بی بی گردی تا کوزه نو

قاسمی 

  سفره ای رو به قبله پهن می کند و شال ترمه را روی آن می اندازد. پیاله و ظرف های برنجی را روی آن می چیند و سفره ای رنگارنگ  از سیب سرخ ، سیر، سکه، سبزی، سمنو و ... را در تصویر آینه عروسی اش می چیند. قرآن را به تبرک می گذارد و چند اسکناس لای آن و لبخند نوه هایی را به یاد می آورد که منتظر آمدن شان است. نان خانگی و ظرفی از شیرینی های محلی، کاسه ای از برگه های میوه، عناب، بادام و هر چه در خانه داشته آماده کرده است و ... اما حالا مادر بزرگ روزهای خوش گذشته را فقط در تنهایی از ذهن می گذراند. شاید اگر این روزها کرونا مهمان ناخوانده شهر نبود خاطرات خوش گذشته برایش تکرار می شد. از گذشته های دور فرارسیدن نوروز  با مراسم مختلفی همراه بوده است چه آن ها که جنبه عمومی داشته و چه آن که خاص برخی مناطق بوده است.

 سال نو کوزه نو   

قاین از مناطقی است که سنت های کوزه شکنی و بی بی گردی را تجربه کرده است. در سنت کوزه شکنی، بعد از چهارشنبه سوری، کوزه کهنه و قدیمی که آب را سرد نمی کرد از سر در حیاط به داخل کوچه می انداختند و اعتقاد داشتند با شکستن کوزه، بلا و بیماری از خانواده دور خواهد شد. هنگام پرتاب کردن کوزه هم این شعر را می خواندند: سال نو کوزه نو/ شیطو برو شیطو برو. سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قاینات 

می گوید: داخل کوزه آب، چند سکه و انگشتری بود و به دسته کوزه یک دستمال و چارقد (لچک) گره می زدند که هر کدام معنایی داشت. دختران دم بخت با لباس های محلی کوزه را به کوچه پرتاب می کردند. جوانی که منتظر دامادی بود و نیت دختری را داشت باید از این فرصت استفاده می کرد سکه، انگشتر و چارقد را به عنوان نشانه و علاقه به آن خانواده جمع می کرد. «عباس زاده» می افزاید: اگر دستمال و لچک به دست خانواده دیگری می افتاد حق خواستگاری از خانواده پسر، سلب می شد و باید به شیوه ای آن دستمال را می گرفت تا پاگشای داخل خانه دختر باشد و ...

بی بی گردی برای سلامتی

وی مراسم «بی‌بی‌گردی» را از دیگر آیین‌های نوروزی بیان می کند که دوازده فروردین در چند روستا و برای برآورده شدن حاجت و سلامتی برگزار می‌شود و نقش اصلی این مراسم، مسن‌ترین زن محل است و زنان و دختران محل هم همکاری دارند. زنان و دختران از صبح در خانه نان محلی فتیر می پزند و بعدازظهر، به‌ وسیله یک تکه چوب و پنبه یا پشم، «چراغ» درست و برای برآورده شدن حاجت روشن می‌کنند. هر خانواده اولین شمع را به نیت سلامتی و فرج آقا امام زمان (عج) درست می‌کند و دسته جمعی به درِ خانه بی‌بی می‌آیند. بی‌بی از قبل یک خشت خام و قدیمی تهیه  می کند  و روی آن مقداری گل می‌مالد و هر کدام از شمع‌ها را با صلوات و دعا در گل ها فرو می‌کند و سپس با شادی و شعف با خشت حاوی فتیله‌ها در خارج  روستا و اطراف یک چاه جمع  می شود  و پس از سوختن شمع، خشت را داخل چاه  می اندازد  و به نیت از بین رفتن سختی‌ها و بلایا دعا و سپس شیرینی و فتیر بی‌بی گرد را به یکدیگر تعارف می‌کنند.مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرایان هم به یک رسم قدیمی روستاهای این منطقه اشاره و اظهار می کند: روز قبل از عید را علفه می گویند و مردم روستا به کشتزارهای گندم و جو می روند و 

دسته ای از آن را درو  می کنند  و به خانه می برند و به نیت سبزی و خرمی در حلقه درهای خانه می گذارند. «عرب» از یک سنت دیگر نیز نام می برد و می گوید: مردم ششم فروردین را در خانه نمی مانند و مانند روز 13 از صبح تا عصر را در طبیعت می گذرانند.

2 رسم به جا مانده

به گفته مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دو رسم به جا مانده از قدیم قاین در فهرست میراث ناملموس ثبت شده است اما دیگر آداب و رسوم نوروز در استان مشابه بقیه نقاط کشور است. «برآبادی» می افزاید: در برخی نقاط استان در اطراف چشمه یا زیارتگاه جشن های نوروزی از اول تا 13 فروردین یا روز سیزده بدر برگزار می شود و بازی های بومی محلی از آن جمله است البته امسال شرایط متفاوت است .