اعتبار به آثار جهانی نرسید
تعداد بازدید : 98
آثار جهانی اعتبار خیابانی
قاسمی
چند سال است که باغ اکبریه، قنات بلده، بیابان لوت و روستای خراشاد نام فامیلی «جهانی» را به خود گرفته است و شهرتی دارد که این آثار، استان را جهانی کرده است. اثر طبیعی یا تاریخی باید ویژگی های خاص داشته باشد تا در فهرست آثار جهانی ثبت شود و پس از آن متعلق به تمام انسانهای زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص است و افزون براین که دولتها را موظف به حفظ و نگهداری از آن ها می کند حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقیماندن، به عهده تمام کشورهای عضو یونسکو خواهد بود. هر چند خراسان جنوبی چهار اثر در این فهرست دارد اما به نظر می رسد در زمینه برنامه ها و چشم اندازها برای رونق این آثار در زمینه های مختلف گردشگری، اقتصادی و زیرساختی با چالش مهم اعتبار به ویژه در سال های اخیر مواجه شده است.
اعتبار، فقط ملی
البته مدیر پایگاه میراث جهانی باغ اکبریه بیرجند از وضعیت تخصیص اعتبار برای این اثر راضی است به گونه ای که بیان می کند؛ هر چند رقم دقیق اعتبار سال قبل را به خاطر ندارد اما از اختصاص بودجه ملی به این شاهکار جهانی رضایت دارد. برای امسال هم به تازگی رقمی ابلاغ شده است و برای هزینه کرد آن برنامه ریزی می شود. متاسفانه آثار جهانی فقط از محل اعتبارات ملی بودجه دارد و از اعتبارات استانی رقمی نمی گیرد اما در صورت تخصیص اعتبار استانی، پروژه و چشم انداز آن سرعت می گیرد.
«جنتی فر» تصریح می کند: یونسکو برای اثر جهانی کمک مالی نمی دهد و کمک هایش در قالب مطالعات، فنی وکارشناسی است که برای باغ اکبریه نیازی احساس نشده است چرا که تخصص لازم در منطقه وجود دارد و خوشبختانه اعتبارات ملی این اثر جهانی راضی کننده و اقدامات و اعتبارات متناسب با برنامه ریزی پنج ساله اول برای باغ جهانی اکبریه پیش رفته است.
رضایت وی از بودجه و توجه ملی بالاست چرا که 90 درصد تحقق برنامه های مدنظر برای این اثر جهانی را مطرح و البته اضافه می کند: زمان و اعتباری برای اتمام طرح و برنامه ریزی مرمت، گردشگری و چشم انداز باغ نمی توان تعیین کرد چرا که حفاظت و نگهداری باغ تاریخی پایان ندارد و بر همین اساس از سال 92 و با جهانی شدن باغ اکبریه برنامه های پنج ساله اول و دوم برای افق مرمت و رونق گردشگری این اثر تعریف شد.
بنا به توضیح وی به دلیل تغییر در کاربری های باغ در پنج سال اول حذف الحاقات و مرمت شروع و انجام شد و حالا در دومین سال از برنامه ریزی چشم انداز باغ جهانی، تامین زیرساخت های گردشگری، معرفی، مبلمان و ... در دستور کار و40 درصد آن در فاز دوم باقی مانده است.
وی یادآوری می کند که یونسکو برای هیچ اثر کمک مالی نمی دهد و حمایتش فنی و کارشناسی است و البته در حفاظت فضای سبز یا مرمت و حفظ سازه های آجری و خشتی هم بسیار می تواند کمک کند اما باغ جهانی اکبریه تاکنون نیازی نداشته است.
لوت بدون اعتبار
بیابان لوت سال 95 ثبت جهانی شد و گردشگران زیادی در سال های گذشته داشت. اظهار تاسف مدیر پایگاه جهانی بیابان لوت از رکود و خواب این اثر طبیعی در دو سال گذشته شدید است. به جز این از تخصیص نیافتن هیچ رقمی در این مدت تاسف می خورد و می گوید: برای 1400 هم رقمی ابلاغ نشده است تا بتوان برنامه ریزی خاصی انجام داد اما یک سری پیش بینی ها از جمله طرح گردشگری برای بیابان جهانی لوت، مباحث مردم شناسی و... در دستور کار است و چنان چه اعتباری تامین شود کارهای تکمیلی پایگاه انجام می شود تا بتوان برای گردشگری در این اثر طبیعی به خوبی اطلاع رسانی کرد.
«زهرا ملکوتی» صفر شدن گردشگران خارجی و کاهش شدید گردشگر داخلی بیابان لوت را هم مطرح و اضافه می کند: در چند سال گذشته کارهای مهمی در این اثر جهانی انجام شد که راه اندازی دفتر پایگاه جهانی تهران، انجام مطالعات در زمینه پوشش گیاهی، ایجاد پایگاه جهانی با تامین شرایط و استانداردها در دهسلم، سنگ فرش مسیرهای گردشگری در نخلستان و ... از آن جمله است.
وی در خصوص افق و چشم انداز گردشگری لوت توضیح می دهد: با توجه به گستردگی زیاد این بیابان و این که طر ح اولیه در کرمان شروع شده است، نمی توان اظهار نظر کرد و باید منتظر ماند تا سرفصل های کاری با توجه به دستاوردهای استان کرمان و با در نظر گرفتن موضوع مهم اعتبار ابلاغ شود چرا که بدون بودجه نمی توان کاری انجام داد. ملکوتی متاسف است که در دو سال گذشته بیابان جهانی لوت بایکوت شده است البته در استان های دیگر مانند کرمان حامی مالی مانند شرکت ماهان دارد اما بیابان جهانی لوت در خراسان جنوبی، حامی ندارد. با وجود این مهم ترین اقدام در استان را احداث پایگاه جهانی و انجام 50 درصد کار می داند و پس از آن بحث اقامتگاه های بوم گردی، آموزش جوامع محلی و راهنمایان مانند قبل در دستور کار است.
اما درباره این که تا افق چشم انداز چند درصد از کار باقی مانده است، می گوید که شاید بتوان گفت به دلیل وسعت بیابان لوت، 100 درصد کار باقی مانده است. بیشتر کار و جاذبه های لوت در استان کرمان است و به همان نسبت گردشگر و اعتبار بیشتری دارد و در اولویت است. با وجود این نسبت به برنامه زمان بندی اعتبار خوبی جذب شده است هر چند در دو سال اخیر، به دلیل کرونا کار تعطیل شده است.
به نظر وی زمانی هم نمی توان متصور شد که گردشگری و چشم انداز بیابان لوت در خراسان جنوبی با کرمان رقابت کند چرا که بیشترین جاذبه و استقبال در کرمان است البته خراسان جنوبی بلندترین تپه های ماسه ای و گرم ترین نقاط زمین را دارد که با کرمان مشترک است.
اما چون ورودی به بیابان لوت کرمان از مسیرهای اصلی خراسان می گذرد، معتقد است که این موقعیت با کمک دیگر دستگاه ها می تواند در جذب گردشگر، افزایش ترددها و رونق اقتصادی استان موثر باشد البته مهم این که اداره میراث فرهنگی به تنهایی نمی تواند در این زمینه کار کند و به مشارکت دیگر دستگاه ها نیاز دارد.
اعتباری ابلاغ نشد
قنات بلده فردوس هم عنوان جهانی را یدک می کشد. اثری خاص که در مجموعه فرهنگی و گردشگری واقع شده است و بر خلاف لوت، آب در این جا حرف اول را می زند. قنات بلده هم پنج سال قبل ثبت جهانی شد اما به نظر می رسد قافله پیشرفت در آن خوب نرانده است. مدیر میراث جهانی قنات بلده می گوید: برای امسال اعتباری ابلاغ نشده است و سال قبل هم 150 میلیون تومان داشت که برای سامان دهی و مرمت دفتر پایگاه هزینه شد. کار به پایان نمی رسد چرا که 400 میلیون تومان دیگر لازم دارد. متاسفانه روند تامین اعتبار رو به کاهش است و در سال های 96 و 97 تا یک میلیارد یا 700 میلیون تومان اعتبار داشت اما تخصیص ها در این سال ها کم شده است.
«کرم پور» تنها منبع اعتبار این اثر جهانی را از ردیف های ملی بیان و اضافه می کند: یونسکو کمک مالی نمی دهد مگر در کشوری که قادر به حفاظت اثر جهانی نباشد و قنات بلده از کمک های فنی و کارشناسی یونسکو بی نیاز بوده است.
هر چند قنات بلده سال 95 ثبت جهانی و مسیر گردشگری آن تعریف شد اما به نظر وی یک اصل مهم اعتبار بود که هنوز هم برای این کار محقق نشده است. طرحی برای احیای این مسیر به عنوان محور فرهنگی و گردشگری ارائه شد اما طرح احیای این مسیرِ35 کیلومتری، اعتبار نداشت با وجود این در بخش گردشگری، در یکی از قنات ها پایاب احداث و بخشی محوطه سازی شد. با وجود این با هدف اجرای برنامه بلند مدت طرح کلی انجام نشده و پیش نویس طرح اولیه تهیه شده است. یادآوری تلخی دارد که برای مطالعات طرح محور فرهنگی ،گردشگری قنات جهانی بلده اعتباری نیامده است در حالی که اگر طر ح باشد براساس آن و به صورت منسجم کار انجام می شود و می توان قابلیت های سرمایه گذاری را معرفی و اقدام کرد. او در خصوص این که چند درصد کار انجام شده است؟ می گوید: مطالعات اعتبار نداشته و بنا بر ضرورت ها فاز طراحی انجام شده است اما به یقین باید اعتبار باشد تا مشاور همه مراحل طرح فرهنگی و گردشگری قنات بلده را با هم ببیند.طرحی که در مطالعات آن در سال های گذشته معطل 250 میلیون تومان بود و حالا به نظرش مشخص نیست با چه مبلغی جمع می شود.
بازارچه صنایع دستی خراشاد روی هوا
خراشاد هم به عنوان روستای جهانی توبافی معرفی شد با این که دو سال از طرح و تصویب احداث بازارچه صنایع دستی در روستای خراشاد بیرجند می گذرد هنوز خبری از آن نیست. کلنگی که قرار بود به این منظور بر زمین فرو رود ماه ها در آسمان معلق مانده است چرا که معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان از عملی نشدن این طرح چنین می گوید: قرار بود شورا و دهیاری با همکاری بنیاد مسکن زمین مورد نیاز بازارچه را تامین کنند اما بنیاد مسکن، هزینه زمین را می خواهد در حالی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرفصلی برای خرید زمین ندارد. «عباس زاده» تاکید دارد: وزارت پولی برای خرید زمین نمی دهد، باید زمین رایگان تحویل شود تا وزارت میراث فرهنگی برای ساخت بازارچه اقدام کند و تا زمانی که زمین مشخص نشود، کاری نمی توان برای احداث بازارچه انجام داد.