بازار بی سامان دستفروش ها

الهام رضاپور - فروشندگان کم سرمایه و خیلی هایشان نان آور خانه هستند و با همین شغل شکم چند سر عائله را باید سیر نگه دارند؛ کار و کاسبی شان هرچند هم که رضایت بخش باشد باز هم دستفروشند و با این شغل روزگار می گذرانند اما ترس از ماموران شهرداری همیشه با آن هاست.
بعضی ها معتقدند شهرداری باید دستفروش ها را جمع کند چون مثل مغازه دارها مالیات نمی دهند و مانع کسب و کار کسبه می شوند. برخی دیگر هم معتقدند در این شرایط رکودی نباید خیلی به دستفروش ها سخت گرفت چون اغلب آن ها از قشر ضعیف هستند و کار دیگری برایشان وجود ندارد.
با این حال اگر چه شهرداری در سال های اخیر به جای برخورد با دستفروش ها برای آن ها محل های مناسبی ایجاد کرد اما گاهی کار دوره گردی موجب بروز مشکلاتی می شود. سر و کله شان از هر جا پیدا می شود. می گویند گاهی حتی درآمدشان از مغازه دارها بیشتر است، مغازه دارها هم سال هاست سایه آن ها را با تیر می زنند اما همچنان جلوی مغازه ها کاسبی می کنند. این جا بازار دستفروشان گرم است.
یکی از مغازه دارها حرف جالبی می زند. بعضی از این دستفروشان کارگران کم سن و سال همین مغازه دارها هستند که بخشی از اجناس را در قالب بساط دستفروشی عرضه و مردم تصور می کنند آنها کالاهایشان را ارزان تر از مغازه دارها می فروشند.
یکی از این دستفروش ها که مقابل یک فروشگاه لوازم آشپزخانه بساطش را پهن کرده است، می گوید: بعضی از لوازم ریز و غیرضروری در بساط دستفروش ها بهتر از مغازه ها به فروش می رسد چون  برای مثال لوازم کوچکی مثل برچسب های تزئینی اجاق گاز، جاقاشقی های فانتزی و... در ویترین شلوغ مغازه ها گم می شود و کمتر به چشم مشتری می آید اما همین که این لوازم خرد را کنار پیاده رو بساط کنی، بخش زیادی از آنها به فروش می رود؛ بنابراین برخی از مغازه دارها با این نگاه، تعدادی از اجناس شان را در بساط دستفروش ها می ریزند.
او درباره تفاوت قیمت این اجناس در بساط دست فروشان و مغازه ها نیز تاکید می کند که قیمت ها تفاوت چندانی ندارند.  اجناس کوچک چه در بساط دست فروش ها باشند و چه در مغازه ها، نرخ  بالایی ندارند و مردم برای خرید آنها راحت تر پول می دهند. در پیاده روی بازار بیرجند هر روز صبح تا دم غروب همه جورشان پیدا می شود؛ زن و مرد دستفروش که ساعت ها کنار پیاده رو می نشینند و کاسبی می کنند.در بین دست فروش ها همه جور فروشنده ای پیدا می شود. دست فروشان باسابقه ای که گاهی مشتریان نیز آن ها را به اسم کوچکشان صدا می زنند.
احتیاط کنید
برخی انواع پوشاک، خوراکی ها و زیورآلات لوازمی هستند که در بساط دست فروش ها هم دیده می شود و فروش خوبی دارد. آنها می گویند پوشاکی مانند کفش یا لباس هایی که سایزبندی دارند زیاد مورد استقبال مشتریان نیست. آنها امیدی به پیدا کردن دوباره دست فروش ها ندارند و به همین دلیل حاضر نمی شوند ریسک خرید کالاهایی را به جان بخرند که با بردن به خانه و تست کردن دقیق تر آن، گاهی نیاز به تعویض کردن شان احساس می شود.
عمده کالاهای موجود در بساط دست فروشان زیر 50 هزار تومان قیمت دارد. آنها به خوبی می دانند  حتی اگر سرمایه و دارایی شان اجازه دهد، مردم برای خریدن اجناس گران قیمت به دست فروشان اعتماد نمی کنند اما تا دلت بخواهد در بساط برخی از آنها اجناس غیرضروری و حتی بنجل پیدا می کنی؛ کالاهای کوچک و ارزانی که وسوسه خریدهای بی اهمیت را در مشتریان زنده می کند و بسیاری از این کالاها اقلام بی کیفیتی هستند که در فروشگاه ها مردود شده اند و هیچگونه ضمانتی برای استاندارد بودن آن وجود ندارد.
شاید بتوان گفت دستفروشان جز سرمایه اندک، چیزی از همتایان کاسب خود کم ندارند و با قدرت تمام مصرف کننده را ناچار به خرید می کنند.
بیکاری پنهان
«دستفروشی و این قبیل مشاغل از نظر اقتصادی و فرهنگی فایده ای ندارد و بدآموزی بسیار با خود به همراه دارد.» یک جامعه شناس با بیان این مطلب به «خراسان جنوبی» می گوید: دستفروشان آمادگی لازم برای ورود به ناهنجاری اجتماعی دارند و بسیار زودتر از یک فرد عادی در معرض آسیب های اجتماعی می باشند. «امان ا... قرایی مقدم» می افزاید: به علت کمبود شغل و افزایش بیکاری مشاغل کاذب و انگلی در جامعه افزایش پیدا کرده است در حالی که هیچ فایده تولیدی در بر ندارد.
مشاغل انگلی
این استاد دانشگاه می گوید: دو نوع بیکاری در جامعه وجود دارد. آماری که زیاد از آن صحبت و در رسانه ها اعلام می شود درباره بیکاری آشکار است و دستفروشی نیز جزو آمار بیکاری پنهان می باشد. این قبیل شغل‌ها هیچ فایده تولیدی ندارد و افراد به مشاغل انگلی روی می آورند؛ در نتیجه نیروی انسانی فعالی که باید به کار تولیدی، صنعتی و خدماتی بپردازند به دستفروشی که کمترین اهمیتی در نظام تولید ندارد پرداخته اند.
 وی تاکید می کند: افرادی که از این طریق امرار معاش می‌کنند یا زنان و مردان نان‌آور خانواده هستند که به دلیل بیکاری و نیاز به انجام اینگونه کارهاو حفظ عزت نفس خود مجبور به انجام این کار هستند و یا افرادی هستند که تحت پوشش دستفروشی به فروش مواد مخدر و.... اقدام می کنند که به آن شغل های انگلی می گویند. این جامعه شناس عنوان می کند:بسیاری از این افراد به دلیل اینکه  دستفروشی درآمد بالایی دارد و راحت به پول مورد نیاز خود دست می یابند به آن روی می آورند و حاضر نیستند این شغل را ترک کنند. اما مشکل دیگری که جامعه و مسئولان را تهدید می کند این است که مشکلات مردم در انظار نمایان می شود.
نگاه آسیب شناسانه
وی با تأکید بر اینکه برخورد پلیسی با این افراد مؤثر نیست، ادامه می دهد: دستفروشان اغلب سرپرست خانواده هستند و برای تامین مخارج خود باید این کار را انجام دهند پس هر اقدامی که مانع از کسب و کار آنها شود نتیجه بخش نخواهد بود زیرا دوباره به کار قبلی باز خواهند گشت.
بهتر است برای این افراد که مسئولیت زندگی را بر عهده دارند برنامه‌‌ای اساسی تهیه شود. به عقیده دکتر «قرایی مقدم» باید از برخورد عجولانه و احساسی با این مقوله خودداری کرد و این موضوع را با نگاه آسیب شناسانه به کارشناسان و متخصصان در سازمان بهزیستی و نیروی انتظامی سپرد. همچنین با ایجاد بازارهای موقتی و محلی می توان به آنها سامان داد.