فرخ نژاد- آن زمان که نزول رحمت الهی به حد و اندازه باشد به طور حتم می توان بهاری شگفت انگیز را به انتظار نشست اما بهار در حالی که فرش زیر پایت زمین و سقف بالای سرت آسمان و مسکنت، چادری در طبیعت است جذاب می شود تا بهار رستاخیز طبیعت را به نظاره بنشینی یا در مرغزارها و صحراهای بی انتها در پی دام ها همنوا با سکوت بی وصف آن کیلومترها راهپیمایی و در هر گامی که برمی داری با اعجازهایی که از خالق می بینی زبان به شکر او بگشایی.
این جا سرزمین مردمانی به زلالی چشمه هایی است که از دشت و ارتفاعات آن می جوشد و ساری و جاری است. این جا سرزمین مردمان عشایری است که غیورند و بی ادعا مانند طبیعتی که به دور از هر گونه آلایشی، مامن آن هاست. باید که مهمان این مردمان شد تا زلالی آن ها را با همه وجود لمس کرد و چه فرصتی بهتر از بهار.
سادگی و زیبایی ها را باید در مهمانی سیاه چادرها، در مشک زدن زنان عشایر، در گره زدن بر قالیچه ها، در شیر دوشیدن از دام ها و سکوت بی وصف در دشت به تماشا نشست. و چه زیباتر می شود این مهمانی که برای چند ساعتی هم که شده است مهمان چوپان گله باشی به ویژه آن هنگام که نسیم ملایم در گوش دشت بی انتها یا کوه های سر به فلک کشیده می پیچد و تو همراه و همنوا با نی چوپان از همه دل مشغولی ها می رهی.
خراسان جنوبی با این که کویری است اما با 15 هزار و 676 خانوار، چهارمین استان عشایر نشین محسوب می شود و مسافران می توانند در فصل سفر یا همان بهار در حالی که مسافر کویر و جاذبه های آن می شوند سری هم به این بهترین مردمان بزنند. هر چند دو دهه خشکسالی رمق را از خراسان جنوبی و به ویژه عشایر که هست و نیست شان وابسته به باران است گرفته اما باز هم این مردمان بی ادعا دشت و ارتفاعات فقیر را رها نکرده اند و زندگی را با همه مشقت هایش می گذرانند اما امسال که نزولات آسمانی نسبت به دیگر سال ها بهتر بوده به طور حتم بهاری متفاوت را در این نقاط بکر می توان تجربه کرد تا یادگاری باشد برای سال های آینده.
65 طایفه عشایری
در شرقی ترین استان کشور، بیش از 65 طایفه عشایری به صورت مستقل زندگی می کنند که نه تنها در امور زندگی خودکفا هستند بلکه در تولید حدود 30 درصد از فراوردههای لبنی و گوشتی خراسان جنوبی هم سهم دارند. زندگی عشایری در استان، قدمت دیرینه ای دارد و طایفه هایی چون دلاکه، نهتانی، بهلولی، براهویی، تیموری، اردنی، دهمرده، کلندر زهی و ماهیرودی از مشهورترین طوایف عشایری این استان است. با همه این قابلیت ها سوالی که مطرح است این که گردشگری عشایر خراسان جنوبی تا چه اندازه شناسایی و به گردشگران معرفی شده است؟
پاسخ را یک پژوهش گر حوزه کویر نوردی استان این گونه می گوید که کارهای زیادی در حوزه گردشگری عشایری استان انجام شده است و از جمله آن می توان به معرفی عشایر و قابلیت های آن به ویژه عشایر منطقه زیرکوه یا همان بهلولی ها و عشایر منطقه نهبندان یعنی حیدرآباد اشاره کرد. «رونقی» جاذبه های عشایر خراسان جنوبی را جزو برندهای استان و این قابلیت را از مواردی می داند که می توان به عنوان سرمایه گردشگری منطقه روی آن حساب کرد.
وی که خود بخش های مربوط به پژوهش در حوزه گردشگری عشایر استان را انجام داده است پیشنهاد می دهد برای فعال سازی این حوزه که قابلیت و ظرفیت خیلی خوبی در خراسان جنوبی به حساب می آید کارگاه های مشاوره به عشایر راه اندازی شود تا بتوان از این قابلیت بالقوه استان بهترین استفاده را برد.
گردشگران آشنا با عشایر
به گفته وی، تور گردان ها و لیدرهای گردشگری استان به صورت خودگردان فعالیت هایی را برای استفاده از این توانمندی استان شروع کرده اند و حدود یک دهه است که مسایل مربوط به شناخت قابلیت های این حوزه انجام شده است به علاوه بیش از یک دهه است که تورهای گردشگری هم این نقاط را به عنوان مقصد برگزیده اند. وی به این موضوع نیز اشاره می کند زمانی که لیدرهای گردشگری استان رفتن به این مناطق بکر عشایری را شروع کردند حتی بیشتر مسئولان هم با آن چندان آشنا نبودند.
این دوستدار طبیعت، اشاره ای به کمبود های حوزه گردشگری عشایر می کند و می افزاید: لازم است امکانات مورد نیاز برای توانمندسازی این قابلیت های گردشگری استان فراهم شود تا آنان بهتر بتوانند توانمندی های بالقوه خود را به منصه ظهور برسانند. به گفته وی، فعالیت های خوبی در زمینه بهره مندی از قابلیت های گردشگری استان انجام شده است که از جمله آن می توان به تجهیز اقامتگاه های بومگردی اشاره کرد که لازم است برای ارائه خدمات بهتر از سوی صاحبان این اقامتگاه ها به مسافران و گردشگران ،کلاس های آموزش برای آن ها برگزار شود.
به علاوه، لازم است برخی سرمایه گذاری ها که در برخی حوزه ها لحاظ می شود کمتر و به حوزه گردشگری عشایری سوق داده شود تا عشایر به توانند صنایع دستی خود را سامان دهند، جهاز شتر فراهم کنند و ... و اگر این اتفاق بیفتد می توان چشم انداز خوبی برای آینده استان آن هم در بخش توسعه رقم زد.
نقش ویژه عشایر
بنا به گفته مدیرکل امور عشایری، مناطق عشایری به لحاظ ساختاری و بکر بودن نقش ویژه ای در زمینه گردشگری و توریسم از جمله پخت غذای محلی، تولید و فروش محصولات لبنی ، صنایع دستی و گیاهان دارویی دارند. مهندس« حسین پور»، با بیان این که چند سال در زمینه گردشگری و اقامتگاه های بوم گردی فعالیت هایی انجام شده است، می افزاید: این اقامتگاه ها با توجه به ضوابط قانونی برای برنامه ریزی و ارائه خدمات بهتر گردشگری به صورت مجزا و با نظارت اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی با هدف توسعه پایدار، توانمند سازی عشایر، ایجاد و تثبیت اشتغال پایدار و بالا بردن سطح معیشت خانوار عشایری تاسیس شد.
ایجاد 8 کمپ
او با اشاره به این که هشت کمپ از جمله اقامتگاه بوم گردی، کپری، سیاه چادر، رستوران عشایری، نمک درمانی، نجوم شناسی و ... در مناطق عشایری کوهستانی ازجمله منطقه خدا آفرید بشرویه یک باب خانه توسط خود عشایر برای ارائه خدمات به گردشگران تجهیز شده است. همچنین، اکنون منطقه عشایری ریگ (کمپ ریگزار ) هر هفته میزبان گردشگرانی از بقیه استان از جمله خراسان رضوی، کرمان، اصفهان، تهران و ... بوده که همه خدمات ازجمله آشپزی (صبحانه و ناهار و شام) ، شترسواری و پاراگلایدر، آفرود توسط عشایر ارائه می شود.
او یادآور می شود که گردشگران علاوه بر پرداخت هزینه های پذیرایی ، محصولات تولیـدی عشایری ازجمله لبنی وصنایع دستی و گیاهان دارویی نیز از عشایرخریداری می کنند تا کمکی به اقتصاد خانوار عشایری باشد به علاوه از این طریق تاکنون برای 22 نفرسرپرست خانوار عشایری اشتغال زایی شده است.