فرخ نژاد-طرح توافقی خرید زعفران با هدف حمایت از زعفران کاران و به هم ریختن بساط دلالان و واسطه ها از دوم آبان تا پایان آذر ماه به اجرا درآمد اما آن طور که زعفران کاران وبرخی از اعضای شورای ملی زعفران ایران می گویند چون طرحی پخته نبود و همه جوانب در آن سنجیده نشده بود نه تنها با این اقدام از زعفران کاران حمایت چندانی نشد بلکه واسطه ها باز هم مثل همیشه بیشتر برد کردند و سود اصلی به جیب آن ها رفت.
دلیل این که زعفران کاران خراسان جنوبی و صادر کنندگان از این طرح رضایت ندارند هم این است که از یک سو بیشتر زعفران تولیدی استان از نوع دختر پیچ است و سرقلم نیست و دیگر این که کمتر زعفران کاری را در خراسان جنوبی می توان یافت که بیش از یک هکتار زمین کشاورزی داشته باشد یعنی واژه کیلو برای بیشتر این قشر محروم که همان زعفران کاران هستند معنا ندارد و تنها کلمه ای که با آن آشنایند مثقال است.
شاید درست باشد که وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از کشاورز قدم در راه خرید تضمینی زعفران گذاشت اما چون به اذعان برخی از اهل فن این طرح چندان کارشناسی شده نبود و با مشورت انجام نشد بازهم پای واسطه ها را به این موضوع باز کرد و با خرید مثقال مثقال زعفران های دختر پیچ زعفران کاران خرده پای خراسان جنوبی و تبدیل آن به زعفران های درجه بندی شده از نوع پوشال و نگین؛ با خرید یک کیلو از این محصول حداقل سودی که نصیب آن ها می شود حدود یک میلیون و 400 هزارتومان است زیرا واسطه ها با پرداخت ۳ میلیون تومان به کشاورز برای خرید یک کیلو زعفران و پرداخت حدود 200 تا 300 هزار تومان برای تبدیل این زعفران های دختر پیچ به نگین و پوشال یا همان سر قلم ، حدود یک کیلو زعفران را به 4 میلیون و 700میلیون تومان به تعاون روستایی می فروشند.
طبق برنامه پیش نرفت
آن طور که نماینده زعفران کاران خراسان جنوبی می گوید: وزارت جهاد کشاورزی برای خروج رکورد حاکم بر بازار زعفران اقدام به خرید تضمینی زعفران کرد اما آن طور که این وزارتخانه در نظر داشت برنامه ها پیش نرفت و با ورود واسطه ها به بازار زعفران، بازهم عواید حاصل از اجرای این طرح به جیبشان رفت.
«براتی» با بیان این که حضور برخی دست های پنهان در خرید تضمینی زعفران سبب شده تا قیمت این محصول به شدت افت کند می افزاید: با افت قیمت زعفران هم بیشتر زعفران کاران از فروش آن خودداری کردند و برخی هم با همان قیمت اندکِ 14 هزار تومان برای هر مثقال مجبور به فروش دسترنج خویش شدند.
به گفته وی این در حالی است که دلالان هر مثقال زعفران دختر پیچ را پس از تبدیل به سرقلم به 25 هزار تومان به تعاون روستایی فروختند.
وی این موضوع را هم متذکر می شود که برخی هم از این آشفته بازار استفاده کرده و زعفران های تقلبی را وارد بازار کردند طوری که اکنون به هیچ وجه بازار زعفران وضعیت خوبی ندارد و در حال رکود است.
همچنین این را هم باید در نظر داشت که ورود زعفران های تقلبی می تواند به اعتبار جهانی این محصول هم لطمه وارد کند.
به علاوه همه امیدواری زعفران کاران به عید سال آینده است که بازار تکانی بخورد و زعفران ها به فروش برود.
تفکر اشتباه
عضو شورای ملی زعفران هم اشاره ای به صادرات 80 درصدی زعفران به بازار های جهانی دارد و با اذعان به این که اکنون ایران تنها تولید کننده زعفران در جهان نیست و 15 کشور دیگر هم با شتاب تولید زعفران را با افزایش سطح زیرکشت در دستور کار دارند می گوید: بایدواقع بینانه به این قضیه نگاه کرد و نباید یک تصمیم مقطعی بازار زعفران ایران را در جهان به مخاطره بیفکند. «حسینی زرگل» می افزاید: دپو کردن زعفران در انبارها و جلوگیری از صدور آن به بازار های خارجی با این ادعا که وقتی زعفران در بازار های بین المللی کم شود مجبور به خرید زعفران ایران با قیمت بالا می شوند تفکر اشتباهی است زیرا با این اقدام سبب بی اعتبار شدن زعفران ایران می شویم و دیگر کشورها هم به سمت زعفران دیگر نقاط جهان خواهند رفت.
وی با انتقاد از این که تصمیم گیری در حوزه زعفران فقط برعهده زعفران کاران و تشکل های خصوصی نیست ادامه می دهد: با اجرای خرید تضمینی زعفران اکنون نهادهای شبه دولتی و دولتی مانند سازمان تعاون روستایی ورود پیدا کردند و زعفران کاران و بخش خصوصی که عمرشان را در راه زعفران گذاشته اند و بیچارگی های آن را متحمل شدند تنها نظاره گر این تصمیم ها هستند.
به گفته وی آن چه در گذشته اتفاق افتاده این است که روند صادرات زعفران مرتب رشد داشته و در هشت ماه گذشته بیش از 100 تن زعفران به خارج صادر شده که رقم خوبی است اما اگر قرار باشد سیاست گذاری های این حوزه و خرید زعفران را بخش خصوصی دیگر دنبال نکند و به دست شرکت های شبه دولتی بیفتد نمی دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد.
وی ابرازامیدواری می کند که بازهم همانند گذشته شاهد رشد صادرات زعفران باشیم.
با واقعیت باید کنار آمد
این تولید کننده و صادرکننده زعفران این که برخی فکر می کنند که تنها تولید کننده زعفران در دنیا ایران است و بنابراین تصمیم بگیریم تا بازارهای دنیا مجبور به تبعیت از ایران شوند را مورد انتقاد قرار می دهد و این تفکر را توهمی بیش نمی داند زیرا چنین اتفاقی نخواهد افتاد و باید با واقعیت کنار آمد که دیگر کشورها هم بیکار نمی نشینند و در حال توسعه سطح زیر کشت هستند.
«حسینی» این نظر را تنها از جانب خودش بیان نمی کند بلکه گفته تمام افرادی است که عمرشان را در کار زعفران گذرانده اند و با این محصول پیر شده اند زیرا این افراد بارها و بارها مشکلات و فراز و نشیب های زعفران را دیدند و تجربیات گران بهایی هم در این زمینه دارند اما هرگاه اظهار نظر کردند مورد آماج انتقاد دیگران قرار گرفتند.
وی با بیان این که دست اندرکاران حوزه زعفران مشکلات این حوزه را می دانند و بازارهای برون و درون مرزی را رصد می کنند می افزاید: بی انصافی است که یک نهاد شبه دولتی اعلام می کند که 50 یا 100 تن زعفران را می خریم و در انبارها دپو می کنیم و حتی مانع صدور زعفران هم می شویم تا با این کار بتوانیم حرف اول و آخر را در مورد زعفران در دنیا بزنیم.
به گفته وی درست است که تولید کننده اول زعفران دنیا هستیم اما گفتن این حرف ها به هیچ وجه منطقی نیست زیرا دیر شده است و ایران نیاز دارد که هر سال 300 تا 350 تن زعفران تولیدی خود را به دنیا بفروشد.در کنار این در ده سال آینده تولید زعفران ایران با شتابی که سطح زیرکشت این محصول در کشور دارد از 500 تن تجاوز خواهد کرد.
فتح بازارهای جدید
سوال اینجاست که برای دستیابی و فتح بازارهای جدید چه کرده ایم و آیا کیفیت تولیدات مان بهبود یافته و تولید را در واحد سطح افزایش داده ایم ؟
به نظر وی لازم است به این مسائل توجه کنیم نه این که یک نهاد دولتی خودش را رو در روی صادرکنندگان قرار دهد البته هدفشان این است که دست دلالان را کوتاه و از زعفران کاران حمایت کنند اما نه این که به اهداف مورد نظر دست نیابند و جولان دلالان را از قبل بیشتر و جیب های واسطه ها را فربه تر کنند.
سوال وی از متولیان امر خرید تضمینی زعفران این است که آیا همه زعفرانی که خریداری کردند به طور مستقیم از زعفران کاران خریدند؟ پاسخ به سوالی که طرح کرده هم این است: بعید است صد درصد خرید های تعاونی روستایی از زعفران کاران باشد زیرا اعضای شورای ملی زعفران به طور کامل در جریان بازار هستند و آن را لمس می کنند.
واسطه یا دلال از بازار یک کیلو زعفران را به صورت خرد خرد می خرد و یک میلیون تومان گران تر ، تعاون روستایی می خرد.
وی این گونه خرید را هدر رفتن سرمایه بیت المال می داند وکاری که وزارت جهاد کشاورزی انجام داده را ناپخته می داند که منافع کشاورزان را به مخاطره افکنده است زیرا تنها درصد کمی از زعفران کاران با این روش توانستند زعفران خود را بفروشند.
دپوی زعفران
به علاوه این را هم باید در نظر داشت که اگر تعاون روستایی بخواهد زعفران خریداری شده را در انبار ها دپو و هر وقت صلاح می داند صادرکند خریداری هم که آن طرف دنیاست بازار را رصد می کند و می گوید از بازاری که هیچ اعتباری به آن نیست چطورمی توان خرید کرد؟
عضو شورای ملی زعفران باز هم تاکید می کند درست است که ایران بزرگترین تولید کننده زعفران دنیاست اما تنها تولید کننده نیست و نباید کاری بکنیم کشورهایی که در همسایگی ما هستند از این خلا استفاده کرده وقوی شوند و درآینده خیلی نزدیک جلوی بازار ایران بایستند.
همچنین این واقعیت را هم باید بپذیریم که هرچند خشکسالی ها استمرار یافته و کم آبی به بخش کشاورزی فشار آورده است اما توسعه سطح زیرکشت زعفران روز به روز نه تنها در ایران بلکه در کشورهای همجوار هم در دستور کار است.
«حسینی» می گوید: باید واقعیت ها را پذیرفت و گذاشت تا هزینه ای که اکنون از بیت المال هدر می رود را خارجی ها بپردازند زیرا با خرید و دپوی 50 تن زعفران نمی توان سیاست دنیا را در مورد این محصول عوض کرد.
از همه بیشتر به گفته وی زعفران کاران خراسان جنوبی با خرید تضمینی زعفران متضرر شدند زیرا 80 تا 90 درصد زعفران تولیدی این استان از نوع دختر پیچ است درحالی که تعاون روستایی زعفران را به صورت دسته ای نمی خرد و دلال ها هم از این فرصت استفاده کرده و زعفران ها را از کشاورزان خریده و درجه بندی می کنند و با یک میلیون و 400 هزار تومان سود به تعاون روستایی می فروشند و دراین بین چیزی به جیب کشاورز نمی رود بلکه فقط برای عده ای کار درست می شود در حالی که هیچ زحمتی برای زعفران نمی کشند.
به عنوان مثال اگر فردی 2 تن زعفران خریداری و در هر هزار کیلو یک میلیون تومان سود کرده باشد، چه درآمدی کسب می کند؟ اما از این سود کشاورز هیچ منفعتی نمی برد زیرا برخی با درست کردن اسناد قلابی اقدام به خرید زعفران کشاورزانِ خرده پا کرده وسود هنگفتی هم به جیب می زنند.
وی این موضوع را هم یاد آور می شود که شورای ملی زعفران به طور کامل کشاورزان را از دلالان و واسطه ها تشخیص می دهد زیرا همیشه ارتباط مستقیمی با زعفران کاران داشته و دارد.
موافقت با نفس کار
رئیس اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند هم اشاره ای به برگزاری میز زعفران قبل از فصل برداشت این محصول در اتاق بازرگانی تهران دارد و این که در این جلسه تمام اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی هم حضور داشتند.
احتشام می گوید: قرار شد هر خرید توافقی با نظر شورای ملی زعفران و تشکل های مرتبط با این محصول باشد زیرا بیشتر اعضای شورای ملی زعفران کشاورز زاده و زعفران کار هستند و تجربه های گران بهایی در این زمینه دارند.
وی با بیان این که شورای ملی زعفران با نفس کار خرید توافقی این محصول و اهدافی از جمله حمایت از قشر کشاورز که به دنبال آن بود موافق است می افزاید: کاش تجربه های شورای ملی زعفران را هم در اجرای این کار لحاظ می کردند زیرا با اجرای طرح خرید توافقی زعفران بیشترین لطمه به زعفران کاران خراسان جنوبی که جزو محروم ترین قشر کشاورزان هستند وارد شد.
مهندس«احتشام» دلیل این ادعا را هم این می داند که شایدکمتر از 10 درصد زمین های زیرکشت زعفران در خراسان جنوبی به بیش از یک هکتار برسد و همین خرده مالکی بودن زمین های زیر کشت زعفران سبب شده تا کیلو برای زعفران کاران خراسان جنوبی به هیچ وجه معنا نداشته باشد و تنها واژه مثقال برای آن ها آشنا باشد اما در طرح خرید توافقی، سازمان تعاون روستایی کیلو را مد نظر قرار داده و زعفران اصل را خریداری می کند.
علاوه براین زعفران کاران خراسان جنوبی به صورت تخصصی این محصول را پاک می کنند یعنی بیش از 90 درصد زعفران تولیدی استان از نوع دختر پیچ است در حالی که تعاون روستایی زعفران های نوع نگین و پوشال را خریداری می کند.
به گفته وی همین مسائل سبب شده تا به جای این که دست واسطه ها با اجرای طرح خرید توافقی زعفران کوتاه شود این گروه بیشتراز قبل به تحرک واداشته شوند و زعفران را به صورت مثقالی از کشاورزان یا بازاریان خریداری کرده و وقتی یک کیلو شد با حدود یک میلیون تومان سود آن را به تعاون روستایی بفروشند.
همچنین این را هم باید در نظر داشت که دراین روش نه تنها حمایتی از کشاورز نشد بلکه باز هم مثل قبل جیب دلالان و واسطه ها فربه تر شد و دست کشاورزان مثل همیشه خالی ماند.
دیگر این که اگر کشاورزان زعفران را به صادرکنندگان بخش خصوصی نفروشند قیمت ها در بازار جهانی افت کرده و بازهم هم دود آن به چشم خودمان می رود.
تذکر به وزیر
وخامت این موضوع به حدی است که چند روز قبل نماینده مردم قاینات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی هم دراین زمینه به وزیر جهاد کشاورزی در نطق میان دستورش تذکر داد و گفت این که وزارت جهاد کشاورزی خرید توافقی زعفران را شروع کرده جای قدردانی دارد اما کاش برای اجرای چنین طرح مبارکی با کارشناسان خبره مشورت می کرد.
«فلاحتی» افزود: بیشتر تولید زعفران کاران خراسان جنوبی زیر یک کیلوگرم و از نوع پوشال است در حالی که این وزارتخانه خرید کمتر از یک کیلو را لحاظ نکرده و نتیجه آن شده که دلالان، زعفران رابا قیمت اندک از مردم بخرند و کیلویی به دولت بفروشند.
همچنین این کار علاوه براین که قیمت زعفران را دچار نوسان و تغییر کرده به نفع دلالان و ضرر کشاورز تمام شده پس راهکار خرید زعفران همان روش مرسوم در منطقه یعنی با مثقال و پوشال است.