قاسمی
عصر گرم تابستان پسرهای 14-13 ساله با گوشی به یکدیگر پیام می دهند و برنامه ریزی می کنند که چه ساعتی بازی آنلاین کالاف دیوتی را شروع کنند و اگر آن پسر غریبه که معلوم نیست مال کدام کشور است خودش را داخل بازی کرد چه حرفی، متلکی یا ... به او بگویند و بخندند. بازی چند ساعتی آن ها را پای گوشی نگه می دارد و حتی اگر گرسنگی نباشد بی خیال غذا می شوند و ... . این روزها این تصویر در خیلی از خانواده ها تکرار می شود، والدینی که در زمان مدرسه هم، دغدغه وقت بیکاری و فراغت دانش آموزان را داشتند ولی به همان چند ساعت درس مجازی قانع بودند تا سرگردانی هایی که با تعطیلی درس و مدرسه بیشتر شده و استرس و تنش ها را چند برابر کرده است. به نظر می رسد دستگاه های اجرایی هرچند برنامه هایی برای اوقات فراغت دارند اما تنوع، انگیزه، هماهنگی و سازمان دهی به این منظور بین آن ها نیست.
هنرنمایی مسئولان
مادری از سردرگمی پسر 14 ساله اش می گوید که با تعطیلی مدرسه و زیاد شدن زمان بیکاری اش بدتر شده چرا که تا نیمه شب بیدار است و در بازی های آنلاین سیر می کند و از طریق فضای مجازی کلماتی آموخته است که در خانه گفته نمی شود. «علیپور» با گلایه از نبود کلاس های مناسب اوقات فراغت و نوع برنامه ریزی مسئولان توضیح می دهد: بیشتر برنامه ها در فضای مجازی است که بچه ها و خانواده ها از آن استقبال نمی کنند چرا که همان درس خواندن در شاد هم بازدهی لازم را نداشته و تاکنون چنین وضعیتی پیش نیامده است که والدین بتوانند برای آن برنامه ریزی کنند. به نظر وی طولانی شدن اوقات فراغت، حوصله بچه ها و خانواده ها را سر می برد چرا که بچه ها نمی دانند چگونه سرگرم شوند و از برخی کارها مانند کتاب خواندن و فیلم دیدن زیاد استقبال نمی کنند وبرایشان تکراری و کم جاذبه است. اوقات فراغت زیاد باعث تنش و برخورد بین بچه ها و خانواده می شود و ساعت خواب، بیداری و غذا خوردن آن ها را تغییر می دهد و باعث سوء تغذیه و وارد شدن آسیب های روانی به فرزندان می شود. او می گوید: از کلاس های حضوری اوقات فراغت بی خبرم و حضور زیاد فرزندم در فضای مجازی را هم نمی پسندم. هرچند که کمبودی هم نیست اما نمی دانم چگونه و با چه برنامه ای وقتش را پر کنم که مناسب باشد؟
بی میلی به کلاس مجازی
مادر دیگری که دنبال کلاس جذاب برای پسر11 ساله اش می گردد، می گوید: کانون پرورش در فضای مجازی کلاس دارد که بچه هایم زیاد از آن استقبال نمی کنند. در خانه هم کار و برنامه درستی ندارند. زمان مدرسه به بهانه درس چند ساعتی آن هم با سخت ترین شرایط مشغول بودند اما حالا بیشتر پای تلویزیون و گوشی هستند.
پسرم از رفتن به کوچه هراس دارد و در ماه های گذشته منزوی و گوشه گیر شده است.
«سعیده میری» ادامه می دهد: با ترس و دلهره هفته ای چند ساعت پسرم به کلاس فوتبال می رود اما باز هم وقت آزاد زیادی دارد که با تلویزیون و گوشی پر نمی شود و نمی دانیم او را کجا سرگرم کنیم، از سویی کلاس های آزاد هزینه ای بالا دارد و دور است.
ثبت 120 پایگاه
اما مدیرکل آموزش و پرورش از شروع طرح اوقات فراغت خبر می دهد که نام نویسی آن از 16خرداد آغاز شد و از پنجم تیر بیشتر به صورت مجازی و با ظرفیت محدود به شکل حضوری برگزار می شود. شبکه شاد مانند زمان تحصیل برای اوقات فراغت برنامه دارد و حدود 40 عنوان آموزشی در مدرسه ها، کانون های پرورشی، دارالقرآن ها و... آموزش داده می شود. ظرفیت کلاس های حضوری هشت نفر و برگزاری دوره های آن، تابع شرایط و رنگ بندی کروناست. بنا بر آماری که «واقعی» می دهد: سال قبل 37 هزار دانش آموز در 387 پایگاه اوقات فراغت به صورت مجازی آموزش دیدند و حتی نمایشگاهی از دست سازه های آن ها برپا شد اما حالا خیلی ها پیگیر فضای مجازی نیستند در صورتی که بازخورد مطلوبی دارد. 22 کانون فرهنگی، تربیتی هم فعال است و سعی می شود تعداد پایگاه ها امسال به 400تا 450مورد افزایش یابد اما هم اکنون 120 پایگاه ثبت نام شده است و تعداد دانش آموزان هنوز قابل احصا نیست و چند روز دیگر جمع بندی می شود.
مساجد مجازی
سازمان تبلیغات اسلامی هم یک دستگاه دیگر در حوزه اوقات فراغت است که مدیرکل آن می گوید: برنامه های فرهنگی و مذهبی ما هرچند کم نشده اما از نظر تعداد مخاطبان کاهش یافته است. در تابستان و اوقات فراغت دانش آموزان، بیشتر فضاهای مجازی مساجد فعال شده است و مبلغان از این طریق به مخاطبان خود اطلاع رسانی می کنند. توضیح حجت الاسلام «رضایی» مشخص می کند در مساجد محوری و تشکل های خاص برنامه های آنلاین و آفلاین ارائه می شود اما کلاس های اوقات فراغت، مجازی است و به شکل حضوری برگزار نمی شود البته به صورت محدود و براساس رنگ بندی حضوری هم خواهد بود.
عملکرد دستگاه ها
اداره کل ورزش و جوانان هم از دستگاه های فعال در حوزه اوقات فراغت است. معاون امور جوانان آن می گوید: در گذشته سامانه کشوری سازمان جوانان فعال بود و دستگاه های اجرایی عملکرد خود در حوزه اوقات فراغت را در آن ثبت می کردند و امکان رصد ریز مجموعه کار آن ها وجود داشت اما حالا از اولویت کار وزارت خارج شده است و به صورت خاص یک سری فعالیت در پایگاه های ورزشی انجام می شود. یک گروه کاری با عنوان جوانان و اوقات فراغت زیرمجموعه شورای توسعه استان وجود دارد اما جلسه بین دستگاهی به عنوان متولی برگزار نشده است. «قناد» می افزاید: سال قبل یک جلسه برگزار و از همه دستگاه ها خواسته شد به صورت متمرکز برنامه های خود را اعلام کنند اما خروجی دقیقی از آن ندارم چرا که هر دستگاه به صورت خاص کارهایی انجام می داد و در ارتباط سیستمی خلاء وجود داشت. او هم هدایت برنامه های اوقات فراغت به طرف فضای مجازی را مطرح و تایید می کند: در خصوص ایجاد انگیزه و جلب مخاطب کاری نشده اما به سازمان های مردم نهاد دستورالعمل خاص در شرایط کرونایی اعلام شده است. او هم دغدغه های والدین برای حضور بیشتر در فضای مجازی را قبول می کند و می گوید: آموزش های لازم برای فعالیت در این بستر ارائه نشده است و تا قبل از کرونا از آن پرهیز می شد اما حالا اجباری و الزام شده است که دانش آموزان در شاد حضور داشته باشند.
زندگی های به هم ریخته
به نظر یک روان شناس در دوران کرونا، اوقات فراغت معنی ندارد چون خیلی زیاد شده است آن قدر که زندگی و برنامه خیلی از خانواده ها و فرزندان شان را به هم ریخته است اما برای کنترل این شرایط باید از خانواده ها کمک گرفت. خانواده هایی که سطح بالاتری دارند کارهایی مانند مطالعه، بازی فکری انجام می دهند و از کانون پرورش ، کانون های محله و... کمک می گیرند. آموزش های حضوری به صورت محدود و ارائه مجازی آن برای جمعیت بیشتر را «مهشید چوبداری» مطرح و اضافه می کند: اطلاع رسانی و آگاهی بخشی خانواده ها مهم است چرا که باید هدف شان از برنامه ریزی برای اوقات فراغت مشخص شود تا باهدف تربیت فرزند باشد و والدین می توانند سیاست های تشویقی درپیش بگیرند.وی تاکید می کند: نگاه برای پرکردن اوقات فراغت نباید فقط به بیرون از خانه باشد چون همیشه نمی توان از فضای خارج انتظار داشت. ابتدا باید اصول تربیتی و فرزندپروری در خانواده رعایت شود و ارتباط با فرزند مناسب باشد، آموزش و سرگرمی ها اجباری نباشد و والدین خودشان الگو و اهل عمل باشند.
به گفته وی زمانی که ارتباط والدین و فرزندان مناسب باشد بچه ها به آن ها اعتماد می کنند و آموزش های غیرمجازی را می پذیرند حتی اگر برای اوقات فراغت باشد، این مهم نیازمند توجه به تکنیک های رفتاری از بدو تولد است. اما موضوع مهم در جلب نظر و ایجاد انگیزه برای پرکردن اوقات فراغت در شرایط کرونایی که امکان آموزش حضوری نیست توجه به تنوع است، آموزش دستگاه ها نباید خشک و رسمی باشد بلکه لازم است شاد، محرک و پر انرژی و معلم، فعال باشد و به علایق بچه ها توجه شود.با وجود این هر چند برخی از آسیب های فضای مجازی را به دلیل نداشتن فرهنگ کار در محیط قبول دارد اما استقبال بعضی خانواده ها را خوب می بیند چرا که در وقت و هزینه صرفه جویی و موجب خلاقیت فرزند می شود به شرط آن که والدین و شرایط پای کار باشند.