حرکت خراسان جنوبی برای بهره برداری از محصولات کم آب بر
تعداد بازدید : 14
تدوین سند آب ضمانت تغییر کامل الگوی کشت
فرخ نژاد- هر چند تغییر اقلیم به طور خودکار کشاورزان خراسان جنوبی را به سوی تغییر الگوی کشت از محصولات زراعی به باغی سوق داده است اما سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در کنار این کار با برگزاری کارگاه های آموزشی و برنامه های ترویجی که در دستور کار قرار داده محصولات جدید کم آب طلبی را وارد عرصه زراعت خراسان جنوبی کرده است تا ضمن حفظ تناوب کشت و صرفه جویی در مصرف آب، خاک هایی هم که در دو دهه قهر طبیعت به سمت شوری رفته است و کیفیت لازم را ندارد اصلاح و تقویت شود.
اما مسئله مهم که لازمه اجرایی شدن تغییر الگوی کشت در استان است به تدوین سند آب خراسان جنوبی برمی گردد و تا این سند به طور کامل تدوین نشود نمی توان اقدام چندانی را عملیاتی کرد این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی نیز الگوی کشت استان ها را پیگیری کرده و به زودی برای اجرا به هر استانی ابلاغ می کند.
حال سوال این جاست که در برهه ای بحرانی که خراسان جنوبی با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند متولی کشاورزی استان دست به چه کارهایی برای تغییر الگوی کشت زده است و آیا ملزومات اجرای آن در استان فراهم است تا بتوان الگوی کشت را اجرایی کرد؟
ورود محصولات جدید کم آب طلب
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی تغییر الگوی کشت را مستلزم تدوین سند آب استان می داند و اشاره ای به تدوین این سند در چهار شهرستان خراسان جنوبی، اهداف و برنامه های وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه و اعلام الگوی کشت هر استان توسط وزارت دارد. به گفته مهندس «عصمتی پور» در خراسان جنوبی به دلیل شرایط اقلیمی ویژه آن و سطح زیرکشتی که دارد چند سال است که تغییر الگوی کشت شروع شده و کشاورزان به این سمت رفته اند. علاوه بر این کلاس و کارگاه های آموزشی زیادی هم برای کشاورزان برگزار و محصولات جدید کم آب طلبی به آن ها معرفی شده است تا محصولات تازه وارد جایگزین محصولات پر آب خواه در استان شود.
دیگر این که برای محصولات پر آب خواهی هم که در استان کشت می شد با تغییر اقلیم رخ داده تغییر شیفت کاشت انجام شده تا در مصرف آب صرفه جویی شود یعنی کشت از بهاره به پاییزه تغییر کرده است به عنوان مثال کشت بهاره چغندرقند در حال جمع کردن است زیرا یک محصول پرآب خواه است و کشت آن در پاییز انجام می شود.
از طرف دیگر باید در نظر داشت که نیاز به کشت محصولاتی مانند چغندرقند برای تامین شکر و خوراک دام به منظور خودکفایی در این محصول بیش از پیش در استان و کشور احساس می شود.
تغییر شیفت کاشت
این مسئول با بیان این که تغییر شیفت کاشت چغندرقند در سه شهرستان طبس، نهبندان و قاینات به صورت نمونه و الگو اجرا شده است می افزاید: عملیات تغییر زمان کشت در دو شهرستان طبس و نهبندان موفق بود طوری که هم عملکرد تولید در واحد سطح بالا رفت و هم عیار قند آن 19.5 تا 20 را که بهترین عیار است شاهد بودیم و از زمین های زیر کشت این محصول 60 تن چغندر با بهترین عیار برداشت شد.
«عصمتی پور» این موضوع را نیز یادآور می شود که در قاینات به دلیل این که دمای هوا منهای 15 درجه بود تا حدودی به محصول کشت شده خسارت وارد شد و عملکرد خوبی نداشت.
به گفته وی جهاد کشاورزی استان ترویج کشت های نشایی را در دستور کار قرار داد و حدود 80 هکتار را به زیر این نوع کشت برده است که با این کار چند هدف را دنبال می کند و موضوع اساسی به صرفه جویی در مصرف آب برمی گردد. دیگر این که چون کشت دیرتر از موعد مقرر انجام و نشاها به مزرعه اصلی منتقل می شود آفات به آن حمله نمی کنند و نیاز به وجین علف های هرز و تنک کردن ندارد، همچنین به اندازه نیاز در خزانه ها کشت نشایی انجام می شود.
این کارشناس کشاورزی به خرید دو دستگاه نشاکاری چغندرقند در استان اشاره می کند که نیمی از هزینه آن از محل یارانه های خرید پرداخت شده است.
کشت نشایی پنبه
«عصمتی پور» ضمن برشمردن مزایای کشت نشایی، عملکرد آن را در استان عالی اعلام می کند و می افزاید: جهاد کشاورزی برای پنبه نیز که محصول پرآب خواهی است به سمت کشت نشایی رفته است زیرا نمی شود این محصولات را از چرخه کشت استان به دلیل نیازی که به آن است خارج کرد.
وی می افزاید: بذرهایی نیز به استان وارد شده است که هم مقاوم به شرایط اقلیمی خراسان جنوبی است و هم میزان مصرف آبی آن کمتر است زیرا به دلیل عمر کوتاهی که دارد زود ثمر می دهد و کاشت این بذرهای اصلاح شده در حال ترویج است.
او از جمله محصولاتی که زود ثمردهی دارد به گیاه کینوا اشاره می کند طوری که با ورود این بذرهای اصلاح شده 60 هکتار از زمین های استان زیر کشت آن رفته و متوسط عملکرد آن هم بین هزار و 200 تا هزار و 500 تن در هکتار است، موضوع مهم تر این که زمینه فروش این محصول تولیدی فراهم است و کشاورز دغدغه بازار ندارد.
همچنین کینوا علاوه بر مصرف کم آب، اصلاح خاک را هم انجام می دهد زیرا در سال هایی که قهر طبیعت پایداری اش به اوج می رسد و آثار وخیم آن روز به روز بیشتر می شود شوری و املاح خاک نیز بالا می رود که با کشت این محصول خاک نیز تقویت و اصلاح خواهد شد. موضوع حائز اهمیت دیگر در مورد کینوا شوری پسندی بالای آن است طوری که در آبی با ای سی هفت و حتی 9 در هزار هم رشد می کند.
از طرف دیگر با تغییر اقلیم رخ داده و بنابر تجربه هایی که کشاورزان منطقه دارند از سطح محصولات زراعی در استان کاسته شده و کشت و کارها به سمت محصولات باغی تغییر شیفت داده و دلیل آن هم این است که در محصولات باغی از جمله محصولات مزیت دار خراسان جنوبی مانند زرشک، عناب، زعفران و گل محمدی مصرف آب خیلی کم است.
ترویج گل محمدی
وی از ترویج کاشت گل محمدی و با پرداخت یارانه قلمه آن به کشاورزان در استان خبر می دهد طوری که 18 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به زیرکشت این محصول معطر رفته است، به علاوه کلکسیون گل محمدی در استان ایجاد و دو رقم جدید این گل با نام کاشان 93 و 94 وارد خراسان جنوبی شده است.
وی با اشاره به این که 37 ژنو تیپ جدید گل محمدی هم از موسسه تحقیقات اصلاح و بذر سازمان جنگل ها و مراتع کشور خریداری و به استان منتقل شده است می افزاید: یک باغ مادری هم برای تکثیر قلمه گل محمدی در استان ایجاد شد.
به گفته معاون سازمان جهاد کشاورزی، خراسان جنوبی در زمینه تولید گیاهانی مانند گلرنگ، کلزا، کنجد و تخم آفتاب گردان نیز به منظور تامین روغن مورد نیاز کشور عملکرد خوبی داشته طوری که امسال حدود 500 تن دانه روغنی کلزا در استان برداشت شده است.
«عصمتی پور» با بیان این که از محصول برداشت شده 196 تن تحویل شرکت غله و 300 تن تحویل کارخانه های روغن کشی استان شده است می افزاید: کلزا نیز برای اصلاح خاک و پایداری غلات بسیار مفید است طوری که در زمینی که کلزا کشت شده اگر سال بعد گندم بکاریم 30 درصد افزایش عملکرد خواهد داشت. وی به کشت کنجد به دلیل نیاز کم به آب و عایدی خوب برای کشاورز اشاره می کند و می گوید: امسال 100هکتار از اراضی کشاورزی استان زیرکشت آفتاب گردان رفته است و دولت زمینه خرید تضمینی این محصولات مانند کلزا، گلرنگ و کنجد را فراهم کرده است.
گلخانه های کوچک مقیاس
وی ادامه می دهد: دیگر این که در زمینه تغییر الگوی کشت در استان بر ایجاد گلخانه های کوچک مقیاس نیز تمرکز شده است طوری که در گذشته برای گلخانه های بالای سه هزار متر مربع پروانه صادر می شد اما اکنون به هر متراژی برای متقاضیان پروانه صادر می شود. به علاوه خط اعتباری نیز برای پرداخت تسهیلات به متقاضیان تعیین شده است تا هیچ مشکلی برای تامین نقدینگی ایجاد آن نداشته باشند.
به گفته وی به متقاضیان احداث گلخانه در مقیاس کوچک از محل منابع اشتغال پایدار روستایی و عشایری نیز تسهیلات پرداخت می شود.