فرخ نژاد- تیز بال ها اوج گرفته اند. از همان اوج هم شکار را زیر نظر دارد، اما این بار نه جانوری در مناطق حفاظت شده یا جنگلی در مناطق کوهپایه ای را بلکه زباله های زباله گاه بیرجند را .
نیمی از سال را مهمان خراسان جنوبی اند این مهاجران جنگل های شمال، آن ها قبل از این که زخم خشکسالی به اندازه فعلی عمیق شود مهمان زیستگاه های حیات وحش استان بودند ولی هرچه برعمق این زخم افزوده شد و این پرندگان مهاجر هم غذایی نیافتند خود را بیشتر به محیط زیست انسان ها نزدیک کردند تا از پسماندهای خانگی آن ها استفاده کنند و زمان بازگشت آن ها به وطنشان فرا رسد.
این تیز بال ها چند سالی است که زیستگاه آن ها زباله گاه شهر بیرجند نقطه ای در جاده شوشود است گویا این پرنده که خود نماد جنگندگی است در مقابله و رویارویی با قهر طبیعت بال هایش در هم شکسته و شکست را در مقابل خشکسالی پذیرفته طوری که برای جان سالم به در بردن از جنگ با طبیعت به تغذیه از پسماند های خانگی شهر بیرجند راضی شده است.
نقطه ای که به محل دفن زباله های شهر بیرجند اختصاص یافته فاصله اندکی با شهر دارد و هرکسی هم که از جاده شوشود قصد سفر به سه قلعه، سرایان و روستاهای حومه شهر را دارد اولین چیزی که وقتی وارد جاده می شود و مشامش را می آزارد بوی مشمئز کننده زباله هایی است که در این نقطه تخلیه و دفن می شود. اما آن چیزی که چند سالی است بیشتر نمود یافته حضور عقاب های مهاجر شمالی است که با سرد شدن هوا یعنی از ماه آبان مهمان خراسان جنوبی می شوند و تا فروردین ماه در این استان می مانند اما چون در زیستگاه های حیات وحش چیزی برای تغذیه نمی یابد خود را به زیستگاه انسان ها نزدیک کرده تا بتواند از پسماندهای خانگی شهروندان بیرجندی تغذیه کند. حضور این مهاجران شمالی هر سال از سال قبل بیشتر می شود طوری که هر وقت روز راهی این زباله گاه شهر شوی دسته زیادی از عقاب ها را می یابی که یا روی زباله ها چنبره زده و از آن می خورند و یا همه روی تپه ها و ارتفاعات نشسته و استراحت می کنند و یا هم دسته دسته اوج گرفته و در آسمان زباله گاه بیرجند چرخ می زنند.
جلوه زشت زیست محیطی
شاید بتوان از حضور این پرندگان مهاجر به عنوان جلوه ای زیست محیطی در نزدیکی شهر بیرجند یاد کرد اما جلوه ای که به هیچ وجه زیبا و دلپذیر نیست و شاید هیچ گردشگری را به سوی خود جلب نکند.
محل دفن زباله های شهر بیرجند مهمانان دیگری مانند دسته های کلاغ و گنجشک هم دارد و علاوه بر این محل نگهداری سگ های ولگرد جمع آوری شده شهر هم است.
دراین نقطه هرآنچه به چشم می خورد زباله است و یک سوله هم از دور نمایان است که قرار بوده مکانی برای بازیافت و هر زمان که امکان ایجاد کارخانه کمپوست بود به کارخانه کمپوست تبدیل شود. گاهی نیز دود سیاهی در این نقطه به آسمان بلند می شود و این به ذهن متبادر می شود که زباله ها را می سوزانند.
علت حضور این مهاجران شمالی آن هم در مکان دفن زباله های شهر بیرجند را از «خانزاد» معاون خدمات شهر شهرداری بیرجند جویا شدیم.
موضوعی که در ابتدا به آن اشاره می کند این است که اگر در فصول مختلف به زباله گاه شهر بیرجند بروید می بینید که در فصل زمستان به دلیل این که پرندگان وحشی غذای کمتری را در زیستگاه های حیات وحش می یابند حضور پررنگ تری دارند اما هرچه به فصل گرما نزدیک می شویم از تعداد آن ها کاسته می شود.
بنابر اطلاعاتی که معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند دارد در سال جاری حضور این پرندگان نسبت به سال های قبل پررنگ تر است و دلیل آن را هم پایداری و استمرار خشکسالی ها می داند.
«خانزاد» به این موضوع هم اشاره می کند که اطلاع دقیقی از این که چرا پرندگان هر سال در این نقطه تعداد آن ها رو به افزایش است ندارد اما یاد آور می شود که در فصول سرد چون جانورانی که در زیستگاه های حیات وحش زندگی می کنند تغذیه ای نمی یابند خود را به محیط زیست انسان ها نزدیک می کنند.
هر سال رو به افزایش
موضوع دیگری که او در این باب به آن اشاره دارد این است که تعداد عقاب ها در محل دفن زباله شهر بیرجند به این تعداد نبوده اما وقتی غذایی نمی یابند بالطبع به دنبال نقطه ای می گردند تا غذایی پیدا کنند که شاید بهترین نقطه هم محل دفن زباله های شهری باشد.
معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند این مطلب هم را متذکر می شود که به لحاظ بهداشتی تخصصی ندارد تا توضیحی در این زمینه ارائه دهد.
بعلاوه به لحاظ زیست محیطی هم نمی داند که این پرندگان وحشی به چه نحوه ای تغذیه می کنند و همچنین اطلاعاتی در مورد نحوه نگهداری عقاب ها هم ندارد . «خانزاد» به این مسئله هم اشاره می کند که از دست شهرداری هیچ اقدامی دراین زمینه ساخته نیست زیرا مکان باز است و هیچ کاری برای دور کردن این حیوانات از دست شهرداری ساخته نیست.
تنها کاری که به گفته او از دست شهرداری ساخته این است که وقتی زباله ها به محل حمل شد بلافاصله با گریدر روی آن ها را باخاک بپوشاند یعنی هر لایه ای که زباله ها ریخته می شود روی همان لایه هم با خاک پوشانده شود. البته هرچقدر هم با سرعت این کار انجام شود گاهی وقفه ای درانجام کار به وجود می آید و در همین فاصله پرندگان اقدام به تغذیه از زباله ها می کنند. امکان این اتفاق هم وجود دارد که پرندگانی که در منطقه حضور دارند شاید مبتلا به آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان باشند که چون پرواز می کنند و زمینی از مرزهای استان خارج می شوند نمی توان کنترلی روی آن ها داشت.
تنها راهکار
مسئله دیگری که او به آن اذعان دارد این است که تنها کاری که از دست شهرداری درزمینه این پرندگان برمی آید این است که دفن زباله های خانگی شهر بیرجند به صورت بهداشتی باشد البته نسبت به دیگر شهرهای کشور به ویژه شمال ایران در بیرجند دفن زباله ها به بهترین نحو یعنی فنی و درست انجام می شود. با بیان این مطلب معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند این ضرب المثل را هم بیان می کند که «تا چرخه زمانه در روش است/ کس نگوید که دوغ من ترش» است. بعلاوه پلاستیک هایی هم که در اطراف محل دفن زباله پراکنده است هر ده روز جمع آوری می شود. موضوع دیگری که «خانزاد» به آن اذعان می کند سعی براین است که کار دفن زباله به بهترین نحو انجام شود اما این به طور مطلق کامل نیست و یکسری ایراد هایی دارد که خودمان هم قبول داریم و سعی براین است که با گذشت زمان ایرادها کمتر شود و از جمله کارهایی که دراین زمینه انجام شده فنس کشی اطراف محل دفن زباله هاست .
علاوه براین سال قبل کاشت هزار اصله نهال در این منطقه انجام شد که برای جلوگیری از هجوم پلاستیک ها به نزدیکی شهر و اطراف محل دفن زباله ها بود البته چون در فصل مناسبی کاشت نشد خطا زیاد داشت و فقط حدود 300 اصله پا گرفت.امسال هم در برنامه داریم حدود 700 اصله نهال بکاریم تا مجموع درخت های کشت شده به هزار اصله برسد.
برنامه های بلند مدت
معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند ادامه می دهد: یکسری برنامه های بلند مدت برای محل دفن زباله های شهری بیرجند داریم که به طور قطع نواقص آن به مرور برطرف خواهد شد.
به گفته«خانزاد»سوله ای که در محل دفن زباله ها وجود دارد برای بازیافت تعبیه شده اما با توجه به ابعادی که دارد بعدها می تواند به کارخانه کمپوست هم تبدیل شود ولی در حال حاضر برای فرآوری زباله مجوز دریافت کرده ایم. بعلاوه پی گیربودیم تا کف سازی و احداث دیوارهای این سوله را هم در سال جاری انجام دهیم اما به دلیل مشکلات و محدودیت های مالی این کار عملی نشد.آن طور که او می گوید:بعد از آماده سازی ، این سوله باید به بخش خصوصی واگذار شود که دراین زمینه هم با چند سرمایه گذار صحبت شده و باید این درخواست ها به شورا ارائه شود و اگر شورا موافقت کرد تلاش های دیگری برای ادامه کار انجام دهد و بخش خصوصی را وارد گود کرد. به گفته وی اگر محدودیت های مالی شهرداری برطرف شود تصمیم براین است که نیمه اول سال آینده واحد فرآوری زباله های شهری بیرجند وارد فاز عملیاتی شود. همچنین شهرداری پی گیر است که در کنار آن کارخانه ورمی کمپوست را هم ایجاد کند. معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند این موضوع را هم یاد آور می شود که در شهرهای شمالی چون زمین کم است برای دفن زباله مشکل دارند بعلاوه عمق دسترسی به آب های زیر زمینی هم کم است و احتمال نفوذ شیرابه های زباله ها به آب های زیر زمینی هم وجود دارد اما در این نقطه زمین ها لم یزرع بوده و از طرفی بر اساس مطالعاتی که انجام شده عمق آب های زیر زمینی در منطقه مورد نظر به بیش از 100 متر می رسد پس بدون درد سر می توانیم زباله ها را دفن کنیم.
زباله ها سوزانده نمی شود
مسئله دیگر که او متذکر می شود این است که به لحاظ زیست محیطی سوزاندن زباله ها انجام نمی شود اما اگر گاهی دودی به آسمان می رود چون مواد اشتعال زا دربین زباله ها زیاد است و شیشه هم وجود دارد گاهی این شیشه همانند ذره بین عمل کرده و سبب آتش گرفتن زباله ها می شود و این اتفاق هم بیشتر در روزهای آفتابی و گرم می افتد.
این نقطه آن طور که او می گوید پناهگاه سگ های ولگرد شهر است زیرا در حال حاضر اتلاف این حیوان در برنامه نیست و وقتی پیمانکار این حیوانات را از شهر جمع می کند به این نقطه منتقل و اقدام به عقیم سازی آن ها می کند.
دفن غیر اصولی زباله ها
سوالی که درزمینه به خطر افتادن سلامت این پرندگان مطرح می شود را از معاون سلامت اداره کل دامپزشکی استان جویا شدیم. دکتر«اصغری» می گوید: شهرداری در نقطه دفن زباله ها باید طوری این کار را انجام دهد که برای حیوانات وحشی مانند عقاب، گرگ، شغال، روباه و حتی سگ های ولگرد و دیگر حیوانات قابل دسترسی نباشد.
به گفته وی وقتی زباله ها به صورت اصولی و بهداشتی دفن نمی شود حیوان هم با کنار زدن مقدار کمی از خاک به این زباله ها دست می یابد.
بعلاوه صیفی جات، گوشت، چربی و... در شرایط نامساعد که قرار می گیرند عفونت می کنند که بار میکروبی آن ها بالا می رود و اگر حیوان از آن استفاده کند باعث مسمومیت حیوان و گاهی شاید هم تلف شدن او شود. او این موضوع را هم متذکر می شود که این پرندگان دچار بیماری آنفلوآنزا نبوده زیرا پرنده در صورت نزدیک بودن به مخزن آلودگی دچار این بیماری می شود.
علاوه براین ، مسمومیت هایی از پرندگان و دیگر حیوانات را هم در استان داشته ایم به ویژه پرندگانی مانند سار و کبوتر های وحشی که به صورت گله ای به پرواز در می آیند و دلیل آن هم استفاده از دانه ها و غذاهایی با بار میکروبی بالاست.
خشکسالی مسبب حضور پرندگان
توضیح معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان هم در مورد حضور عقاب ها در محل دفن زباله های شهر بیرجند این گونه است: به طور معمول عقاب ها پرندگان شکاری و گوشت خوارند اما برخی از آن ها لاشه خوارند و بعضی هم شکار می کنند.
برخی از عقاب ها نیز می توانند لاشه خواری و هم شکار کنند که از جمله این ها عقاب صحرایی و گونه دیگر از آن ها با نام غراب است.
کلاغ ها هم همه چیز خوارند و زباله خواری هم می کنند که البته این نوع پرنده جزو پرندگان شکاری نیست. مهندس«مودی» ادامه می دهد: خشکسالی سبب شده تا در بیابان ها و زیستگاه های حیات وحش ،غذایی برای تغذیه این پرندگان یافت نشود به همین دلیل خود را به نقاطی مانند زباله گاه های شهری نزدیک کرده اند.به گفته وی اگر این پرندگان زباله های خطرناک مانند زباله های بیمارستانی را بخورند برای آن ها خطرناک است اما زباله های خانگی خطری برای پرندگان ندارد و وقتی هم که لاشه ای در طبیعت برای خوردن پیدا نمی کنند چاره ای ندارند تا در این نقاط تغذیه کنند.
بعلاوه پرندگان چون کمتر هدف شکار قرار می گیرند اگر در نزدیکی محیط انسان هم باشند خطری آن ها را تهدید نمی کند. وی می افزاید: این پرندگان آبان ماه با شروع سرما از شمال کشور به خراسان جنوبی می آیند و در فروردین ماه هم از این استان برای زاد و ولد،لانه سازی و تخم گذاری می روند.