2.5 قرن شوکت یک باغ تاریخی
تعداد بازدید : 289
بهار باغ شوکت آباد در راه است
قاسمی-250سالی می شود که نفس می کشد، میشنود و می بیند اما لب نمی گشاید. 250 سالی است که ایستاده و حالا حالا اگر هوایش را داشته باشند باز هم نفس می کشد و می ایستد. پشتشان را زمان خم کرده است یکی دوتا نیستند، شاید چند تایی خیلی پیر باشند اما همیشه سبز، کاج های ایستاده در باغ شوکت آباد. کاج ، انار، زردآلو، سنجد و...درخت هایی هستند که حتی نمی توان آن ها را شمرد اما سبز سبز و طراوت بهار در هر گوشه باغ دیده می شود البته از تازیانه های خشکسالی و شاید بی توجهی هم بی نصیب نمانده اند و در گوشه وکنار باغ شاخ و برگ های خشکیده بر زمین ریخته اند.پشت دیوارهای تراشیده وبه خاک رسیده باغ معروف شوکت آباد، تابلویی سبز از طبیعت دیده می شود. آجرهای مربعی با طرح قدیمی در ورودی باغ روی زمین رها شده اند. باغی با 8 هکتار وسعت و 2هزار و800 متر زیربنا. حاشیه باغچه بزرگی در یک طرف سنگفرش شده و علف ها خودنمایی می کند. در ضلع مقابل تا چشم می بیند درخت است، درخت هایی که با فنس از حاشیه جدا شده اند و جای آب درجوی ها خالی است.سنگفرش و درختان به موازات هم ادامه دارند، کمی جلوتر عمارت کلاه فرنگی آن نگاه هر بیننده ای را جلب می کند. ساختمانی یک طبقه با ورودی های زیاد که به وسیله شیشه راهشان به بیرون بسته شده است. از پشت شیشه ها میز و صندلی و تجهیزات اداری به چشم می خورد. نسیم خنک بهاری لابه لای درختان روح را نوازش می دهد، میزو صندلی های پلاستیکی درآفتاب وصله ناجوری است. خبری از نگهبان نیست اما صدای زنانی از دورتر شنیده می شود که پشت فنس ها مشغول علف چیدن و صحبت کردن هستند.
تاریخ درعمارت
درخت ها به موازات عمارت ادامه دارند، ورودی های شیشه ای و در چوبی و بسته عمارت، با شیشه های رنگی، روبه روی عمارت خودنمایی می کنند،آب در حوض آبی رنگ و دایره ای شکل تیره شده است، وسط حوض جایی برای نشستن ولذت بردن از این همه زیبایی وجود دارد، روبه روی در عمارت و در امتداد نگاهت، درختان کاج قدیمی در دو طرف مسیر خودنمایی میکنند. درختانی که تا انتهای باغ و رسیدن به دیوار ادامه دارند جایی که به دری دیگر باز می شود درست روبه روی عمارت.از آن بالا عمارت پشت درختان پنهان است، دو لنگه در چوبی به داخل باز می شود، دورتا دور دیوارها طاقچه است، از همان ابتدای ورود حوض آبی نگاهت را به خودش جلب می کند.در راهروها سالن ها و اتاق هایی با طرح وساخت قدیمی وجود دارد و دورتا دور همه اتاق ها طاقچه است، نور از پشت شیشه ها به درون می تابد، راه دیگری برای ورود به داخل اتاق ها نیست و همه به هم ارتباط دارند.هر دو اتاق کوچک به یک سالن ختم می شود و باز با راهرویی همه به هم مرتبط هستند. داخل باغ آلاچیق های قدیمی پراکندهاند.در خلوتی باغ فقط صدای پرندگان به گوش می رسد و در خنکای باد بهاری چشم ها از سرسبزی باغ خسته نمیشود. عمارت تاریخی لابه لای درختان نفس میکشد بنایی که قدمت آن به دوران قاجار بر میگردد اما در زمان پهلوی الحاقات و تغییراتی در آن ایجاد وبخش نارنجستان(استاد سرا) اضافه شد. عمارت بنا به توضیح مدیر پایگاه باغ های تاریخی استان، در اختیار میراث فرهنگی وباغ هم متعلق به اوقاف است. این مجموعه شامل استاد سرا، عمارت، حصار، ورودی، اصطبل ،باغ سبزیجات،باغ اصلی ،انبار و...است.داخل عمارت در گذشته، هر دو اتاق با یک راهرو به هم ارتباط داشته است اما در تغییرات سال های 80 تا82 برای ایجاد کاربری جدید(موزه حیات وحش) همه به هم مرتبط بوده و در و پنجره های چوبی هم برداشته و به جای آنها شیشه گذاشته شد وگرنه درگذشته ها اتاق ها در و پنجره داشته وهر اتاق از دیگری جدا بوده است.بنا به آماری که «جنتی فر» دارد عمارت حدود 30 و نارنجستان هم 25 اتاق داشته است، عمارت به فرم خطی ونارنجستان یا استاد سرا به صورت حیاط مرکزی شکل گرفته است، در ضلع جنوبی نارنجستان ،ایوان و اتاق شاه نشین بوده است . این قسمت در حال مرمت است و چون بعد از انقلاب در اختیار دانشگاه آزاد بوده عمارت اصلی وبخش اندرونی خوابگاه دانشجویان شده وبه این نام شناخته می شود.
کاربری های حوضخانه
او می گوید: حوضخانه عمارت که زیر کلاه فرنگی قرار دارد چند کاربری دارد و به طور معمول برای پذیرایی از مهمان استفاده می شد، این محل علاوه بر این که مرکزیت داشته وبقیه بخش های ساختمان را به هم ارتباط می داد به دلیل حوض آب و سقف گنبدی به تلطیف وگردش هوا کمک کرده و هوای مرطوب وخنکی ایجاد می کند. نورگیر و فضای کلاه فرنگی باعث ورود نور ملایم و غیر مستقیم و گردش بهتر هوا می شود. اندیشیدن در معماری حدود دو قرن پیش این عمارت، شگفت انگیز است بنایی که به گفته او حدود 180 تا 220 سال قبل ساخته شده اما این کاربری ها در آن لحاظ شده و درخت هایی که از عمارت هم قدیمی ترند و شاید 250 سال است که نفس میکشند اما اگر از آنها غفلت شود خواهند مرد. درخت ها وباغی که گرچه یک اثر تاریخی و ثبت شده است اما آنچنان که باید، در شهر واستان نمی درخشد در حالی که هیچ از باغ های کلان شهرهایی چون کاشان، شیراز واصفهان کم ندارد مگر در توجه ، رسیدگی و برنامه ریزی.این بنا هر از گاهی در اختیار بخش خصوصی قرار می گیرد و پس از مدتی دوباره تخلیه و بدون استفاده می شود، در بازدید بهمن سال گذشته استاندار و جمعی از مسئولان از وضعیت نابسامان آن بر بازسازی، توجه بیشتر و استفاده عمومی تاکید شد. قرار شد استاندار قبل از پایان سال از این بنا بازدید کند و از آماده سازی آن برای مردم مطلع شود.استانداربا اشاره به وضعیت نامطلوب این باغ تاریخی گفت: همه مدیرانی که در زمینه تخریب و استفاده نکردن بهینه از این مکان تاریخی دخیل بوده و سبب شدهاند تا امروز به این وضعیت دچار شود، باید در مقابل مردم استان شرمنده باشند. با توجه به ظرفیت بسیار خوب تاریخی و میراث فرهنگی این باغ مسئولان مربوط باید پاسخگوی مردم باشند و توضیح دهند که چرا این مکان به این روز افتاده است.«پرویزی» تاکید کرد: متاسفانه در سایر استانها از ظرفیتهایی به مراتب پایینتر از باغ شوکتآباد در زمینههای مختلف گردشگری، صنایع دستی، اشتغالزایی و ... استفاده میکنند اما در خراسان جنوبی باغ باشکوهی همچون شوکت آباد بر اثر بیتدبیری باید به ویرانهای بزرگ تبدیل شود.مکان هایی همچون باغ شوکتآباد باید برای بازدید عموم مردم و علاقهمندان بازگشایی شود که متاسفانه دستگاههای متولی و مردم از هیچ یک از مواهب این باغ برخوردار نشده اند، از این رو به هر نحوی که شده باید باغ شوکت آباد احیا شده و در اختیار مردم استان قرار گیرد تا از تخریب بیش از پیش آن جلوگیری شود.
حالا «جنتی فر» مدیر پایگاه باغ های تاریخی استان، اختلاف نظر بین مردم واوقاف وامور خیریه را در استفاده مطلوب نشدن ازاین فضا موثر می داند وتوضیح می دهد:مردم خود را مالک می دانند چون سال ها خود وپدرانشان در این محل کار کرده اند اما از آنجا که باغ وقف نامه معتبر دارد در اختیار اوقاف وامورخیریه واز باغ های اصیل است که درآمدهای آن بر همان اساس هزینه می شود.به نظر او راه برای حفظ و ماندگاری چنین باغ هایی سنت حسنه وقف است که باعث شده تاکنون پایدار باشند .به قول استاندار برای تامین یک میلیارد تومان اعتبار مرمت وبازسازی اشاره می کند که تا لحظه گرفتن گزارش محقق نشده است اما اگر تخصیص یابد عمارت تبدیل به هتل ومجموعه اقامتی وپذیرایی می شود .برنامه ای که به نظر« جنتی فر» شاید برای عمارت، با همان یک میلیارد تومان عملی شود اما مرمت وبازسازی باغ سه ونیم میلیارد تومان اعتبار می خواهد و درصورت تامین اعتبار، پیش بینی می شود کار دو سال طول بکشد .اما اعتبارات سازمان میراث فرهنگی برای عمارت شوکت آباد، 80 میلیون تومان درسال مالی95 بود که تخصیص یافته وبا استفاده ازآن کار مرمت وبازسازی ادامه دارد.
یک باغ؛ دو مالک
«باغ ،خانه ها، قنات و...روستای شوکت آباد وقفی است، عمارت باغ یاد شده در اختیار میراث فرهنگی استان است و این اداره کل، روی آن دست گذاشته است بنایی هم که مربوط به میراث فرهنگی باشد اوقاف وامور خیریه اجازه دخل وتصرف در آن را ندارد و باید طبق اصول میراث فرهنگی حفظ ونگهداری شود.» این جمله ها را مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان بیان می کند و می گوید: در همین زمینه میراث فرهنگی با سرمایه گذاری مذاکره کرده است و بین اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی استان تعامل ایجاد شده و اوقاف عمارت را به آنها اجاره داده تا در مورد آن سرمایه گذاری کنند. حجت الاسلام «هاشمی» به کمک استانداری برای حفظ وبازسازی عمارت و وام کم بهره اشاره می کند و این که سرمایه گذاری شروع شده اما به نظر می رسد هنوز مبلغی تامین نشده است. عمارت باغ را سال قبل اوقاف و امور خیریه به میراث فرهنگی استان اجاره داده است اما زمین های کشاورزی باغ دراختیار اوقاف وامور خیریه است که در همین زمینه طرح بزرگ کشاورزی اجرا و کاشت درختان در همان راستا انجام می شود.بعلاوه در سیستم جدید درخت های خشکیده در زمین دفن، خاک مناسب گسترده و آبیاری قطره ای انجام و کشاورزی کارشناسی اجرا می شود. وی در مورد درختان خشکیده هم می گوید: بیشتر درختان خشکیده زردآلوست که به طور معمول 30تا 40سال عمر مفید دارند اما درخت های زردآلوی باغ حدود 90 سال قدمت داشتند و عمرشان تمام شده است اما برخی افراد موضوع را سیاسی کرده و اوقاف را به رسیدگی نکردن متهم میکنند. او ایجاد تاکستان های خوب ووسیع با گونه انگور کشمشی را هم مطرح می کند که نوعی مرغوب و با کیفیت است . مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان درباره برنامه ریزی برای سرنوشت باغ بعد از رونق کشاورزی و تحول دراین فضا موضوع فراموش شده ای را مطرح می کند و می گوید: اشکال این است که باغ در اختیار اوقاف نیست و برای هرکاری میراث فرهنگی مانع کار می شود، تنها راه، تعامل با اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی وگردشگری استان است که ایجاد هم شده و اوقاف و امور خیریه، عمارت را تحویل داده است، قرارداد اجاره بسته شده وحتی دوره تنفس لحاظ شده تا کار کنند بعد قرارداد اجرایی شود. سخنانش را ادامه می دهد و می افزاید:در مورد این که دولت توانسته حمایت کند به نظر می رسد هنوز مساعدت نشده چون بخش دولتی مشکلات خاص خود را دارد و اوقاف وامور خیریه پیگیر راه افتادن کار است.البته او اظهار امیدواری می کند که دولت بتواند به تعهدات خود عمل کند و با تامین اعتبار، کار باغ وعمارت به نتیجه برسد. به گفته حجت الاسلام «هاشمی»، اوقاف و امور خیریه هم از کمک دولتی استقبال می کند اما فضای سبزوباغداری را هم به بخش خصوصی واگذار نمی کند، خوشبختانه کارگروه کشاورزی وقف در استان به خوبی کار می کند و نیاز به سرمایه گذاری ندارد .باغ موقوفه است و از طریق درآمدهای اوقاف و امور خیریه اداره می شود هرچند که درآمدها کم است و سعی می شود از حمایت های دولتی هم استفاده شود اما این باغ حدود 15 نیت دارد و به نیت های واقف عمل و قسمتی هم برای حفظ ونگهداری باغ هزینه می شود. او در مورد باغ خشکیده وخالی که در بین مجموعه وجود دارد توضیح می دهد: به اندازه آب موجود، کشاورزی می شود و چنانچه شرایط آبیاری بیشتر فراهم شود در مورد پوشش کشاورزی اقدام می شود. چند ساعتی از روز گذشته است اما فقط چند کارگر جوان مشغول رسیدگی به باغچه ها هستند، به نظر میرسد باغ وعمارت شوکت آباد باید منتظر بهار بماند.