زهرا خسروی- کنترل تلویزیون را با بی حوصلگی برمی دارد و چند شبکه را تغییر می دهد، ناهار را صبح زود روی گاز گذاشته و کارهای خانه را هم به سرانجام رسانده است، هر از گاهی گوشی تلفن را برمی دارد و شماره خانه پدر را تکرار می کند، تنهایی و سکوت خانه او را کلافه کرده است. می گوید: تک فرزند است و خواهر و برادری ندارد که تنهایی اش را با آن ها قسمت کند و ... داستان خانواده های تک یا در نهایت دو فرزندی، مربوط به امروز نیست بلکه نتیجه شعار سال های پیش یعنی فرزند کمتر، زندگی بهتر است که حالا عوارض آن خودنمایی می کند. تنهایی فرزندان، کوچک شدن خانواده ها، کم شدن عمه ها، خاله ها، عموها و ... از شیرینی های زندگی خانوادگی کاسته و نکته تاسف بار در کم شدن تعداد فرزندان خانواده به نسل جدید هم سرایت کرده است تا جایی که خیلی ها برای چند سال اول زندگی به فکر فرزندآوری نمی افتند و در نهایت هم به داشتن یک یا دو فرزند اکتفا می کنند.
مسائل تربیتی
بانویی شاغل که یک فرزند دارد به خبرنگار ما می گوید: در صورتی با داشتن فرزندان متعدد موافق است که وقت، امکانات و حوصله کافی برای تربیت آن ها را داشته باشد و با توجه به وضعیت زندگی امروزی که زن و مرد در کنار یکدیگر باید به ناچار کار کنند، معمولا فرصت تربیت بیش از یک فرزند وجود ندارد. «اسدی» این موضوع را به نفع کودک و والدین می داند و معتقد است که وقتی پدر و مادر باید زمان زیادی را به دلیل مشغله کاری بیرون از منزل سپری کنند، کودک یا باید راهی خانه پدر و مادر بزرگ یا مهد کودک شود، بنابراین آینده و تربیت کودک با این وضعیت دچار مشکل می شود. یکی از والدین هم که با وجود یک فرزند، به دلیل اصرار بزرگ ترها تصمیم دارد فرزند دیگری به جمع سه نفری خانواده شان اضافه کند، معتقد است: زندگی ماشینی و وضعیت اقتصادی بسیاری از افراد را به داشتن یک فرزند مجاب می کند چرا که افزون بر نیاز به گذاشتن وقت زیاد برای تربیت، باید دست کم وسایل را برای زندگی او فراهم کرد.
معایب تک فرزندی بیشتر است
شهروندی نیز که سن و سالی از او گذشته است و خود را به دلیل داشتن یک فرزند ملامت می کند، می افزاید: در گذشته معتقد بودم باید محبت، عاطفه و امکانات رفاهی را برای فرزندم فراهم کنم و در صورت وجود فرزند دوم، شاید توجه به کودک اول، کم رنگ و از نظر روحی و عاطفی دچار آسیب شود بنابراین به داشتن یک فرزند اکتفا کردم. به گفته «امیری»، با گذشت سال ها به این نتیجه رسیدم که هر چند ممکن است داشتن یک فرزند، مزایایی داشته باشد اما معایب آن با توجه به تنها بودن فرزند در کودکی و بزرگ سالی، بالا بردن توقعات و انتظارهایش در آینده، نبود حامی در دوران سالمندی برای پدر و مادر و ... بیشتر است. شهروندی هم که خود تک فرزندی را تجربه کرده است و حالا مادر دو فرزند است، معتقد است: تک فرزندی کودکان را نه تنها در کودکی دچار مشکل و آن ها را از داشتن نعمت خواهر، برادر و همبازی مانند بسیاری از دوستان محروم می کند، بلکه در بزرگ سالی نیز با توجه به کم بودن تعداد افراد خانواده، محدودیت هایی برای رفت و آمدهای خانوادگی و در نتیجه خلاءهای عاطفی به وجود می آورد.
تزلزل بافت خویشاوندی
یک جامعه شناس، مسائل اقتصادی را مهم ترین عامل ترغیب والدین برای تک فرزندی می داند و البته آینده شغلی، ادامه تحصیل و کیفیت بخشی به زندگی آن ها را از دیگر موضوع هایی مطرح می کند که خانواده هایی وادار به داشتن فرزند کمتر می شوند. «طالبی» می افزاید: این مسائل، سبب می شود کیفیت بخشی به زندگی فرزندان بر کمیت آن ها غلبه کند و والدین متناسب با برداشت خود از چند سال آینده فرزندان، سیاست ایده آل و مناسبی ایجاد کنند. او سوق دادن جامعه به سمت پیری، ضربه زدن به ساختارهای کلان جمعیتی و ... را از معایب داشتن فرزندان کم می داند و با تاکید بر این که چنان چه 23 درصد جمعیت جامعه ای بالای 65 سال باشد، ادامه می دهد: چنین جامعه ای در عمل پیر است و ساختار مبتنی بر نشاط، شادابی و سرزندگی را از دست می دهد و از طرفی فشار اقتصادی بر شانه نیروی کار جوان بیشتر می شود.این مدرس دانشگاه فرهنگیان بیرجند، کثرت جمعیت را هم نیازمند ایجاد شغل، امکانات رفاهی متناسب با جمعیت و ... می داند و به نظر وی، باید خانواده دو تا سه فرزند داشته باشد در غیر این صورت افزون بر بروز مشکلات کلان جمعیتی، بافت های خویشاوندی هم دچار تزلزل می شود و مفاهیمی مانند عمو، عمه، خاله و دایی در آینده از بین می رود. به گفته وی، جامعه نیز از نظر ساختارهای جمعیت شناختی رو به سالمندی و سالخوردگی می رود، از طرفی فشارهای ناشی از نداشتن دوست و رفیق، می تواند ضربه های مهلکی بر جامعه ایجاد کند. وی با اشاره به تاثیر تک فرزندی در آینده پدر و مادر می افزاید: وجود یک فرزند در خانواده، پدر و مادر را از حامیانی مانند فرزندان در دوران پیری محروم می کند و هر چه تعداد فرزندان به دو یا سه نفر افزایش یابد شانس پدر و مادر از داشتن مراقبت سالم در دوران سالمندی بیشتر است.
رو به میان سالی
سرپرست اداره کل ثبت احوال هم با استناد به داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95 و بررسی شاخص ها در آن بازه زمانی، ساختار سنی جمعیت استان را میان سال و در حال گذراز جوانی و رو به سالخوردگی می داند و می گوید: استان در سال 95 رتبه هفتم جمعیت 65 سال و بالاتر را دارد. به گفته «مهرآور»، سهم جمعیت جوان 15 تا 29 ساله استان هم بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95 حدود 26 و چهار دهم درصد است که در کشور 25 و یک دهم درصد است.