جولان زباله گردی در حرکت لاکپشتی طرح تفکیک زباله
گروه جامعه
با هر نگاه، التماس در خطوط مبهم صورتشان موج می زند، کودکانی که جدا از نوع قومیت، صدای خنده و بازی شان در پس کارهای سخت و سنگین گم شده و برخی از آن ها در سایه فقر و اعتیاد والدین قد کشیده اند و حالا هر روز می توان قصه کودکی گم شده تعداد زیادی از آن ها را در گوشه و کنار شهر به نظاره نشست. در حاشیه یکی از خیابان های شلوغ و پرتردد شهر دو پسرک کم سن و سال، به موازات یکدیگر ایستاده اند و چرخ دستی را با انبوهی از زباله به حرکت درمی آورند، گرمای هوا بیش از حد انتظار است، اما آن ها به حرارت سوزان خورشید توجهی ندارند و با دیدن هر سطل بزرگ زباله در کنار آن توقف می کنند. یکی سر در سطل زباله فرو می برد و دیگری با نگاهی مضطرب اطراف را می پاید. هنوز دقیقه ای نمی گذرد که نوجوان تنومندی با اندامی ورزیده به سمت دو پسرک می رود و با یکی از آن ها دست به یقه می شود و بعد از این کار در حالی که صدایش در خلوتی خیابان می پیچد. با به کار بردن کلماتی زبان به تهدید می گشاید که اگر دوباره آن ها را در این مسیر برای جمع آوری زباله ببیند، بیشتر از این از خجالت شان درخواهد آمد! پسرک که درد؛ وجودش را فرا گرفته است با چهره برافروخته، به سختی از جا بلند می شود و با جمع و جور کردن خود، الفاظی را نثار او می کند و دوباره دست های کوچکش را بر چرخ دستی تکیه می دهد راه کوچه های فرعی را در پیش می گیرد و هر از گاهی با ترس به پشت سر نگاه می کند.می گوید که ساکن یکی از خانه های شمال شهر است و در ایام فراغت، اقدام به جمع آوری زباله های قابل بازیافت می کند و با تحویل آن به انبارها یا سوله های واقع در خارج شهر پایان هفته دستمزدش را می گیرد.او از ابتلا به بیماری و مخاطرات دیگری که در انتظارشان است، هراسی ندارد چرا که کاری راحت و بدون نیاز به مدرک تحصیلی است، از طرفی مسئولان هم کاری به کارشان ندارند. هر چند این روزها با تعیین محدوده توسط برخی مافیای زباله گردی، عرصه بر فعالیت آن ها تنگ و کار کمی برایشان سخت شده است.در یکی دیگر از نقاط شهر، صحنه متفاوتی تکرار می شود، جثه نحیف اش، سن او را بیشتر از هفت سال نشان نمی دهد. کیسه زرد چرک شده ای از پشت بر زمین می گذارد و سراغ سطل زباله می رود، زخم و خراش های متعدد روی صورتش دارد و می گوید: امسال کلاس دوم می رود و به اجبار پدر و خواهر بزرگ تر، اقدام به جمع آوری زباله آن هم در محدوده ای مشخص از شهر می کند. او مانند هر کودک دیگر برای خودش آرزوهایی دارد، دوست دارد هر روز با هم سن و سال هایش یک بازی را تجربه کند، اما زمانی که حتی نانی برای خوردن نباشد باید زیر بار سختی های زمانه کمر خم کند و نان آور کوچک خانه شود.کمی جلوتر و کنار یکی دیگر از سطل های زباله، پسر و دختری حدود شش و هشت ساله، کیسه های زباله را در حالی به دوش میکشند که جثه نحیف شان را یارای تحمل وزن سنگین آن نیست، پسرک به زحمت سطل فلزی را کمی از جا بلند می کند و تا کمر به درون آن خم می شود. دخترک اما به دیوار آن طرف زیر سایه درخت تکیه می دهد و با گوشه روسری رنگی اش عرق از پیشانی می گیرد. می گویند از اتباع بیگانه هستند که به اجبار برادر بزرگ تر به این کار روی آورده اند، خانواده ای که سال هاست در غم از دست دادن پدر می سوزد و حالا باید کودکانی که در خاک این سرزمین ریشه کرده اند، سرگردان کوچه و خیابان های آشنا و غریب شهر شوند تا نان آوری باشند برای دیگر اعضای خانه، نانی که از چرخه پدیده ای به نام زباله گردی در سفره خانواده می آید. معضلی که این روزها می توان از آن به عنوان فاجعه یاد کرد چرا که در هر گوشه شهر فرهنگی مانند بیرجند و در سایه نظارت کم مسئولان متولی، پر رنگ تر می شود.پدیده ای که در سایه بی توجهی لکه ای ناهماهنگ بر چهره پاک ترین شهر ایران به جا می گذارد؛ در حالی که پیشگیری از آن، می تواند درآمد زیادی را عاید شهرداری کند و در نتیجه زمینه پیشرفت شهر را فراهم آورد. حال با تصویب طرح مدیریت پسماند از سال 90 و با گذشت هشت سال از مهلت قانونی اجرای طرح تفکیک زباله، با توجه به روند کند اجرای آن و افزایش روزافزون زباله گردی در شهر، موضوع را از زبان کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست جویا می شویم که «نخعی نژاد» توپ را در زمین شهرداری می اندازد و سرنخ این ماجرا، شیوع زباله گردی و گسترش روزافزون آن را مربوط به مافیای این کار و سوء مدیریت شهرداری ها می داند.
درآمد میلیاردی
او در حالی از شناسایی و فعالیت 700 زباله گرد با درآمد سه تا 9 میلیون تومانی و گردش مالی سه میلیارد تومانی در ماه در بیرجندخبر می دهد که تعلل در اجرای طرح مدیریت پسماند و روند کند اجرای آن سبب از دست رفتن این درآمد برای شهرداری و هزینه نشدن به منظور رفاه شهروندان شده است. به گفته وی، مشکلی که در این زمینه وجود دارد به طرز فکر برخی افراد برمی گردد که معتقدند با جمع آوری زباله گردها و جلوگیری از این اقدام، آن ها به سمت کار بدتری روی آورند، اما وظیفه این نهاد ایجاب می کند که به منظور جلوگیری از شیوع بیماری های خطرناک عفونی، هپاتیت، حفظ محیط زیست و ... در این موضوع مداخله کند و جلوی این اقدام ها را بگیرد. او به این نکته هم اشاره می کند که درآمد زیاد این کار سبب ایجاد مافیای زباله گردی و حتی تعیین محدوده توسط آن ها شده و بهتر است هر چه سریع تر دستگاه های مربوط اقدامات لازم را برای جلوگیری از گسترش ابعاد منفی این موضوع انجام دهند.
تعلل شهرداری
او گریزی هم به اشتباه ها و تعلل های شهردارهای استان و به کارگیری مشاوران و مجریان ضعیف برای اجرای طرح جامع مدیریت پسماند می زند و می گوید: این تعلل سبب شده است هشت سال بودجه مصوبی برای طرح جامع مدیریت پسماند به شهرداری بیرجند و چند شهرستان دیگر استان تعلق نگیرد چرا که باید طرح جامع مدیریت پسماند در کارگروه شهرستانی و سپس استانی و در انتها به تصویب سازمان شهرداری های کشور برسد و برای آن بودجه مصوب در نظر گرفته شود. به گفته وی، دو شهرداری بشرویه و فردوس در استان هر چند ضعیف عمل کرده اندتوانسته اند طرح خود را به تصویب برسانند و اعتبار دریافت کنند اما شهردارهای مرکز استان و دیگر شهرستان ها به دلیل ارائه ندادن طرح مناسب از این مهم برخوردار نشده اند. او از به کارگیری مشاور ضعیف توسط شهردارهای استان در سال های گذشته خبر می دهد که در این زمینه گلایه هایی از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست مطرح و پیگیری از طریق مراجع قضایی سبب شد، پایان سال دوباره شهرداری با دستکاری در طرح ارائه شده و انجام تغییرات به طرح خود جامه عمل بپوشاند و شاهد کلید خوردن طرح تفکیک زباله در مبدا با سرعتی لاک پشتی باشیم هر چند هنوز ایرادهایی به طرح وارد است که باید در کارگروه مطرح و رفع شود. او، این نکته را نیز یادآور می شود که محیط زیست در حال اقدام برای صدور و اخطار مهم ترین مراکز غیر مجاز جمع آوری پسماند است.
پاسخ شهرداری
اما معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند، طرح مدیریت پسماند و تفکیک زباله از مبدا را از اولویت هایی شهرداری مطرح می کند و می گوید: طرح تفکیک زباله از مبدا با آموزش و توجیه شهروندان به صورت محله ای آغاز و در مهرشهر اجرایی شده است هر چند برای موفقیت آن باید با احتیاط بیشتر و به صورت مرحله ای اجرا شود. «شاکری» از دستور کار شهرداری برای جمع آوری زباله گردهای غیر مجاز و طی شدن بیش از 70 درصد مسیر به منظور اجرای طرح تفکیک زباله خبر و ادامه می دهد: در صورت موفقیت، طرح تا شش ماه آینده در بیرجند اجرایی می شود.