اکبری
تغییر اقلیم و قهر طبیعت با زمین تشنه کویر چند سال است که رخسار آبی آسمان را خاکستری کرده است و نفس ها خسته تر از گذشته می آیند و می روند. روزگاری عمر وزش بادهای سیستان 120 روز به درازا می کشید و حال شرایط به گونه ای است که نزدیک به 180 روز هم به طول می انجامد و از روزهای پاک می کاهدو توفان های مخرب بر چهره خراسان جنوبی بیش از گذشته سیلی می زند.
هر چند بارندگی های نافع امسال کمی از وخامت اوضاع کاسته است اما گزارش های هواشناسی حکایت از 30 روز غبار آلود و ناسالم طی این سه ماه دارد و این تعداد روز تیره و تار آسمان زنگ خطری برای تنفس در استان است.
طی سال های 96 و 97 غلظت ریزگردهای ناشی از وزش بادهای 120 روزه سیستان در خراسان جنوبی به بالاترین حد خود رسید و وخامت اوضاع به حدی بود که رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست کشور را بر آن داشت تا از اداره کل حفاظت محیط زیست استان بخواهد برنامه ریزگردها را برای خراسان جنوبی تدوین کند. در ادامه طی سال گذشته روند رو به رشد روزهای غبار گرفته سبب شد تا پس از سال ها بسته بودن در تخصیص اعتبار به روی طرح های مقابله ای، از محل صندوق توسعه ملی کمک اعتباری گرفته شود و با نظر موافق مقام معظم رهبری به اجرای عملیات گسترده در مناطق مختلف کشور، برنامه جامع مقابله با گرد و غبار در کشور نهایی شود. از این رو برای مقابله با پدیده گرد و غبار و کاهش ریزگردها پس از نهایی شدن برنامه جامع مقابله با گرد و غبار، تهیه و تدوین چنین طرح جامعی برای استان ها ابلاغ و پرونده ریزگردهای خراسان جنوبی و طرح جامع آن در تهران باز شد.
استان در فهرست 5 منطقه درگیر گرد و غبار
آن طور که مدیر کل حفاظت محیط زیست گفت: خراسان جنوبی جزو پنج استان درگیر با پدیده گرد و غبار است و هر چند شرایط استان در مقایسه با دیگر نقاط درگیر، نگران کننده نیست و این پدیده به مرحله بحرانی نرسیده است اما با توجه به محاصره استان توسط بیابان ها، همجواری با دو دشت کویر و لوت و این که یک سوم مساحت استان تحت تاثیر فرسایش شدید بادی قرار دارد نگرانی برای آینده وجود دارد، بنابراین باید حساسیت ها ادامه داشته باشد تا وضعیت خراسان جنوبی به مرحله حاد نرسد.
«اکبری» 90 تا 95 درصد منشاء ریزگردهای خراسان جنوبی را داخلی دانست که دلیل آن تداوم خشکسالی ها، تخریب پوشش گیاهی، خشک شدن آبگیرهای طبیعی و سست شدن بافت های خاک است که باعث می شود با اندک وزش باد، گرد و خاک بلند و هوا غبارآلود شود.
کانون های فرسایش رو به فزونی
وی با اشاره به این که تمام شهرستان های استان روزهای ناسالم را تجربه کرده اند و به نوعی با درجه های مختلف درگیر پدیده گرد و غبار و ریزگردها هستند، از فعالیت فقط سه دستگاه در سه شهرستان برای سنجش میزان آلودگی و گرد و غبار در استان خبر داد و افزود: نیاز استان بیش از این تعداد است و بشرویه که بیشترین درگیری با پدیده گرد و غبار را دارد و فرسایش بادی در آن بسیار است اولویت اول برای تجهیز به دستگاه های کیفیت سنجی است.
وی گفت: از آن جا که اعتبار یک میلیاردی برای تامین هر دستگاه نیاز است و تخصیص اعتبارات استانی جوابگوی نیازها نیست، از محل اعتبارات ملی به دنبال جذب اعتبار برای خرید دست کم سه دستگاه و نصب آن در شهرستان های حساس هستیم. به گفته وی فعالیت های انسانی، چرای بی رویه دام و برداشت بیش از حد از منابع آب های زیرزمینی، معدن کاری، ایجاد مسیرهای دسترسی بدون ملاحظات زیست محیطی و ... که سبب تخریب منابع طبیعی و محیط زیست می شود سبب شده است تا کانون های بحران فرسایش در استان رو به فزونی باشد و تدوام آن هم اقدامات مقابله ای را بی اثر کند.
اعتبارات کم
به گفته مدیر کل حفاظت محیط زیست، سال گذشته از سوی ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار 6 میلیارد تومان اعتبار برای پایش و تامین زیرساخت های سنجش کیفیت هوا و ... در اختیار محیط زیست قرار گرفت که در مقایسه با حجم کار در استان و نیازهای مقابله، اعتبار کمی است. طرح ارزیابی خسارت های ناشی از گرد و غبار در استان در قالب یک پروژه مشارکتی ستاد ملی مقابله با گرد و غبار و محیط زیست در حال اتمام و مطالعه برای تدوین طرح جامع مقابله با گرد و غبار در حال انجام است که در زمینه انجام این طرح مطالعاتی وظایف هر دستگاه معین است و باید طرح هایی ارائه تا از تشدید گرد و غبار جلوگیری شود.
طرح جامع عقب تر از برنامه
«اکبری» با اشاره به این که طرح جامع مطالعاتی گرد و غبار که سال گذشته شروع شد از برنامه زمان بندی عقب تر است، افزود: طرح مطالعاتی ارزیابی اقتصادی خسارات ناشی از گرد و غبار را استان و دیگر طرح مطالعاتی را سازمان حفاظت محیط زیست کشور پیگیری می کند و از آن جا که کار تخصصی است و الگویی ندارد بنابراین مجری طرح در تهران انتخاب شده است و اعتبارات در نظر گرفته شده این دو طرح را سازمان حفاظت محیط زیست کشور تامین می کند. وی وضعیت استان را برای مقابله با پدیده گرد و غبار و بیابان زایی بسته به سیاست گذاری های توسعه ای دانست و گفت: اگر توسعه به شکلی باشد که شاهد چرای بی رویه دام و متعاقب آن تخریب پوشش گیاهی باشیم فعالیت های مقابله ای انجام شده مثمر نخواهد بود. به نظر وی اگر شرایط به همین وضع ادامه یابد و بیابان زایی با سرعتی که در پیش گرفته شده است افزایش پیدا کند در چند سال آینده شرایطی مانند اهواز و سیستان و بلوچستان در انتظار خراسان جنوبی هم خواهد بود.
3میلیون هکتار کانون فرسایش بادی
مدیر کل منابع طبیعی خراسان جنوبی هم در حالی از اختصاص 74 میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با بیابان زایی و اجرای طرح های آبخیزداری از محل منابع ملی در سال گذشته و 15 میلیارد اعتبار متمم برای امسال خبر داد که این میزان اعتبار با توجه به وسعت 5 میلیون هکتاری بیابانی استان را کم دانست و گفت: با تخصیص این میزان اعتبار در 400 هزار هکتار اراضی بیابانی که فرسایش شدیدی داشت و منشأ گرد و غبار بود اقدامات مقابله ای مانند نهال کاری، مالچ پاشی و اجرای هلالی آبگیر انجام شد.
به گفته «نصرآبادی» 3 میلیون هکتار اراضی بیابانی استان کانون بحرانی فرسایش بادی است و برای تثبیت بیابان و جلوگیری از روند رو به گسترش بیابان نیاز است تخصیص اعتبارات ادامه دار باشد. وی با بیان این که اقدامات مقابله ای انجام شده لازم است اما کافی نیست، چالش دیگر را نگهداری از اراضی بیابانی دانست که در آن اقدامات مقابله ای انجام شده و نیازمند اعتباری جداگانه است.
او به جز اقدامات مقابله ای گفته شده دیگر راهکار مقابله با بیابان زایی و پدیده گرد و غبار را مدیریت منابع آب، حقابه های تالاب ها و دشت ها بیان کرد و افزود: تمام اقدامات مقابله ای و حفظ آن نیاز به آموزش و فرهنگ سازی دارد.
وی با بیان این که در برخی شهرستان ها مانند طبس، نهبندان، بشرویه و سرایان وسعت کانون های فرسایش بیشتر و نیاز است که اقدامات مقابله ای بیشتری انجام شود، افزود: اگر اقدامات مقابله با بیابان زایی انجام نشود شرایط سخت تر می شود و نیاز است تا روند تخصیص اعتبارات همانند سال گذشته باشد. وی با اشاره به افزایش کانون فرسایش های بادی بحرانی افزود: برای امسال به جز اعتبارات متمم سال گذشته اعتبار دیگری برای مقابله با بیابان زایی نداشتیم و اعتبارات تخصیص یافته هم برای اجراست و نگهداری و مطالعات اعتبار کمی دارد بنابراین نیاز است تا برای این سرفصل ها هم اعتبار بیشتر در نظر گرفته شود.
34 روز غبارآلود در 3 ماه
مدیر کل هواشناسی استان نیز با اشاره به این که از ابتدای سال تا اوایل تیر 34 روز درگیر گرد و غبار بودیم که به سبب بارندگی ها در مقایسه با بلندمدت کمی کاهش یافته است، گفت: با توجه به شمار روزهای گرد و خاکی نیاز است در همه شهرستان های استان ایستگاه پایش گرد و غبار داشته باشیم که با توجه به اولویت های برنامه ششم توسعه قرار است در فردوس، بشرویه و خور خوسف و ... این ایستگاه ها ایجاد شود.