نمای رومی؛ ماسک غریبه در معماری کویر
قاسمی
معماری یکی از ستونهای مهم هویت فرهنگی هر کشور است و نابودی آن به معنی نابودی هویت فرهنگی محسوب می شود. اگر چه گرایش به ساختمان سازی های مدرن موضوع جدیدی نیست ولی پس از چندی ایرادهای استفاده از آن رو می شود. در چند سال اخیر، استفاده از نمای رومی در مرکز استان شدت گرفته است، نماهایی که به صراحت غیرفرهنگی بودن آن ها عنوان می شود و هر چند در گوشه و کنار کشور یکدست شدن در ساختمان سازی را باعث می شود اما نه تنها تناسبی با فرهنگ و اقلیم منطقه ندارد بلکه نابودی فرهنگ در معماری و شهرسازی اولین و پنهان ترین وجه غالب در ساختمان سازی جدید است.
مالک بنایی چند طبقه و در حال ساخت که نمای رومی در ساختمانش کار شده است، می گوید: هر چند این نما هزینه ای چند برابر دارد اما زیبا و شکیل است و به همین دلیل آن را انتخاب کردم و برای اطمینان از مقاومت آن، پشت کار از سی ان سی استفاده شده که بیش از 100 میلیون تومان هزینه داشته است.
«خانزاد» به ترویج استفاده از نمای رومی در چند سال اخیر اشاره و اضافه می کند: منتظر پیشنهاد معمار نماندم و از همان ابتدا این طراحی مد نظرم بود.
در ساختمان چند طبقه دیگری که در حال ساخت است باز هم نمای رومی کار می شود وکارگران مشغول رابیتس بندی هستند. مالک این بنا هم معتقد است نمای رومی زیباتر از آلومینیم و آجر است و به همین دلیل آن را ترجیح داده است از طرف دیگر عمر نمای آلومینیمی کم و مقاومت آجر بیشتر است اما باز هم فرسودگی و تغییر رنگ دارد اما نمای رومی 10تا 15 سال عمر می کند.
پیگیر نبودم
«صادق زاده» هم تفاوت چشمگیر قیمت در نمای رومی را با نمونه های دیگر بیان و اضافه می کند: طرح دیگری را نمی پسندم هر چند که نمای رومی بسیار گران تر است. وی در خصوص استفاده از طرح های ایرانی اسلامی پاسخ می دهد: چندان پیگیر این کار نبودم و از همان ابتدا نمای رومی در ذهنم بود. او درباره طرح های همخوان با فرهنگ ایرانی اسلامی اظهار بی اطلاعی می کند.
کاری نشد
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران سال 87 ضوابط و مقررات پاک سازی و به سازی نماها و جداره های شهری را مصوب کرد. سامان دهی سیما و منظر شهری، روستایی، احیای فرهنگ معماری و شهرسازی غنی گذشته کشور، جلوگیری از بروز ناهماهنگی های بصری و... چند مورد از اهداف این مصوبه است. این مصوبه ضوابطی داشت تا در هر یک از استان ها انتخاب مصالح به گونه ای باشد که افزون بر رعایت ضوابط شهری، باعث آلودگی زیست محیطی نشود به جز این، موارد زیاد دیگری در این برنامه تصویب شد. عضو سازمان نظام مهندسی استان با تایید این موضوع می گوید: مصوبه به استان ها اعلام شد تا متناسب با فرهنگ و شرایط اقلیمی این موارد را بومی سازی و اجرا کنند اما در خراسان جنوبی و برخی استان های دیگر، این اتفاق نیفتاد بنابراین مصوبه و قانونی که برای نماسازی در استان طرح بدهد وجود ندارد البته شرایط کلی استفاده از ابزار مختلف در نماها بیان شده است. «فروزان فر» برگزاری چند جلسه توسط سازمان های راه و شهرسازی، شهرداری و... در سال های گذشته را مطرح می کند که به نتیجه نرسیده است و می گوید: به همین دلیل شهرداری ابزاری برای کنترل و منع قانونی ندارد و دفاتر نظام مهندسی هم قادر به ارائه طرح نیستند به همین دلیل هر که هر طور بخواهد ساخت و ساز می کند. وی اضافه می کند: نمای رومی در ظاهر بد نیست و زیبا و شکیل است اما اختلاف آب و هوای روزانه و شرایط اقلیمی منطقه باعث می شود بعد از مدتی از بنا جدا شود و بیشتر سنگ ها این طور هستند. در خصوص نمای رومی زیرسازی می شود و طبق مقررات باید با سیم (اسکوپ) نصب شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه، بعد فرهنگی و فنی استفاده از نمای رومی را مطرح و اضافه می کند: در نمای رومی مجسمه های غربی، ستون و... کار می شود که با فرهنگ و معماری ما همخوان نیست و فقط در صورت وضع مقرارت قابل حل شدن است. مشکل فنی را هم تا حدودی می توان رفع کرد ولی با توجه به لرزه خیزی استان هر چه نما و ساختمان سبک تر باشد آسیب آن کمتر است.
وی به پر شدن نیمی از شهر از نماهای رومی اشاره می کند و ادامه می دهد: برای استفاده از نمایی همخوان با فرهنگ ایرانی اسلامی مشکل نبود جایگزین وجود دارد چرا که هر چیزی باید جایگزینی داشته باشد تا نبود آن را تکمیل کند و نیاز است معماران و طراحان الگوی دیگری ارائه کنند.
وی تصریح می کند: باید اعتراف کنیم که نماهای رومی زیباست اما نماهای ایرانی هم وجود دارد و متاسفانه کاربرد معماری ایرانی اسلامی در حد حرف و شعار مانده است و نمود کمتری دارد. باید طراحان و معماران ما روی زمینه های فرهنگی، قوی تر کار کنند و بستر فرهنگی آن قدر جذاب و قدرتمند باشد تا نیاز به اجبار در استفاده نباشد.
وی یادآوری می کند: با ارائه طرح های جایگزین و طراحی های جدید ، معماران جذب می شوند. در معماری ایرانی هم ستون، نما و سبک های زیبایی وجود دارد که مانند نماهای رومی قابل استفاده است.
معماران طرح بدهند
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان هم می گوید: مانند دیگر شهرها از جمله میبد، یزد، کاشان و ... می توان از نماهای ایرانی و همخوان با اقلیم منطقه در ساخت و سازهای جدید استفاده کرد چون کار سخت و دشواری نیست و کافی است که معماران، معماری منطقه خود را بشناسند و براساس آن اقدام کنند.
«شریعتی منش» تدوین مستندسازی و تحلیل سردرهای بافت تاریخی بیرجند را مطرح و تاکید می کند: معماران ما هم می توانند بر اساس این منشور طرح بدهند. رعایت ضوابط ساخت و ساز در حریم بافت تاریخی برخی شهرها الزامی است و در خارج از این مناطق، دفاتر مهندسی باید بر معماری نظارت کنند چرا که بایددر این زمینه تحصیل کرده و به فرهنگ منطقه خود تعصب داشته باشند. نمونه ساده ساخت و ساز در بیرجند، مقبره حکیم نزاری است که از سال 54 تاکنون با نمای آجری و زیبا دوام داشته است.
وی یکسان شدن نما و ساختمان سازی در ساخت و سازهای جدید را مطرح و اضافه می کند: با این کار معماری براساس اقلیم و فرهنگ هر منطقه نیست معماران ما باید آموزش ببینند تا مانند دیگر مناطق کشور براساس اقلیم خود طرح بدهند و تاسیسات جدید مطابق با شرایط اقلیمی و معماری ایرانی احداث شود.