خسروی- چندین سال پیش قرار شد این محله سر و سامان یابد و کار تا جایی هم پیش رفت و تعدای از خانه های فرسوده تخریب شد تا بناهای نوساز جای آن را بگیرد و دغدغه زندگی زیر سقف های ناایمن کم شود اما دیری نگذشت و کار در حالی تعطیل شد که نه تنها خانه ای نو نشد بلکه آوار باقی مانده از تخریب همان چند خانه قدیمی هم به درد سر دیگری برای این قشر تبدیل شد. در آهنی کوچک روی پاشنه می چرخد و زن میان سال با چادر رنگی، اولین پله خانه را برای رسیدن به کوچه بالا می آید و چند ثانیه ای نمی گذرد که صدایی، سکوت فضا را در هم می شکند. می گوید که چند بار در هفته سطل زباله کوچه توسط زباله گردها واژگون می شود و به همان حالت می ماند و چون کسی آن را سرجایش نمی گذارد به ناچار، او اقدام می کند. در کنار این از وضعیت نابه سامان بافت فرزان که مدت هاست با تملک و تخریب برخی منازل و رهاسازی خانه های ناتمام، پای معتادان را به این محله بیشتر باز کرده است گلایه دارد.
یک دیوار بالا نیامد
شهروندی مستاجر، ساکن این بافت فرسوده با انتقاد از کوچه های خراب و معابر کم عرض به رفت و آمدهای گاه و بیگاه مشکوک در برخی خانه های ناتمام و خالی اشاره می کند که سبب ایجاد ناامنی در محله می شود و می گوید: چند واحد سال ها قبل ساخته شد اما هنوز کسی ساکن آن نیست. به گفته «مرادی»، طی دو سال اخیر یک دیوار هم در این بافت بالا نیامده است و گویا کسی به فکر ساکنان این محله نیست.
در امتداد کانال قدیمی شهر، آن سوی دیوار نمور یک خانه سیمانی، جمع چند نفره شان زیر نور آفتاب یک روز سرد پاییزی جمع است. از طرح فرزان که سخن به میان می آید، یکی رشته کلام را به دست می گیرد و می گوید: طی دو سال اخیر، ساخت و سازی در این قسمت انجام نشد. «محمدی»، به ساختمان ناتمامی در آن سوی خیابان اشاره می کند و سهم بافت فرسوده از بازسازی را فقط اسکلت همان ساختمان می داند در حالی که بعد از گذشت چند سال بدون کوچک ترین تغییری باقی مانده است. به گفته او با توجه به سکونت افراد کهن سال و نبود توان مالی برای استفاده از تسهیلات و بازپرداخت آن و افزایش قیمت مصالح، رغبت چندانی به بازسازی خانه در بافت فرزان نیست.
نبود همکاری دستگاه ها
مدیر عامل شرکت عمران و مسکن سازان استان هم با اشاره به منتفی شدن طرح قبلی فرزان، می گوید: قرار بود 10 هکتار از این بافت با روش های مختلف مانند تملک، فروش اوراق سرمایه گذاری و ... بازسازی شود اما به دلیل نبود همکاری دستگاه های متولی و تغییر سیاست های دولت، طرح عملیاتی نشد. «کمیلی دوست» مهم ترین اقدام در این نقطه را بازگشایی معبر 30 متری اعلام می کند و می افزاید: این موضوع به دلیل دسترسی به محله های بالاتر و اتصال به مرکز شهر به طور قطع نقش موثری در چرخه اقتصاد و ارزش افزوده برای ساکنان محل دارد و سبب نوسازی تدریجی آن نقطه می شود. به گفته وی در طرح کنونی باید مالکان به طور مجزا برای املاک خود پروانه ساختمانی دریافت کنند که شهرداری و بانک ها تسهیلاتی ارائه می کنند. وی از تلاش برای برنامه ریزی احداث مسکن ملی و جلب مشارکت و جذب سرمایه گذار در این محدوده خبر می دهد هر چند کار را زمان بر می داند چرا که هزینه اجرا از دسترسی خودروها تا خاک و آوار برداری و ... در ساختمان های قدیمی، افزایش می یابد بنابراین نیاز به در نظر گرفتن بسته های تشویقی برای سرمایه گذار و جبران هزینه های مازاد است. او با اشاره به چند واحد آپارتمان متعلق به شرکت بازآفرینی شهری در بافت فرزان، ساخت و ساز آن را فنی و اصولی می داند و می افزاید: این واحدها دو بار به مزایده گذاشته شد اما نحوه اطلاع رسانی فراگیر و مناسب نبود. وی، ادامه فعالیت در بافت فرزان را منوط به تکلیف وزارت راه و شهرسازی می داند و از تهیه بسته های پیشنهادی برای بازآفرینی و تدوین سند توسعه محله با توجه به شناسایی مشکلات و معظلات این محل خبر و ادامه می دهد: به منظور بازسازی، اشتغال، کاهش خسارت های احتمالی ناشی از زلزله و ... در بافت های ناکارآمد به عزم جدی مدیران شهری و مسئولان محلی نیاز است.
تغییر طرح قبلی
معاون بازآفرینی و مسکن اداره کل راه و شهرسازی نیز به تصمیم اولیه برای تملک، تهیه طرح بازسازی بافت و اجرای آن در سال های قبل اشاره می کند و می گوید: تملک هایی انجام شد اما با توجه به تمایل نداشتن همه ساکنان برای واگذاری و ناتوانی دولت در تملک همه اراضی، طرح قبلی تغییر کرد. «علیزاده» به آمادگی شرکت بازآفرینی برای ساخت و ساز در زمین ساکنان بافت فرزان به طور تهاتری اشاره و اضافه می کند: یک قطعه زمین برای زمین ورزشی و یک قطعه هم برای پارکینگ در نظر گرفته شد که در صورت تامین اعتبار، احداث آن شروع می شود. او از تهیه طرح آماده سازی بافت فرزان تا سال آینده با مشارکت شهرداری به منظور سامان دهی معابر و کوچه های خاکی و ارائه خدمات بهتر به ساکنان آن خبر و به ساکنان این محل اطمینان می دهد که با اجرای برنامه های مورد نظر، آینده خوبی در انتظار این نقطه خواهد بود. وی، همزمانی برگزاری مزایده برای ساخت چند واحد آپارتمان در بافت فرزان و سایه رکود بر بازار مسکن را از دلایل نبود رغبت ساکنان برای خرید و سکونت در این واحدها اعلام و اضافه می کند: مزایده دوباره برگزار خواهد شد. به گفته وی، تا آماده و ارائه نشدن طرح نمی توان برآوردی درباره نیاز اعتباری برای به سرانجام رساندن بافت فرزان ارائه داد.
به گزارش خبرنگار ما طرح بازسازی بافت فرزان از سال 86 با هدف بازسازی 11 هکتار در بافت قدیم بیرجند شروع و طی شش سال خانه های مختلفی به صورت پراکنده خریداری و تخریب شد اما حالا پس از 12 سال چندان راه به جایی نبرده است.