قاسمی
کلوخ، کلوخ رضا، غلام چغوک، حسین حلوایی، ترخ، نسا، کلپوره، ماندگار، گلشاه، پدینه و... اسم هایی است که شاید تا نیم قرن پیش رایج بود و حالا این اسم ها بیشتر نام پیرزن و پیرمردهایی است که عمری را با آن گذرانده اند. در کنار این اسم ها که حالا می روند تا فراموش شوند، این روزها هم نام هایی از گوشه و کنار شنیده می شود که آن ها هم چندان متعارف و عمومی نیست.
روشا، روشنا، آنوشا، ماجد، آنین، دلینا، شانا، الیا و ... اسم هایی که به نظرِ خیلی ها جدید، شیک و به همان اصطلاح عامه، مد روز اما به نظر خیلی ها غیر متعارف است چرا که دختر یا پسر بودن و معنی شان معلوم نیست. اگر 200 سال پیش به دنیا میآمدید شما را فقط به اسم صدا میزدند و خبری از نام خانوادگی نبود و بعدها وقتی بزرگتر میشدید شاید به نام حرفهای که بلد بودید مشهور میشدید، مثلاً حسینْ نجار یا محمدْ نانوا یا شما را به نام شهرتان میشناختند، اما اگر درآمد بهتری داشتید، میتوانستید لقبی از حکومت بگیرید و جزو طبقه اشراف به شمار بیایید.
نام ها از دیرباز مورد توجه خانواده ها بوده اند و بر حسب موقعیت خانواده، سطح سواد ، فرهنگ ،مذهب و... نام هایی عرف، مذهبی، ایرانی یا حتی خارجی و غیرمتعارف بر افراد گذاشته می شد.
از گوشه و کنار و در مکان های مختلف اسم هایی را می شنویم که چندان آشنا نیستند و حتی تلفظ برخی مشکل است در حالی که به نظر «خسروی» یک شهروند، بهترین نام برای فرزند، نامی است که در جامعه عرف و تلفظ آن آسان و دارای معنی قابل فهم باشد. نام هایی مانند تارا، متین و ... که جنسیت شان مشخص نیست با اعتراض فرزند در بزرگ سالی مواجه می شود برای مثال دختری بیان می کند برای اسمش در مدرسه شعر ساخته اند و آن را به سخره گرفته اند و... .
«آسیایی» پدری که به اداره ثبت برای تغییر نام دخترش در شناسنامه مراجعه کرده است، می گوید: اسم دخترش را متین گذاشته است اما در دبستان او را افسانه صدا می زدند و همه جا با این نام شناخته می شود حالا پس از دیپلم گرفتن برای تغییر نامش اصرار دارد و چند ماه می شود که مراجعه کننده اداره ثبت احوال شده است.
علل نام گذاری ها
به نظر یک محقق و پژوهشگر فرهنگ عامه و استاد دانشگاه، نام گذاری افراد در گذشته براساس علت های مختلف از جمله فرهنگ و باورهای مذهبی و ملی مردم بوده و اکنون نیز چنین است.
به گونه ای که خیلی از مردم بنا بر باورهای دینی، اسم اولیای الهی و به خصوص ائمه (ع) را برای زنده نگه داشتن نام آن ها بر فرزندان شان می گذاشتند و برخی حتی معتقد بودند که گذاشتن نام ائمه (ع) دور از شأن است به همین دلیل عنوان غلام ( غلامحسین، غلامرضا ...) را هم به اسم اضافه می کردند.
دکتر «زنگویی» بخش دیگری از فلسفه نام گذاری ها را متاثر از فرهنگ ملی و نقش بزرگان تاریخ ساز در هویت ملی می داند و توضیح می دهد: سینا، کورش و آرش از این نام هاست. عده ای هم که می خواستند فرزندشان سالم به دنیا بیاید ،متوسل به ائمه (ع) می شدند و نام هایی مانند بمان علی، ماندگار، لطفعلی، خداداد و... را برای فرزندشان انتخاب می کردند.
او تواضع افراطی برخی والدین در نام گذاری ها را هم علت دیگری می داند که باعث انتخاب اسم هایی مانند ترخ، نسا و... شده است تا چندان در چشم مردم نباشد. برخی اسم ها نیز متاثر از ماه های مبارک مانند صفر، رمضان و ... بوده که پسوندی با این ماه ها به نام اضافه می شده است.
تاکید زنگویی بر این است که انتخاب نام ها در گذشته، براساس یک باور مذهبی، ملی، خرافه و... بوده است اما متاسفانه در دوره جدید ، خانواده ها به دلیل غلبه فرهنگ غربی و احساس بی هویتی و دوری از فرهنگ های دینی و ملی، به نام های غیر متعارفی گرایش دارند که نامشان هیچ یک از فرهنگ ها و باورهای ملی، مذهبی و ... را به یاد نمی آورد.
به گفته وی، تداوم استفاده از نام های غیرمتعارف در آینده به هویت فرزندان ضربه می زند چرا که یک حق فرزند بر والدین، انتخاب نام نیکوست و چنان چه اسم شایسته ای انتخاب نشود فرزند، در بزرگ سالی احساس تحقیر فرهنگی و شخصیتی می کند بنابراین اسم باید برانگیزاننده باشد.
وی با مثالی توضیح می دهد: وقتی نام علی، حسین یا فاطمه گفته می شود یک تاریخ پشت آن نهفته است حتی اسم های ملی مانند سینا، آرش، نصیرالدین و ... تاریخ را به یاد می آورد و بر همین اساس باید نام هایی برای فرزندان انتخاب شود که باورها و فرهنگ دینی یا ملی و هویتی را منتقل کند اما برخی اسم ها هیچ یک از این ارزش ها را ندارد و خانوده ها را از ظرفیت های فرهنگی دور می کند.
فراوانی نام ها
مدیرکل ثبت احوال استان نیز می گوید: برای انتخاب نام نوزاد، والدین می توانند در سایت ثبت احوال، اسم مد نظر خود، معنی، فراوانی و تلفظ درست آن را ببینند چنان چه این نام در سامانه یا کتابچه نام نباشد، می توانند در لینکی که به همین منظور وجود دارد اسم را وارد کنند تا در کمیته نام گذاری بررسی و تایید شود و در این صورت می توانند برای فرزندشان شناسنامه بگیرند.
«مهرآور» هم قبول دارد که برخی اسم ها جنسیت شان مشخص نیست و از نام هایی است که افراد در بزرگ سالی برای تغییر شان اقدام می کنند در حالی که این کار مشکلاتی دارد بنابراین هر چند علت انتخاب این قبیل اسم های نامتعارف مشخص نیست اما افراد و والدین از انتخاب این نام ها منصرف و راهنمایی می شوند.
وی تاکید می کند که انتخاب نام های غیر متعارف خیلی کم است و با وجود این نمی توان افراد را مجبور به انتخاب نام دیگری کرد فقط امکان راهنمایی و معرفی همه نام ها با تلفظ و معنی وجود دارد و برای جلوگیری از بروز مشکلات در آینده، افراد و والدین راهنمایی می شوند.
5 درصد اسم نامتعارف
وی می گوید: انتخاب اسم های غیر متعارف، خارجی و غیر مذهبی در استان زیاد نیست اما متقاضی دارد به گونه ای که در 9 ماه گذشته11 هزار و 248 فرزند دراستان متولد و نام گذاری شده اند که از این تعداد برای 485 نوزاد و حدود 5 درصد نام هایی انتخاب شده که فراوانی آن ها فقط یک بار است و از این تعداد 243 اسم دختر و از جمله نیلسو، آنسه، دلینا، شانا، الیا و ... است.
243 نوزاد پسر هم فراوانی نامشان فقط یک بار است و در این بین اسم هایی با فراوانی دو بار بسیار زیاد دیده می شود.