حلقه مفقوده در حذف آسیب های عزاداری
قاسمی- در میان حوادث و وقایع تاریخ اسلام حادثه عاشورا حادثه عظیمی در ابعاد تاریخی، سیاسی، عرفانی و عاطفی است. مراسم عزاداری جلوه ای از فرهنگ عاشورا بوده و مجموعه عناصر سازنده این فرهنگ را به صورت قالب در بردارد . عزاداری عاشورا مهمترین نماد فرهنگ عاشورا است و ارائه ویژگی های اعتقادی و راهبردی امام حسین(ع) در مجالس حسینی، گامی مؤثر در ترویج جنبه های اصولی و صحیح مکتب اسلام ناب محمدی است.عزاداری های محرم اگرچه در میان مردم با شور ، ارادت و عشق و علاقه به امام حسین(ع) برگزار می شود اما در برهه هایی دستخوش تغییراتی ناخواسته شده است که از آن می توان به آسیب هایی یاد کرد که در صورت بی توجهی به رفع آن ها سبب بدعت های نا به جا در برنامه های عزاداری محرم می شود .
عضو هیئت امنای مسجد توحید بیرجند هر چند می گوید که برنامه مدونی برای رصد و بررسی آسیب های عزاداری در هیئت شان ندارند اما اعضا خودشان، جلسات داخلی به این منظور دارند اما آن چه که به نظر وی مشهود است تعدد ایستگاه های صلواتی در شهر است که با توجه به عرض کم خیابان ها، باعث مزاحمت و گاه ایجاد ترافیک سنگین می شود .
«نخعی» توجیه کردن جوانان و نوجوانان وحتی برخی ازمردم را سخت می داند و اضافه می کند: برخی مسایل نیاز به فرهنگ سازی و زمان دارد کاهش تعداد طبل و سنج ها به خصوص ابعاد بزرگ آن ضرورت دارد و هر چند برای مدیریت و کاهش آن ها تلاش می شود اما موضوعی نیست که یک ساله تمام شود بلکه چند سال زمان می خواهد.
وی تاکید می کند: حذف این آسیب ها نیاز به نهادینه شدن بین عموم مردم دارد و تازمانی که شیوه درست عزاداری، نهادینه نشود مسئولان هیئت ها به تنهایی نمی توانند کاری انجام دهند . هیئت توحید چند سال در این زمینه ها اقدام کرد اما با توجه به جمعیت زیادی که به این قبیل کارها علاقه نشان می دهند توجیه یک به یک آن ها سخت است البته در سال های اخیر استفاده از این ابزارها کمتر شده است.
وی می گوید: خوشبختانه موضوع محتوا و سبک مداحی و عزاداری دراین هیئت حل شده و مشکلی ندارد زیرا افراد شناخته شده در این زمینه فعالند.
برنامه ریزی برای جوانان
عضو هیئت امنای مسجد امام صادق (ع) بیرجند هم می گوید: در مورد آسیب های عزاداری نشست هایی با جوانان اهل مسجد برگزار و همچنین با مداحان هیئت نیز صحبت می شود تا ذهن شان درباره شیوه های نذر و خدمت به عزاداران روشن شود اما با همه تلاش ها باز هم نمی توان برخی جوانان را متقاعد کرد. «آهنی» درباره فرهنگ سازی در این زمینه در طول سال توضیح می دهد: در زمان برپایی نماز فرصت صحبت کمتر است اما در عزاداری عاشورا همه قشرها با طبل ، سنج و زنجیر عازم هیئت می شوند و حذف این وسایل از عزاداری نیاز به همت همگانی در کشور دارد چرا که اگر آسیب زا است باید مانع تولید یا عرضه آن به بازار شد وقتی این وسایل در بازار فراهم باشد نمی توان چندان مانع خرید شد. وی تاکید می کند: چنان چه اقدام به حذف یکباره این وسایل از هیئت کنیم جوانان زده می شوند و اگر هم کنترل نشوند مردم باید گوش هایشان را بگیرند و بروند ، به ناچار استفاده جوانان از این ادوات برنامه ریزی و نوبتی شده است تا تعدادشان کم و با استفاده از کارت باشد .
وی به تعیین فردی به عنوان سرپرست مداحان در هیئت اشاره می کند تا مداحی و نوحه ها هماهنگ باشد و با ریتم و آهنگ نامطلوب خوانده نشود.
«آهنی» که موافق صددرصد با وحدت در عزاداری است تصریح می کند: با وجود همه صحبت ها در چند سال اخیر در این زمینه، اما به دلیل ضعف مدیریت هیئت ها این کار انجام نمی شود .
به نظر وی باید برنامه ریزی ها در مسیر فرهنگ سازی برای عزاداری درست تغییر کند و همان طور که چند سال است دام جلوی خانه افراد ذبح نمی شود می توان حرکت هیئت ها در کوچه وخیابان را به هیئت ها و حسینیه ها برد. وی می گوید به شدت با حرکت هیئت در کوچه و خیابان مخالف است زیرا این کار عوارض دارد ، عزاداری باید در مساجد، تکایا و حسینیه ها باشد چون همه چیز در آن قابل کنترل است اما در محیط بیرون، کنترل سخت می شود .
آسیب هایی که فرهنگ شد
یک کارشناس فرهنگی هم از آسیب های عزاداری به افزایش رغبت بعضی از جوانان به برخی حواشی مانند استفاده از طبل وسنج ، اکو و باندهای خیلی بزرگ اشاره می کند که موجب سر و صدای زیاد و حتی شنیده نشدن صدای نوحه ها و ... می شود در حالی که استفاده از طبل وسنج در آیین عزاداری نبوده و به فرهنگ عزاداری تحمیل شده و برخی با عنوان نذر در این زمینه هزینه می کنند .
«قاصدی» استفاده از لباس های باز و برهنه عده ای از عزاداران ، استفاده از تعداد زیاد سنج و زدن زنجیر بر سر وصورت را نادرست می داند و می گوید: در سال های اخیر تعداد ایستگاه های صلواتی اضافه و حاشیه های آن مانند ترافیک و ... زیاد شده است.
او همچنین برخی مداحی ها با ریتم و آهنگ و محتوای کم غنا، نبود یکپارچگی در عزاداری و نوحه سرایی های مختلف در مسیر، تردد و توقف های برخی بانوان و حتی مردان در مسیرهای عزاداری و رعایت نکردن ضوابط ، بی توجهی به اقامه نماز اول وقت و ادامه عزاداری به ویژه هنگام اقامه نماز جماعت را از دیگر آسیب ها بیان می کند.
وی تاکید می کند: باید آسیب های عزاداری هرساله رصد و برای حذف آن ها برنامه ریزی شده و موضوع به دقیقه 90 و رسیدن مناسبت ها موکول نشود. باید در طول سال در مجامع عمومی به صورت مداوم و ماهانه با مردم در مورد فلسفه و نوع عزاداری صحیح صحبت شود تا مردم و مسئولان در این آیین مردمی و حماسی پای کار باشند.مدیر کل تبلیغات اسلامی خراسان جنوبی هم به نظارت هرساله تیم های ارزیابی بر هیئت ها اشاره می کند که در بیشتر شهرستان ها فعال است و فعالیت هیئت ها و محتوای مداحی ها را بررسی کرده و در صورت نیاز تذکر داده می شود.
به دلیل میدانی بودن تحقیقات، بخشی از آسیب ها در گردهمایی های مربوط تذکر داده می شود و خوشبختانه در سال های اخیر، رشد کمی و کیفی در هیئت ها اتفاق افتاده است.
حجت الاسلام«رضایی» می گوید: در راستای رشد کیفی عملکرد هیئت های مذهبی،ارایه الگوی مناسب عزاداری در گردهمایی های همه شهرستان ها مطرح وکارگاه های آموزشی ویژه مسئولان هیئت ها ، مداحان و روحانیت برگزار می شود. به گفته وی الگوی مناسب عزاداری برای هیئت ها براساس شناسایی از سایر استان ها است و برخی موارد از جمله محتوای غنی مداحی، رعایت زمان و...از طر ف تبلیغات اسلامی مطرح می شود.
او درباره یکپارچه سازی عزاداری در استان مانند برخی مناطق دیگر توضیح می دهد: این منطقه ها اجتماع بزرگ دارند و یا یک روز از وسایل وادوات استفاده نکرده و همه یک دست عزاداری می کنند وگرنه در این مناطق هم ، مشکل پراکندگی عزاداری ها وجود دارد هرچند که در حذف ادوات باید دقت و از تفریط جلوگیری شود زیرا یکی دو طبل برای هماهنگی هیئت ها باید باشد اما نه آن قدر که صدایشان آزار دهنده و مزاحم مردم شود.
وی می گوید: به مسئولان هیئت ها درباره رعایت در به کارگیری این ادوات توصیه می شود اما به گفته مسئولان هیئت های مذهبی، نمی توان با این موضوع برخورد مقابله ای داشت زیرا باعث دلسرد شدن جوانان از هیئت می شود بنابراین باید این افراد به درستی توجیه شوند و به آن ها تذکر داده شود .
به گفته وی در طول سال مجمع الذاکرین مداحان فعال است که هر هفته این قبیل موضوعات به آن ها منتقل می شود تا تذکراتی به حاملان طبل های بزرگ و... بدهند اما باید توجه شود که بخشی از مخاطبان ما مداحان و قسمت دیگری هم نمازگزاران مساجد هستند و هنوز جمعیت زیادی باقی می ماند.
او ساماندهی ایستگاه های صلواتی را هم مطرح می کند که در مکان های مورد نظر با گرفتن مجوز برای مسئول و جانشین کارت شناسایی صادر می شود تا آلودگی صوتی و محیطی نداشته و شب هم به موقع کارشان را تعطیل کنند. وی گریزی هم به موضوع تکراری وحدت یکپارچگی در عزاداری می زند و می گوید: هر چند موضوع چند بار مطرح شده و دراین راستا تلاش می شود اما در شرایط موجود به این نتیجه رسیدیم که عزاداری یکپارچه دربیرجند، همان روز عاشورا باشد تا شرایط دیگری فراهم شود.