زهرا خسروی-همه چیز برای یک سفر خوب آماده است، وسایل را مرتب داخل خودرو می گذارد اما با خیالی نه چندان آسوده سوار می شود، هنوز زیاد از شهر دور نشده است که افکاری وسواسی، مثل همیشه به سراغش میآید؛ وسواس خاموش کردن گاز و سماور، بستن در خانه یا قفل کردن اتاق ها، بستن شیر فلکه آب و ...
شاید شما هم زندگی با افراد وسواسی را در کوتاه یا بلند مدت تجربه کرده اید، افرادی که وقت زیادی از پرداختن به کارهای خانه را صرف شست و شو، تمیزکاری و ... میکنند، موضوعی که نه تنها سبب برهم زدن آرامش روزانه این افراد می شود، بلکه زمینه دلخوری و ناراحتی دیگر اعضای خانواده را هم به دنبال دارد.
اختلال در کارها
آن طور که یکی از شهروندان می گوید: به دلیل وسواس فکری بارها برای انجام کارهای روزانه بیرون رفته ام اما برای اطمینان از خاموش کردن سماور، گاز و ... یا بستن در حیاط مجبور شده ام با یکی از همسایه ها یا دیگر اعضای خانواده تماس بگیرم و چنان چه فردی در دسترس نبوده است به ناچار کارهایم را ناتمام رها کرده و به خانه برگشته ام. به گفته «موسوی»، این موضوع نه تنها بارها آرامش فکری مرا بر هم می زند بلکه کارهای روزانه ام را نیز با اختلال مواجه می کند.
کارهای تکراری
شهروند دیگری هم که سال هاست از وسواس فکری و عملی رنج می برد، می گوید: ابتدا برای شست و شوی ظرف ها دچار وسواس شدم و این موضوع به دیگر موارد و شستن اعضای بدن نیز سرایت پیدا کرد و شدت بیشتری گرفت تا جایی که با وجود شستن چند نوبت پاها در سرویس بهداشتی موقع ورود به سالن دوباره هم برای اطمینان بیشتر پاهایم را شست و شو می دهم. «عباسی» که سن و سالی پشت سرگذاشته است، ادامه می دهد: حتی گاهی با ورود برخی مهمان ها به خانه افکار وسواسی در زمینه تمیزی و ... آن ها سراغم میآید که به بروز واکنش هایی منجر می شود و شاید سبب دلخوری آن ها را فراهم آورد. به گفته وی، این موضوع سال هاست نه تنها من بلکه دیگر اعضای خانواده را هم آزار می دهد و با مراجعه به چند پزشک نیز نتوانسته ام با آن مقابله کنم.
سلب آرامش
بانوی جوانی هم با اشاره به وجود افکار وسواسی که درباره سلامتی اعضای خانواده هر از گاهی سراغش می آید، می گوید: گاهی با رفتن دیگر اعضای خانواده به محیط کار، مدرسه و ... افکار آزار دهنده ای در زمینه امکان وقوع حادثه برای آن ها سراغم می آید که این موضوع نه تنها بارها آرامش فکری را از من سلب کرده بلکه سبب ناتوانی از پرداختن به کارهای روزمره و در برخی موارد تبدیل به افسردگی شده است. «دلاکه» می افزاید: بارها خواسته ام با پیاده روی در هوای آزاد یا پرداختن به کارهای دیگر سعی در هدایت افکار به سمت موضوع های مثبت کنم اما بی نتیجه بوده است.
افکار غیر منطقی
یک کارشناس مشاوره، وسواس را فکر، تصویر ذهنی یا میل ناخواسته و مکرر که فرد آن را ناراحت کننده و غیر قابل کنترل می داند و قادر به متوقف کردن آن نیست، تعریف می کند و می گوید: افکار وسواسی رایج به شکل ترس از آلودگی یا کثیف کردن خود و دیگران، ترس از آسیب رسانی مستقیم یا غیر مستقیم به خود یا دیگران و ترس از نشان دادن تمایلات غریزی و غیراخلاقی یا پرخاشگری نمود می کند. دکتر «ذال» با اشاره به این که گاهی اوقات و در برخی افراد، افکار وسواسی بیش از حد تکرار می شود و در زندگی روزمره و عادی اختلال ایجاد می کند، می گوید: بیشتر اوقات این افکار به اعمال تکراری گسترش پیدا می کند. البته این افکار در افراد عادی نیز وجود دارد اما در افراد مبتلا به وسواس، تفسیر این افکار متفاوت است.وی با تاکید بر این که اگر فکری در فرد وسواسی پدید آمد باید آن را کنترل کند تا اتفاق خاصی رخ ندهد، ادامه می دهد: به طور معمول افراد وسواسی می دانند افکارشان غیر منطقی است اما در جلوگیری و متوقف کردن آن مشکل دارند بنابراین درمان وسواس و افکار وسواسی نیاز به ارزیابی توسط متخصص دارد تا بر اساس آن، برنامه درمانی مشخصی تدوین شود. وی استفاده از دارو و روان درمانی با تمرکز بر افکار وسواسی را یکی از انواع مهم درمان هایی می داند که برای افراد مبتلا به وسواس تجویز می شود و توضیح می دهد: تکنیک هایی نیز برای کنترل افکار وجود دارد که فرد می تواند از آن برای کنترل فکر خود استفاده کند.وی ادامه می دهد: ابتدا باید به این موضوع توجه کرد که در چه زمان و مکانی بیشتر این افکار به سراغ فرد می آید بنابراین اجتناب از موقعیت ها، اشیا یا افکاری که سبب این اضطراب می شود کاهش آن را در پی دارد هر چند این موضوع به درمان منجر نمی شود. به گفته وی، یکی از تکنیک های کنترل افکار، به تعویق انداختن آن هاست. به این روش که فرد برای نگرانی های خود وقت بگذارد و سعی کند یک یا دو بار در روز و هر بار به مدت مشخصی مانند 10 دقیقه به آن ها بپردازد و آن را در ذهن تکرار کند، بنویسد و بلند بخواند. بعد از این مدت از آن ها دست بردارد، نفس عمیقی بکشد و به کارهای روزمره ادامه دهد با این کار شیوه فکر کردن فرد تغییر می کند.
شناسایی معایب و مزایا
وی شناسایی مزایا و معایب افکار وسواسی را از دیگر راهکارها بیان و اضافه می کند: فرد باید از خود بپرسد اعتقاد داشتن به این فکر چه مزایا و معایبی دارد و آن ها را روی کاغذ بنویسد. همچنین از تکنیک تن آرامی یا ریلکسیشن یا عبارت های آرام بخش و مثبتی استفاده کند که به آن ها باور دارد. در این تکنیک، کاهش اضطراب به افزایش توانایی فرد در کنترل افکار منجر می شود.