بازار؛ حلقه مفقوده بخش کشاورزی استان

فرخ نژاد- هر چند با جاخوش کردن خشکسالی در حدود دو دهه در خراسان جنوبی دیگر نایی برای منابع آبی استان باقی نمانده است تا شاهد آبادانی و رونق بخش کشاورزی و دامداری آن باشیم اما درگیر بودن نیمی از جمعیت استان با بخش های مرتبط به کشاورزی و دامپروری و از همه مهم تر تامین شدن 36 درصد معیشت و رونق اقتصادی خراسان جنوبی از این حوزه سبب شده است تا نخبگان و فعالان حوزه کشاورزی و دامداری منطقه نه تنها دیدگاه حذفی به این بخش نداشته باشند بلکه با ارائه راهکارهایی تثبیت و تقویت بخش کشاورزی و دامداری را خواستار شوند.آن ها نیز قبول دارند با مدیریت منابع آبی، اجرای طرح آبخوان و آبخیزداری، زنده کردن دوباره قنات ها با احیای آن، عملیاتی کردن سامانه های نوین آبیاری و... نه تنها می توان تثبیت اشتغال در این بخش را داشت بلکه به توسعه آن نیز اندیشید.مسئله قابل تامل دیگر که کمتر به آن پرداخته شده موضوع گیاهان دارویی و برخی گونه خاص و ویژه خراسان جنوبی مانند خار شتر است که می توان با بهره برداری و فراوری آن ارزش افزوده فراوانی را نصیب سرمایه گذاران این حوزه کرد.اما آن چه سبب شده تا با این که خراسان جنوبی قطب محصولات و گونه های خاص کشاورزی و گیاهان دارویی در ایران و حتی جهان است اما نتواند از این قابلیت ها بهره لازم را ببرد به حلقه مفقوده بازاریابی داخلی و خارجی  این محصولات و گونه های خاص برمی گردد که اگر این حلقه به زنجیره تولید متصل شود دیگر دغدغه ای برای شکست سرمایه گذاران در این بخش نخواهد بود که از این اتفاق می توان به عنوان بخش پیشران کشاورزی و دامداری خراسان جنوبی یاد کرد.ابتدا باید دید قابلیت های کشاورزی و دامداری خراسان جنوبی چیست و در بحران خشکسالی گرفتار در آن چطور می توان این بخش را حفظ کرد و به دنبال راهکارهای مقابله رفت.
کشاورزی استان پویاست
آن طور که رئیس بنیاد نخبگان بخش کشاورزی و دامداری می گوید: بخش کشاورزی و دامداری حدود 36 درصد معیشت و رونق اقتصادی خراسان جنوبی را به دوش می کشد هر چند که دیدگاه و نظرها عکس این است اما بخش کشاورزی و دامداری استان هنوز پویا، زنده و فعال محسوب می شود.مهندس«سرحدی» اشاره ای به توانمندی استان در زمینه محصولاتی مانند زرشک، زعفران، پسته، عناب و گیاهان دارویی دارد که برخی از گیاهان دارویی مانند خار شتر به صورت انحصاری در اختیار خراسان جنوبی است و امکان سرمایه‌گذاری و توسعه آن باید به صورت جدی پیگیری شود.به گفته وی با این که برخی عقیده بر حذف بخش کشاورزی و دامداری با بحران بی آبی دارند اما چون نیمی از جمعیت استان با این بخش درگیرند نمی شود چنین دیدگاهی را دنبال کرد.این کارشناس به هدر رفت سالانه چندین میلیون متر مکعب روان آب و در عین حال کسری 150 میلیون متر مکعبی مخازن آبی استان و این که با تلاش انجام شده مانند نصب کنتورهای هوشمند و سرمایه گذاری دولت در تجهیز سیستم های نوین آبیاری در بخش کشاورزی تا حدودی کسری مخازن نسبت به قبل جبران شده اشاره می کند.البته «سرحدی» این موضوع را نیز گوشزد می کند و به مسئولان مرتبط هشدار می دهد که اگر مدیریت و آینده نگری لازم را در این بخش نداشته باشیم خراسان جنوبی به مسائلی دچار خواهد شد که استان همسایه آن یعنی سیستان و بلوچستان با آن دست و پنجه نرم می کند.به گفته وی به دلیل هدر رفت چند میلیون متر مکعبی روان آب ها لازم است به طور حتم اجرای طرح های آبخوان داری و آبخیزداری مورد توجه قرار گیرد زیرا سرمایه گذاری جدی در این بخش نداریم.لزوم اجرای این طرح ها از دید وی احیا کننده روستاها و در نهایت تامین امنیت است پس به منظور دستیابی به همه ارزش های امنیتی و اقتصادی باید از خروج روان آب ها در استان جلوگیری کرد.
ثبات قیمت نداریم
افزون براین در بخش دامپروری نیز نبود ثبات قیمت به آن لطمه زیادی وارد کرده و لازم است ثبات قیمت به این بخش برگردد و دیگر این که به طور حتم ذخیره سازی های لازم نهاده های دامی برای مواقع بحران انجام شود.توصیه رئیس بنیاد نخبگان بخش کشاورزی و دامداری در سرفصل توسعه متوازن در مورد شناسایی پیشران های توسعه منطقه ای در بخش کشاورزی با توجه به قابلیت های ویژه ای است که استان در زمینه تولید محصولات خاص مانند زرشک، زعفران، عناب و... دارد و برای این رفع مشکل پیش پای تولیدکنندگان به طور حتم باید زنجیره تولید تشکیل شود.به گفته «سرحدی» چون در بخش تولیدات کشاورزی بازاریابی انجام نشده تولیدکنندگان با مشکل برگشت سرمایه مواجه هستند که این مشکل بالا رفتن قیمت تمام شده محصول را در پی دارد پس لازم است به طور حتم در بخش بازرگانی و بازاریابی محصولات به جد ورود شود.مسئله دیگر این است که بدنه کارشناسی برای پرداخت تسهیلات به سرمایه گذاران بخش کشاورزی و دامداری مقداری از فضاهای بانشاط خارج شده و لازم است به طور حتم در شرایط ویژه مدیریت های ویژه انجام شود تا بتوان بازدهی لازم را داشت.افزون براین باید در نظر داشت که در بخش بازرگانی و بازاریابی از ظرفیت کشورهای همسایه استان یعنی افغانستان به شدت غفلت شده است.
درگیر با بحران خشکسالی
دبیر نظام صنفی کشاورزی و دامداری استان نیز مسئله اساسی را که کشاورزان و دامداران با آن درگیرند مربوط به بحران خشکسالی می داند که برای کاهش آثار این بحران به طور حتم باید برنامه های کوتاه، میان و بلند مدتی تدوین شود.مهندس«عابدین محمدی» می افزاید:در این بحران تعدادی از کشاورزان و دامداران مجبور به دریافت تسهیلاتی از بانک ها شدند و چون با استمرار خشکسالی ها این قشر قادر به بازپرداخت آن نیستند دولت قانون استمهال این وام ها را به مدت سه سال اعمال کرد اما با ابراز تاسف هنوز منابع اعتباری آن تامین نشده تا از این تمهید در نظر گرفته استفاده کنند.به گفته وی خشکسالی ها علاوه بر این که رمق کشاورزی و دامداری را تا حدی گرفته است همچنین سبب شده تا آفات دامی و گیاهی نیز طغیان کند و برای جبران لازم است پوشش بیمه ای در حوزه های کشاورزی و دامداری افزایش یابد اما مسئله ای که باعث شده تا رغبت کشاورزان در این زمینه کمتر شود افزایش تعرفه های بیمه و به موقع و به اندازه پرداخت نشدن غرامت هاست.به گفته وی لازم است دولت سهم کشاورز و دامدار را بازنگری کند تا با استقبال کشاورزان و دامداران از بیمه تا حدودی خسارت های ناشی از آثار خشکسالی برای آن ها کاهش یابد.
شورای حفاظت به دنبال راهکار
مسئله دیگری که این بخش را با چالش جدی مواجه کرده و نتیجه آثار زیان بار قهر طبیعت است به افت منابع آبی در حوزه کشاورزی برمی گردد طوری که به گفته وی شورای حفاظت منابع آب استان به ریاست استاندار مرتب تشکیل می شود و به دنبال راهکارهایی است تا منابع آبی موجود را به بهترین نحو مدیریت کند.  دبیر نظام صنفی کشاورزی و دامداری استان امیدوار است در این شورا تدابیر و راهکارهایی اندیشیده شود تا سطح درآمدی و معیشتی کشاورزان و دامداران از این بابت طوری باشد که امرار معاش آن ها را پوشش دهد.همچنین به طورحتم باید تمرکز شورای حفاظت از منابع آب به اجرای پروژه های آبخوان داری و آبخیزداری معطوف باشد.افزون بر این برای جلوگیری از هدر رفت آب در بخش کشاورزی باید اعتبار لازم و ویژه ای به اجرای سیستم های نوین آبیاری، مرمت و احیای قنات ها و ایجاد کانال های انتقال آب اختصاص یابد.به گفته وی درست است که در اجرای سیستم های نوین آبیاری 85 درصد هزینه ها را دولت متقبل می شود اما در خراسان جنوبی چون اراضی کشاورزی و باغی بیشتر خرده مالکی است در عمل سهم بهره برداری خیلی بیشتر می شود که لازم است بازنگری در مورد این مصوبه برای نقاطی مانند خراسان جنوبی انجام شود.
تغییر الگوی کشت
افزون بر این باید با تغییر اقلیم رخ داده در استان به سمت تغییر الگوی کشت و محصولات کم آبخواه رفت و در ضمن از ایجاد صنایع تبدیلی و تضمین بازار آن نیز غافل نبود تا کاهش سطح زیر کشت اتفاق افتاده با این روش در چرخه های بعدی برای کشاورز قابل جبران باشد.به گفته وی چالش های بخش کشاورزی و دامداری استان در زمانی که اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و  منابع طبیعی به خراسان جنوبی آمدند احصا و به اطلاع آن ها رسانده شد.دیگر این که این مسائل به اطلاع نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی، استانداری و... رسیده است که برگزاری مرتب شورای حفاظت از منابع آب به همین دلیل است تا تدابیر درستی برای بهره برداران بخش کشاورزی گرفته شود.همچنین رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی مسائل و مشکلات بخش کشاورزی و دامداری استان را در تاریخ سوم تیر ماه به وزیر جهاد کشاورزی انعکاس داده است.به گفته وی باید منتظر ماند و دید که مسئولان رده های مختلف چه تدابیری می اندیشند تا منافع کشاورزی و دامداری حفظ شود.افزون بر این باید به طور حتم ثابت نبودن قیمت محصولات دامی و تامین نهاده های مورد نیاز یارانه ای نیز در استان بحران زده ای مانند خراسان جنوبی مورد توجه دولتمردان باشد.