایجاد می کند. به گفته وی، آکادمی طب اطفال آمریکا (AAP) «قنداق پیچ کردن» نوزادان را تایید کرده و نوشته است: نوزادان میتوانند از بدو تولد تا زمانی که همیشه به پشت میخوابند قنداق پیچ شوند و اگر این کار به درستی انجام شود، کیفیت خواب نوزادان افزایش می یابد و به آرامش آنها کمک می کند البته باید این کار تا زمانی انجام شود که کودک قادر به غلت زدن نباشد.
احساس امنیت
وی قنداق کردن نوزاد را سبب جلوگیری از دست و پا زدن بیدلیل نوزاد و جابه جایی راحت تر و احساس امنیت بیشتر او مطرح و اضافه می کند: نوزاد با قنداق کردن در فضایی شبیه به رحم مادر قرار میگیرد. علاوه بر این، قنداق از این که نوزاد به صورت خود آسیب برساند، ممانعت میکند. البته وی توصیه هایی هم در این زمینه دارد و ادامه میدهد: بهتر است از یک پارچه لطیف و منعطف برای این کار استفاده شود؛ یعنی وقتی دور نوزاد پارچه میپیچید، فرم بدن نوزاد را به خود بگیرد هر چند در طول تاریخ مادرهای زیادی با پارچههای معمولی نوزادانشان را قنداق کرده و موفق هم بودهاند. وی همچنین توصیه می کند: هنگام قنداق کردن برای نگه داشتن دست و پای نوزاد از یک نفر کمک گرفته شود و چنان چه نوزاد با پستانک آرام میشود و دست و پا نمیزند، از این وسیله کمک بگیرید. البته نیازی نیست پاهای نوزاد را محکم ببندید و بیشتر بچهها همین که دستهایشان بسته باشد، آرام میشوند. وی ادامه می دهد: می توان قنداق را روی لباس هم بست و در این روش به جای بند قنداق از پارچه استفاده کرد. البته میتوان برای قنداق کردن، فقط نوزاد را پوشک کرد و بعد پارچه را دورش پیچید.