قاسمی
آماری که مسئولان استان و کشور از فروش صنایع دستی در مناسبت های مختلف اعلام می کنند حاکی از افزایش خرید و رونق فروش در کنار همه مشکلات هنرمندان است و خراسان جنوبی هم از این قافله عقب نمانده است. این استان با احیا و رونق برخی صنایع دستی علاوه بر ایجاد اشتغال در فروش صنایع دستی هم حرف برای گفتن دارد اما پای یکی از زیرساخت های اصلی آن یعنی بازارچه های صنایع دستی، لنگ می زند به گونه ای که برخی رونق نداشته است و بعضی به گفته هنرمندان مکان مناسبی ندارد.
درهای بسته
در نیمه یک روز از آخرین ماه بهار، قفل درهای بسته غرفه ها عجیب است اما نه یکی، نه دو تا بلکه از بین آن همه، فقط دو غرفه باز است! می گویند برخی غرفه داران در شب های رمضان مهمان بازارچه صنایع دستی ایستگاه سلامت بیرجند بوده اند اما واقعیت این است که درهای بسته، صحنه تکراری بازارچه صنایع دستی مرکز استان در باغ و عمارت جهانی اکبریه است. دختر جوانی که در غرفه تذهیب، تنها نشسته است دلیل سوت و کور بودن این بازارچه را پایین بودن استقبال مردم می داند. او که به گفته خود از ابتدای بهار در بازارچه غرفه دارد می گوید: به اندازه کافی برای این محل تبلیغ نشده است تا مردم از وجود آن مطلع باشند البته محل این بازارچه برای آموزش و کارگاه مناسب تر است و به یقین استقرار بازارچه صنایع دستی در نقاط پر تردد و آشنا مانند بازار در فروش بیشتر صنایع دستی تاثیر دارد. «نظامدوست» می افزاید: از فضای زیبای بازارچه و استقرار همه صنایع دستی در آن استفاده مطلوبی نمی شود و استقبال مردم کم و فروش در تعطیلات نوروز بیشتر است.
هنرمندان حوصله کنند
سازنده سازهای سنتی، پای ثابت کار در بازارچه صنایع دستی باغ جهانی اکبریه است. او هم استقبال مشتریان را در نوروز و به ویژه هفته اول آن و حضور مسافران بیشتر می داند و می گوید: در بین سال هم به دلیل این که کارش به نوعی انحصاری است مشتری دارد و بیکار نمی ماند بنابراین غرفه اش همیشه باز است. به نظر «نخعی»، هنرمندانی که در این بازارچه غرفه دارند باید صبر و حوصله داشته باشند تا مشتری شان ثابت شود. بازارچه در باغ اکبریه واقع شده که از نظر تاریخی در استان اول است و هر چند شاید بازار عمومی، مشتری بیشتری داشته باشد اما این جا هم می تواند این موقعیت را به دست آورد. او که بعد از حدود 18 سال کار به تازگی بیمه شده است تاکید می کند: غرفه های بازارچه صنایع دستی به افرادی واگذار شود که واقعا دغدغه کار دارند در حالی که شاید برای خیلی از غرفه داران کسب درآمد در این مکان مهم نباشد اما چنان چه اقتصاد و درآمد خود را وابسته به هنر بدانند به یقین آن جا را خالی نمی گذارند. وی حمایت و برنامه ریزی های میراث فرهنگی از جمله برپایی جشن های نوروزی را در رونق بازارچه و فروش فصلی موثر می داند و ادامه می دهد: در صورت ادامه این برنامه و همکاری بیشتر بخش خصوصی و دولتی موفقیت و فروش هنرمندان بیشتر است.
غرفه داران همکاری نمی کنند
مدیر بازارچه صنایع دستی باغ و عمارت جهانی اکبریه از همکاری نکردن غرفه داران این مکان گلایه دارد و می گوید: حتی در جلسه ها هم به زحمت شرکت میکنند. مکان موجود، گزینه بسیار خوبی برای بازارچه صنایع دستی است اما با معرفی و اطلاع رسانی بیشتر می توان آن را رونق داد. «خدیجه چاجی» تاکید میکند: برای بازاریابی این بازارچه و دلیل پایین بودن استقبال مردم کاری نشده و در ورودی بازارچه از طرف روستای اکبریه بسته است اما بازگشایی آن در رونق رفت و آمد و فروش صنایع دستی تاثیر دارد. وی راهاندازی یک سایت اینترنتی برای فروش صنایع دستی، برگزاری جشن افتتاحیه و موظف کردن هنرمندان برای حضور در غرفه را از برنامه ها برای رونق این بازارچه صنایع دستی بیان می کند.
طبس بدون بازارچه صنایع دستی
پس از مرکز استان، طبس از نقاط پر مسافر و گردشگر است اما شواهد، نبود بازارچه اختصاصی صنایع دستی در این شهرستان را تایید می کند در حالی که گردشگران زیادی به این شهرستان سفر می کنند بخش زیادی از صنایع دستی طبس در مغازه های راسته بازار به فروش می رسد و بازارچه مناسبی برای فروش نیست. یک هنرمند قلم زن از نبود اتحادیه صنایع دستی گلایه می کند که اگر وجود داشت به طور حتم مشکلات هنرمندان از جمله تامین مواد اولیه، بازاریابی و فروش کمتر می شد. «جراحی» می گوید: بیشتر سود به جیب دلال می رود و هنرمند نفعی نمی برد برای مثال شاید 500 هزار تومان اجرت بگیرد اما کسبه و دلال چند برابر سود می برد در حالی که وجود اتحادیه و راه اندازی و واگذاری بازارچه به هنرمندان به نفع آن هاست اما برخی هنرمندان تولیدات شان را به مغازه داران بازار می فروشند.
مکان نامناسب در فردوس
فردوس، قطب دیگر در گردشگری و به تبع آن فروش صنایع دستی است اما یک هنرمند گوهرتراش محل بازارچه صنایع دستی را چندان مناسب نمی داند و می گوید: فروش صنایع دستی، تعریفی ندارد و هنرمندان نیازمند حمایت بخش دولتی و اداره ها و به ویژه خدمات برای شرکت در نمایشگاه های خارج از استان و کشور و تخصصی هستند، بازارچه صنایع دستی شهرستان مجاور اداره است و در معرض دید عموم نیست. «محمدزاده» تاکید دارد: موقعیت بازارچه مناسب نیست و چنان چه نزدیک بازار و بنگاه های اقتصادی باشد بهتر است زیرا خیلی ها از وجود بازارچه صنایع دستی اطلاع ندارند و در حالی داخل شهر کنار اداره ها فضاهای خالی و مناسب برای بازارچه صنایع دستی وجود دارد اما به هنرمندان واگذار نمی شود.
بازارچه دور از مرکز شهرستان
قاینات هم به عنوان یکی دیگر از شهرستان های بزرگ استان شناخته می شود که در مسیر مسافران و گردشگران قرار دارد و اگر چه در مرکز این شهرستان، بازارچه صنایع دستی راه اندازی شده است اما به نظر می رسد مبادلات اقتصادی در آن زیاد پر رنگ نیست. غرفه داری از این بازارچه می گوید: گاهی یک نفر هم در روز از این مکان بازدید نمی کند اما بعضی روزها شاید 10 نفر و بیشتر برای دیدن و خرید مراجعه کنند. بازارچه صنایع دستی قاین در زیرزمین اداره میراث فرهنگی واقع شده است و هر چند که به نظر «طیبه ابراهیمی» خدمات، حمایت اداره و شرایط مکان مناسب است اما تاکید می کند که محل بازارچه زیاد مناسب نیست و از مرکز شهر دور است و چنان چه در نقاطی مانند کوی ابوذر باشد مخاطب و مشتری بیشتری دارد. او ادامه می دهد با وجود تبلیغات فیزیکی و فضای مجازی برای بازارچه صنایع دستی، این مکان برای مردم آشنا نیست و اگر چه هنرمندان خود را ملزم به حضور در بازارچه می دانند اما به هر دلیل مانند شرایط نامناسب اقتصادی یا نامناسب بودن مکان، استقبال مردم چندان خوب نیست.
اعتبار محقق نشد
اما معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در پاسخ به راهکارها و تمهیدات برای فروش بیشتر صنایع دستی و بازاریابی، همان مشکل تکراری اما مهم اعتبار را مطرح میکند و می گوید: قرار بود یک میلیارد و 500 میلیون تومان برای احداث یا تکمیل چند بازارچه در استان تخصیص یابد که با وقوع سیل و تحمیل هزینه ها به دولت، این رقم محقق نشد. با این وجود «عباس زاده» تخصیص 120 میلیون تومان برای احداث بازارچه صنایع دستی در کاروانسرای امینی بیرجند و 700 میلیون تومان به منظور توسعه زیرساخت های صنایع دستی در روستای جهانی توبافی خراشاد را مطرح و اضافه می کند: قرار است 200 میلیون تومان دیگر برای بازارچه صنایع دستی ابلاغ شود اما منطقه مد نظر تعیین نشده است. او نبود بازارچه دایمی صنایع دستی در همه شهرستان را تایید می کند و ادامه می دهد: در طبس بخش خصوصی پای کار آمده است و فضایی در باغ گلشن پیش بینی شد که به دلیل تخصیص نیافتن اعتبار به جایی نرسید. به گفته وی در خضری هم با همکاری شهرداری بازارچه ساخته شد و در بیرجند در باغ اکبریه و خانه فیاض بخش بشرویه نیز بازارچه راه اندازی شده است اما بقیه شهرستان ها بازارچه موقت دارند. او تاکید می کند: محل موجود در فردوس و قاین مرکز توسعه و ترویج صنایع دستی است که آموزش و کارگاه و ... دارد و فعال است. بازارچه صنایع دستی اکبریه بیرجند هم به بخش خصوصی واگذار شده است و باید خودشان دنبال برنامه و راهکار باشند و هنرمندان برای کار بهتر، پویایی بازارچه، معرفی بیشتر آن در کارت ویزیت های خود و ... تلاش کنند. به گفته وی میراث فرهنگی فضای مورد نیاز را تامین کرد اما کار، تلاش و حضور در بازارچه به میل هنرمندان وابسته است.