۸ هزارهنرمند صنایع دستی؛فقط۳درصد بیمه!
قاسمی
چند سالی است که نگاه ها به آنان در خلق آثار صنایع دستی بیشتر شده است، تار و پودهایی، پس از رکود و خواب چندین ساله دوباره به هم گره می خورد تا هم میراث گذشتگان به فراموشی سپرده نشود و هم به منبع درآمدی پایدار برای آنان تبدیل شود اما با وجود تاکید بر توجه به هنرمندان، هنوز ساز مشکلات برای آن ها کوک است! سال ها کار می کنند، دست هایشان پینه می بندد اما دلشان به آرامش پیوند نمی خورد یا دست کم تعداد آن هایی که از کارشان خرسند هستند کم است اگر چه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اقداماتی برای رونق صنایع دستی انجام می دهد اما چالش ها باز هم آزارشان می دهد.بانویی هنرمند و قلم زن روی مس که سال هاست در این حرفه کار می کند از کارش چندان راضی نیست، برخی کارها با وجود زحمت زیاد یا روی دستش می ماند یا به قیمت واقعی خریداری نمی شود در حالی که تهیه مواد اولیه از یزد و قلم زنی، زحمت و هزینه زیادی دارد. نمی خواهد نامش مطرح شود، از قلم زنی روی مس خسته نیست اما دلگیر است که بعد از سال ها کار هنوز بیمه نیست. در طبس هم بازارچه و اتحادیه صنایع دستی برای تامین مواد اولیه، فروش و حمایت از هنرمند نیست رنج را دست هنرمند می برد اما سود بازار را صنایع پرسی و ارزان.
مشکل بازاریابی
او تنها نیست، قلم زنی با حدود 40 سال سابقه، بیشترین مشکل این حرفه را در طبس بازاریابی و راه اندازی اتحادیه صنایع دستی به ویژه در این شهرستان را برای تامین، بازاریابی و فروش صنایع دستی موثر می داند زیرا بیشترین سود به جیب دلالان می رود و هنرمند سودی از کارش نمی برد. «محمد جراحی» که بیشتر بر طرح های قدیمی کار می کند مشتری های خاص خود را دارد اما دلگیر است که نتوانسته است وام بگیرد چون پنج میلیون تومان، کم بود و برای رقم های بالاتر باید در قالب پشتیبان اقدام کند که مناسب با کار او که تنها کار می کند، نیست. مشکل نبود بازارچه صنایع دستی در شهری مانند طبس را قابل قبول نمی داند چون سبب می شود محصولات خود را به مغازه داران اطراف میدان بفروشند.
نبود بازار فروش
بانوی هنرمند دیگری هم که در چند ماه گذشته بیمه شده است، از فروش کم صنایع دستی می گوید و دلیل آن را شرایط اقتصادی یا نبود مکان مناسب برای فروش می داند البته فروش در نمایشگاه های خارج استان را مطرح می کند که بیشترین درآمدزایی را دارد هر چند امکان حضور برای همه هنرمندان فراهم نیست. نبود بازار فروش از مشکلات «حسنی» است که دست بافته های داری می بافد اما بازاریابی برایش سخت است زیرا در روستا به تهیه نقشه، تامین مواد اولیه و تولید محصول مشغول است و افزون بر این ها خود را نیازمند آموزش به ویژه در زمینه رنگ آمیزی گیاهی می داند در حالی که در استان چنین شرایطی سراغ ندارد. تعاونی روستایی زنان خراشاد 300 عضو دارد که به گفته مدیر آن، همه فعال هستند و ماهانه بین 15 تا 20 نفر دیگر در این زمینه آموزش می بینند البته عضو تعاونی نمی شوند، با وجود این از اعضای این تعاونی 174 نفر بیمه و بقیه هم متقاضی هستند، عده ای به دلیل چند روز تاخیر در پرداخت حق بیمه دچار ریزش شدند اما در چهار سال اخیر حتی یک نفر هم بیمه نشده است البته از حدود یک ماه قبل زمزمه های برقراری بیمه مشاغل خانگی شنیده می شود. هر چند «فاطمه ذاکریان» بیمه روستایی و عشایری را فرصتی مناسب برای هنرمندان می داند اما این نقد را مطرح می کند که بیمه روستایی و عشایری خدمات درمانی ندارد و فقط بازنشستگی دارد اما هنرمندان زیادی متقاضی بیمه هستند در حالی که تعاونی زنان یا خانه صنایع دستی نمی تواند کاری برای آن ها انجام دهد.
اعتبار کم است
درد دل های هنرمندان را معاون صنایع دستی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تایید می کند و در تشریح وضعیت صنایع دستی استان می گوید که هر چه اعتبار باشد باز هم کم است چون مردم به ویژه علاقه مندان به اشتغال و کار اقبال خوبی به این بخش نشان می دهند. «عباس زاده» وجود هشت هزار صنعت گر و هنرمند را دلیل این گفته می داند، البته تاکید می کند که شش هزار هنرمند در سامانه ثبت نام شده اند. وضعیت صنایع دستی در استان با توجه به حمایت ها در استان، نوع فعالیت ها و میزان اعتبارات رضایت بخش اما برای خراسان جنوبی کم است و قابل قبول نیست. مشکلاتی که هنرمندان به او منعکس می کنند بیشتر در موضوع فروش، افزایش قیمت مواد اولیه و کاهش تقاضاهای مردم است که دغدغه های او هم شده است اما تصریح می کند: تا حدودی می توانیم کاری انجام دهیم و باید با همکاری بخش دولتی و هنرمندان برای کاهش مشکلات آن ها تلاش کرد. البته برخی موارد مانند تهیه مواد اولیه با جذب سرمایه گذار قابل رفع و برای یکی از رشته ها در حال انجام است تا تامین و فراوری در استان انجام شود. وی پایین بودن قدرت ریسک هنرمندان را در کم بودن رغبت آن ها به استفاده از تسهیلات مطرح میکند در حالی که به نظر او صفر تا صد تامین باید توسط هنرمندان باشد البته سخت بودن برخی شرایط از جمله ضمانت بانک و پایین بودن توان مالی آن ها را هم به مشکلات اضافه می کند.
پیشنهاد راهکار
با وجود این، وی چند راهکار پیشنهاد می دهد؛ جذب سرمایه گذار برای کارآفرینی، احداث خانه های تخصصی صنایع دستی، برپایی نمایشگاه ها، کمک نهادها و دستگاه ها و ... که در استان در این زمینه کارهایی انجام شده است. او در مجموع نمره 17 از 20 به وضعیت صنایع دستی می دهد چون 80 درصد پیشرفت در زمینه بازارچه های موقت، 60 درصد در نمایشگاه های دایمی، صد در صد حضور در نمایشگاه های داخلی و حتی روزبازارها را قابل قبول می داند. برخی شرایط مانند تشکیل اتحادیه صنایع دستی هم مستلزم تامین شرایطی است که به گفته وی در شهرستان هایی فراهم نیست و بازارچه ها هم با همکاری بخش خصوصی در حال راه اندازی است. کمک و حمایت های میراث فرهنگی از هنرمندان با راهکارهای پیشنهادی وی مطابقت دارد اما فعالیت شرکت های دانش بنیان را هم توصیه و با وجود این تاکید می کند: بازاریابی و فروش بر عهده هنرمندان است اما میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم از طریق برپایی نمایشگاه ها یا فراهم کردن شرایط حضور آن ها زمینه فروش و بازاریابی شان را ایجاد می کند البته اسکان، غذا و ... رایگان نیست و غرفه رایگان تحویل می شود. به گفته عباس زاده، آموزش درباره نیازمندی های هنرمندان است که در رشته های مختلفی انجام می شود اما اموری مانند رنگرزی سنتی، حرفه است و جزو صنایع دستی نیست اگر چه با همکاری بخش خصوصی کارگاهی در این زمینه در حال راه اندازی است و آموزش هایی مانند سفالگری در اسفدن، رکاب سازی زیورآلات در فردوس و ... در دستور کار است. او مشکل مهم بیمه را قبول دارد و می گوید: 44 نفر امسال بیمه شدند و مشخص نیست سال آینده هم بودجه ای برای بیمه آن ها تامین شود یا نه، اما علاقه مندان می توانند از بیمه روستاییان و عشایر استفاده کنند هر چند که بخش درمان را شامل نمی شود. در بی رغبت بودن هنرمندان به این نوع بیمه، بالاتر بودن هزینه و نداشتن خدمات درمانی را محتمل می داند اما می گوید کاری نمی توان انجام داد و هنرمندان باید خودشان برای بیمه اقدام کنند. بنا بر آمار وی، استان هشت هزار صنعت گر دارد که از این تعداد با اضافه شدن 44 بیمه شده امسال، فقط 264 نفر بیمه دارند یعنی 3/3 درصد آنان.