روزگاری نمایش، سیاه بازی بود و شخصی، صورتش را سیاه می کرد و روی صحنه می رفت نمایش می داد تا لبخندی را بر لبان مخاطبانش بنشاند. گاه در میان کلامش تلخی های روزگار را به شیرینی بیان می کرد و طرفداران بسیاری هم داشت. نمایش های طنز و کمدی از دوره قاجار و با اجرای «سیاه بازی روحوضی» روی صحنه رفت. نمایش هایی که در گذر تاریخ به فراموشی سپرده شده و فقط یاد و نامی از آن ها مانده است. نمایش های شادی آوری که مهم ترین مشخصه اش، برقراری ارتباط با عموم بود دغدغه های عامه مردم را می شناخت و به زبانی بی پرده و آمیخته با هجو و طنز، بیان می کرد. نمایش هایی که علاوه بر بازتاب زندگی مردمان روزگار خود، با دیدی انتقادی به وقایع اجتماعی، در لفافه طنز و سرگرمی می پرداخت.اما این روزها طنز و نمایش طنز، کمرنگ شده است و اگر نمایش یا برنامه طنزی اجرا می شود معمولا آن چنان کیفیتی ندارد وچه بسا صحنه های آن با موارد غیر فرهنگی عجین باشد به همین سبب خیلی از خانواده ها از به کارگیری الفاظ رکیک در نمایش هایی گلایه و از تاثیرگذاری چنین طنزهایی بر رفتار و گفتار فرزندان خود هراس دارند. در سال های اخیر روش های خنداندن در بسیاری از نمایش های طنز به گونه ای متفاوت و اجرای برنامه های استندآپ یا همان بذله گویی در لحظه، جانشین بسیاری از نمایش ها و تئاترهای طنز شده است.
گوشه نشینی طنازان
عضو هیئت نظارت و ارزشیابی نمایش های اجرایی و نمایش نامه نویسی استان که در میان آثارش، نمایشنامه های طنزی نیز به چشم می خورد؛ درباره چالش های پیش روی طنز می گوید: نیاز جامعه به خنده و داشتن لحظه های شاد، توجه و حمایت مردم از برخی برنامه ها و نمایش های طنز، نبود نقاد در حوزه طنز استان، نظارت نشدن بر برنامه های طنز استندآپ کمدی و سختی طنز نوشتن از جمله عواملی است که سبب شده است طنز و نوشتن این نمایشنامه ها با کیفیت و اجرای مناسب برنامه های طناز، به چالش کشیده شود و بسیاری از طنازان استان گوشه نشین شوند. «سرابی» ادامه می دهد: اجرای نمایش در تئاتر و استندآپ کمدی تفاوت بسیاری دارد، هر نمایش برای اجرا باید مجوز فرهنگ و ارشاد اسلامی را دریافت کند و اگر به مرحله اجرا رسید متن نوشته آن بازخوانی و نمایش بازبینی می شود تا معایب آن برطرف و اجازه برای اجرای عموم صادر شود.
وی تصریح می کند: بسیاری از استندآپ کمدی ها که نوعی نمایش طنز پرطرفدار است، در خیلی از موارد بداهه گویی دارند و بسیاری از این برنامه ها همگام با مخاطب پیش می رود و متنی از پیش نوشته شده وجود ندارد.گاهی اشخاصی که استندآپ اجرا می کنند با مشاهده خوشحالی مخاطب از بذله گویی نسنجیده و رکیک آن ها، به کار خود ادامه می دهند و بداهه گویی ها و بذله گویی های نادرست بیشتر می شود و بر چنین برنامه هایی نظارت نمی شود. وی می افزاید: باید نظارت بر جُنگ ها و استندآپ کمدی های روی صحنه بیشتر و فرم و شکل خاصی به آن داده و به اصطلاح کنترل و هجوهای آن تا حد ممکن کم شود، زیرا در بسیاری از موارد در استندآپ شوخی هایی می شود که مناسب عموم نیست.
هجوهای زیاد در طنز
او ادامه می دهد: هجوهای زیاد سبب می شود طنز لطافت خود را از دست بدهد، گاهی نمایش هایی اجرا می شود که با ماهیت طنز و به تصویر کشیدن مشکلات جامعه خنده را به لب می آورد اما این نمایش ها با آن که متن مشخصی دارد و از قبل طراحی شده است ولی مجوز ارشاد ندارد و نظارتی هم انجام نشده است. این گروه ها بیشتر در مراسم خصوصی کار می کنند. وی تصریح می کند: خیلی از کلمات و عبارت های به کار رفته در طنز گاه تبدیل به رفتار غالب بر کودک، نوجوان و جوان می شود و بهتر است برنامه های طنز اجرایی، استندآپ کمدی و خیلی نمایش ها که فقط جنبه کسب درآمد دارد و گروه های خاص آن را اجرا می کنند با متن، بازخوانی و بازبینی داشته باشد و دستگاه ها گروه های هنری دارای مجوز را به کار گیرند. وی چالش و ایراد دیگر در برنامه های طنز را در استان سوء استفاده از لهجه بیرجندی می داند و ادامه می دهد: در خیلی از برنامه ها این کار، نوعی توهین به تماشاگر و لهجه است. سرابی با اشاره به جشنواره های طنز و استندآپ کمدی با نظارت در استان، از بی توجهی داوران به نمایش های طنز می گوید که انگیزه را از طنزنویسان می گیرد و بی توجهی به نمایش های طنز در استان را دلیلی می داند تا بسیاری از نویسندگان به سمت نوشته ها، متن ها و اجرائیات درام بروند و از طنز دوری کنند. وی نیاز جامعه به خندیدن را مهم ترین عامل برای ترغیب مسئولان می داند تا به نویسندگان طنز و هنر طنازی توجه بیشتری نشان دهند و حمایت از نمایش های طنز را بیشتر کنند.
نبود نظارت
مسئول انجمن نمایش استان نیز با اشاره به این که هر نمایش نامه اجرایی بر اساس قانون باید مجوز داشته باشد و زمان و مکان برای اجرای رسمی مشخص باشد، از نبود نظارت بر برنامه های استندآپ کمدی می گوید که طرح و متنی ندارند، اما در میان مردم و مخاطبان طرفدار بسیاری دارد. «شریفی» می افزاید: بسیاری از استندآپ ها توسط گروه هایی اجرا می شود که رسمی نیستند و مجوز هم برای اجرا ندارند به همین دلیل ممکن است عبارت هایی به کار ببرند که در شئونات نباشد. البته بیشتر این اجراها و نمایش ها در مراسم خصوصی است و چون اجرا لحظه ای و برنامه ها مناسبتی است قانونی سد راهشان نیست و به همین دلیل بهتر است از این گروه ها استفاده نشود. وی می افزاید: در استان، تعداد متن طنزی که ساختار داشته باشد بسیار محدود و جشنواره اختصاصی کمدی و طنز خیلی کم است به بنیان های هنری در کمدی و نمایش طنز توجه نمی شود و مجامع رسمی هنری نگاهی ناقص به طنز دارند.
کیفیت پایین متن های طنز
معاون هنری مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هم می گوید: هر برنامه ای برای اجرای عمومی باید مجوز داشته باشد و در صورت صدور مجوز، ارشاد پاسخ گوست اما اگر برنامه ای خصوصی اجرا شود ارشاد اجازه دخالت ندارد. چنان چه نمایشی در اجرای عمومی و با مجوز روی صحنه رفت اما خارج از متن و مجوز مد نظر باشد، اجازه اجرای برنامه دیگری داده نمی شود. «زمزم» به برگزاری هر ساله جشنواره تئاتر در استان اشاره می کند و می افزاید: جشنواره ویژه نمایش طنز نداریم چون نمایش ها و متن های طنز، کیفیت آن چنانی ندارد و طنزنویسی، کاری مشکل است و کمتر در استان به این بخش پرداخته شده است.