سفر به یک جاذبه بکر گردشگری
تعداد بازدید : 34
پناهگاه وحش «نایبند » ، سرزمین شگفتی ها
حسین استاد - بخش دیهوک شهرستان طبس با بیش از 23هزار کیلومتر مربع مساحت از بزرگترین بخش های استان از نظر وسعت است که گونه های جانوری زیادی در این پهنه از سرزمین ایران وجود دارند.
پناهگاه حیات وحش نایبند که در عمق کویر واقع شده جاذبه ای بکر و تماشایی است که علاقه مندان به حیات وحش و محیط زیست را به سوی خود می خواند. این پناهگاه از جمله جاذبه های بکرگردشگری است که کمتر به معرفی آن پرداخته شده است در حالی که این منطقه می تواند به عنوان جاذبه گردشگری حیات وحش معرفی شود و سالانه هزاران نفر از گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود جذب کند.
به گزارش « خراسان جنوبی » پناهگاه حیات وحش نایبند با هدف حمایت از گونه های جانوری کمیاب مانند جبیر، یوزپلنگ ، هوبره ، کل و بز و ... از اول آذرماه سال 1374 تا اول آذرماه سال 1379 به مدت پنج سال به عنوان منطقه شکار ممنوع انتخاب شد و در نهایت با تلاش ماموران محیط زیست و احیای حیات وحش منطقه در سال 1380 مساحتی بالغ بر یک میلیون و 500 هزار هکتار از این عرصه به پناهگاه حیات وحش نایبند ارتقا یافت. بخش عمده ای از این منطقه را سیمای دشتی تشکیل می دهد که در نزدیکی کوهستان قرار دارد و دارای شوره زارهای وسیع است.
نایبند را به دلیل برخورداری از گونه های مختلف و متنوع جانوری و گیاهی می توان تصویری بی نظیر از زیبایی های خلقت دانست. از مهمترین ویژگی های این پناهگاه، وجود یکی از مهمترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی در این منطقه است و زیستگاه های متنوع و کاروانسراهای قدیمی نیز زمینه فعالیت علمی و گردشگری در این پناهگاه را فراهم کرده است.
جلوه های پناهگاه
پناهگاه حیات وحش نایبند در بخش دیهوک و جنوب و جنوب غرب شهرستان طبس واقع شده است. وجود دق های وسیع و اراضی تپه ماهوری، ماسه بادی و شوره زارهای گسترده از جلوه های موجود در پناهگاه است. علاوه بر آن رویش گاه های جنگلی طبیعی و نسبتا گسترده تاغ در پیرامون این بیابان ها و تپه ماهورهای ماسه ای در بخش های شرقی و مرکزی منطقه از عمده ترین چشم اندازهای زیبای منطقه محسوب می شود.
به طور کلی تاکنون 177 گونه گیاهی در این پناهگاه شناسایی شده که نام 26 گونه از آنها در فهرست سرخ موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع آمده است وتنها پنج گونه از این دسته آندمیک نیستند. چوبک تماشایی، کلاه میرحسین خار سفید، کلاه میرحسین دم عقربی، بادام عاجی، بادام خاکستری، گون درختچه ای، زیره کرمانی و زیره سیاه از انواع گونه های گیاهی این منطقه اند.
همچنین جمعیت نسبتا مناسبی از قوچ و میش در تپه ماهورها تا دامنه ارتفاعات نایبند وجود دارند و به همراه جمعیت کم تراکم جبیر در زیستگاه های دشتی و تپه ماهورها طعمه های مناسبی برای معدود بازمانده های یوزپلنگ آسیایی هستند.
سلطان صخره ها
کل و بز سلطان صخره ها و ارتفاعات پناهگاه به ویژه کوه نایبند به عنوان مرتفع ترین کوه منطقه محسوب می شود و شواهدی نیز مبنی بر زیست پلنگ در این ارتفاعات به دست آمده است. در زیستگاه های مختلف پناهگاه حیات وحش نایبند، گونه های متعددی از راسته حشره خواران، جوندگان، گوشت خواران، خرگوشیان و خفاش ها زیست می کنند. یوزپلنگ آسیایی از گونه های برجسته پناهگاه حیات وحش نایبند محسوب می شود و دامنه انتشار این گونه به طور عمده در بخش های تپه ماهوری، نیمه کوهستانی ، مناطق نیمه بیابانی و بیابانی است.
پستانداران شناسایی شده منطقه به چهار راسته و هفت خانواده تعلق دارند که بز کوهی، قوچ و میش، جبیر، شغال، روباه شنی، شاه روباه، خارپشت ایرانی، تشی، خرگوش، پامسواکی بزرگ، کفتار، کاراکال، گربه شنی، یوزپلنگ و روباه معمولی از آن جمله هستند.
پرندگان بومی، زیبا و ارزشمند پناهگاه حیات وحش نایبند نظیر هوبره، زاغ بور ،باقرقره شکم سیاه، باقرقره گندمی، کبک، تیهو و چکاوک در کنار طیف وسیعی از پرندگان شکاری نظیر دلیجه، سنقر، سارگپه، عقاب طلایی، بحری و ... جلوه های دیگری از تنوع زیستی را در این عرصه به تصویر کشیده اند. 12 گونه پرنده شناسایی شده منطقه نایبند در معرض تهدید و یا کمیاب هستند.
شرایط اکولوژیک منطقه و دست نخوردگی زیستگاه ها موجب ایجاد شرایط مطلوب برای زیستن خزندگان ارزشمند بیابانی در این عرصه شده است . از مهمترین گونه های شناسایی شده این منطقه به مار شتری، شترمار شیرازی، مار قیطانی، مار خالدار، مار جعفری،خاردم، جکوی دم پخ گایزرلینگ، آگامای استپی، آگامای چابک و آگامای سر وزغی دم سیاه می توان اشاره کرد.
قابلیت های گردشگری
در زمینه قابلیت های گردشگری پناهگاه حیات وحش نایبند می توان به وجود زیستگاه های متنوع، تنوع زیستی و کاروانسرای قدیمی در مسیر راه ابریشم اشاره کرد که می تواند به نحو موثری زمینه فعالیت علمی گردشگری در این پناهگاه را فراهم کند.
سرزمین سیاه و چشمه های آب سرد و گرم و دیگ رستم، قلعه ملک شور، کاروانسرای حوض قربان و رباط چهل پایه تنها چند نمونه از ده ها مکان و بنای تاریخی واقع در پناهگاه نایبند هستند که می توانند در گردشگری این منطقه نقشی بسزا ایفا کنند. تاریکترین آسمان خاورمیانه نیز که از جاذبه های توریستی و گردشگری مهم ایران محسوب می شود در این منطقه قرار دارد زیرا در این پهنه وسیع هیچ آلودگی نوری وجود ندارد و آسمان شب در تمامی فصول سال بسیار زیبا و حیرت انگیز است . در کنار سنگ ها، دقی وجود دارد به نام دق سرد و گرم و دو چشمه آب سرد و گرم در کنار دق که آب سرد آن به طور معمول جاری و آب گرم از زمین می جوشد و احتمالا دهانه فوران سنگ های مذکور، همین کویر سرد و گرم باشد. این پناهگاه در بخش دیهوک شهرستان طبس در مسیر جاده دیهوک به راور قرار دارد . فاصله پناهگاه تا دیهوک 150 کیلومتر ، تا طبس 240 کیلومتر و تا مرکز استان 290 کیلومتر می باشد .