فرخ نژاد- دیر زمانی نمانده است تا گل های ارغوانی زعفران سپیده دمان از مزارع سر درآورد و لب زعفران کاران را به سرخی اش شادان کند. برای این که گل های زعفران بر دامن زمین بشکفد لازم است قبل از به اصطلاح رنده زدن، لب های خشکیده زمین تر شود تا به گل بنشیند. در سال هایی که اشک آسمان کمتر روی زمین خراسان جنوبی می ریزد مزارع زعفران برای رفع تشنگی و به گل نشستن نیاز به آب دارد چه با تانکر و چه از منابع آبی دیگر.
سال هاست که با استمرار خشکسالی ها دغدغه ای دیگر به مشکلات زعفران کاران افزوده شده که آن هم تامین آب و هزینه های گزاف آن است.
در این روزها همه زعفران کاران در تکاپو و تلاش هستند تا از هر منبع و روشی آب مزارع زعفران را تامین کنند تا شاهد به گل نشستن مزارع زعفران در ابتدای آبان باشند اما هزینه های گزاف حمل آب و کرایه آن زخمی وخیم است بر دل خونین شان از تیغ برنده قهر طبیعت. اما موضوعی که در این برهه داد زعفران کاران را درآورده است با این که بارها موضوع را به مسئولان مرتبط گوشزد کرده اند، با کنتورگذاری چاه های آب سهمی جداگانه برای آبیاری مزارع زعفران این طلای سرخ و محصول مزیت دار خراسان جنوبی در نظر گرفته نشده است، طوری که مجبورند از سهم آب زرشک آن هم در فصل برداشت کم و برای آبیاری مزارع زعفران استفاده کنند.
ابتدا باید سراغ زعفران کاران رفت و از دغدغه های آن ها برای آبیاری مزارع زعفران پرسید.
درخواست آب ویژه زعفران
آن طور که نماینده زعفران کاران می گوید: آبیاری مزارع زعفران یک نوبت قبل از رنده زدن زمین ها انجام می شود و بعد از گل دهی یک نوبت دیگر به مزارع آب می دهند که به آن زایش آب می گویند.
موضوعی که «براتی» از آن به عنوان دغدغه زعفران کاران نام می برد این است که در برهه ای که بهترین موقعیت برای آبیاری باغ های زرشک است به دلیل این که سهمی از چاه های کشاورزی بعد از شارژ شدن آن برای آبیاری زعفران، این محصول استراتژیک در نظر گرفته نشده است، زعفران کارانی که زرشک هم دارند مجبورند از سهم آب باغ های زرشک کم و مزارع زعفران را آبیاری کنند تا محصول برای برداشت داشته باشند. این زعفران کار و زرشک کار نمونه بیرجندی اشاره ای به گوشزد کردن مداوم این موضوع به مسئولان مرتبط دارد اما هر چند که موضوع را او مکرر متذکر شده است اما گوش شنوایی برای آن نیست و اگر بخواهد با این روال پیش برود به طور حتم خراسان جنوبی در زمینه کیفیت زعفران در ایران و جهان جایگاه اولش را از دست خواهد داد. یکی از زعفران کاران پایتخت طلای سرخ ایران یعنی قاینات هم به این موضوع اشاره می کند که همه مزارع زعفران شهرستان با تانکر آب رسانی می شود طوری که اکنون زعفران کاران در حال حمل تانکرهای آب از بند بیهود قاین هستند. به گفته وی حدود 100 دستگاه تانکر هر روز از این بند به سوی مزارع زعفران روانه می شود. دبیر نظام صنفی جهاد کشاورزی طبس نیز با بیان این که هنوز کار آب رسانی به مزارع زعفران این شهرستان شروع نشده است می افزاید: تا 10 روز دیگر کار آب رسانی شروع می شود و همان طور که سال قبل بیشتر زعفران کاران طبس مزارع شان را با تانکر آب رسانی کردند امسال نیز شرایط همین طور است.
حمل 1200 تانکر
«مسعود رضا بندگی» می افزاید: به عنوان مثال سال گذشته حدود هزار و 200 دستگاه تانکر هشت و 12 هزار متر مکعبی به مزارع بخش دستگردان طبس حمل شد. مدیر جهاد کشاورزی سرایان هم به تامین آب 400 تا 500 هکتار از مزارع زعفران روستاهای کوهپایه ای شهرستان با تانکر اشاره می کند و می گوید: در قرارداد اولیه ای که با شرکت آب منطقه ای منعقد شده قرار است 20 هزار متر مکعب آب از سد شهید پارسا به نقاط نیازمند منتقل شود.
مهندس«سلیمانی» با بیان این که هزینه حمل آب نسبت به سال گذشته 25 تا 30 درصد بسته به مسافتی که تانکر می پیماید افزایش یافته است می افزاید: کار حمل آب به وسیله چهار تا پنج دستگاه انجام می شود. دیگر این که آبی که با تانکر حمل می شود در نقاطی که قنات ها آب کمی دارد در استخرهای ذخیره آب تخلیه و همراه با آب قنات به مزارع زعفران منتقل می شود.
مدیر جهاد کشاورزی فردوس هم با بیان این که در روستاهای کوهپایه ای شهرستان به علت خشکسالی های پی در پی و افت شدید آب قنات ها و خشک شدن بسیاری از منابع، زعفران کاران ناچارند مزارع زعفران خود را با تانکر آبیاری کنند.
مهندس«مهمیز» سطح زیرکشت زعفران فردوس را سه هزار و 150هکتار اعلام و پیش بینی می کند: حدود 12 تا 13 تن زعفران خشک از مزارع زعفران شهرستان حاصل شود .
200 هکتار مزارع فردوس نیازمند آب رسانی
وی با اشاره به هزینه های بالای آب رسانی با تانکر اظهار می کند: با توجه به محدودیت منابع آبی در روستاهای کوهپایه ای و مناطق صعب العبور، 200 هکتار از مزارع زعفران در روستاهای لجنو، افقو، خانیک، ترشیزوک، مهوید، باداموک، فریدونی و... باید با تانکر آب رسانی شود و زعفران کاران این روستاها مجبورند برای هر تانکر 12 هزار لیتری 150 هزار تومان بابت آب و کرایه حمل بپردازند.
به گفته وی بسیاری از زعفران کاران قادر به پرداخت چنین مبلغ گزافی نیستند و برخی از آن ها عطای مزرعه زعفران خویش را به لقایش بخشیده اند و پیازهای زعفران را از زمین خارج کرده و به فروش رسانده اند. وی ادامه می دهد: همچنان که دولت در دیگر بخش های کشاورزی از کشاورزان حمایت می کند لازم است به زعفران کاران هم برای آب رسانی به مزارع زعفرانشان کمک کند و بخشی از هزینه آب رسانی توسط دولت تأمین شود.
به گفته وی امسال هیچ اعتباری برای تانکرهای آب رسانی جهاد کشاورزی تخصیص نیافته است و برای تأمین لاستیک و هزینه سوخت تانکر با مشکل مواجه هستیم طوری که آب رسانی به مزارع زعفران توسط بخش خصوصی و از منابع آبی چاه موتورها، سدها و بندها انجام می شود.
لغو منابع از چهار سال قبل
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی هم با بیان این که تا چهار سال قبل کمیته های برنامه ریزی شهرستان ها منابعی برای آبیاری مزارع زعفران اختصاص می دادند تا از زعفران کاران حمایت بیشتری شود می افزاید: از چهار سال قبل به دلیل محدودیت های اعتباری، از این محل منابعی برای آبیاری مزارع زعفران اختصاص نمی یابد. دیگر این که آب هایی که چهار سال قبل توسط پیمانکاران به مزارع زعفران منتقل می شد به دلیل شور بودن از کیفیت لازم برخوردار نبود و حمل این نوع آب ها ممنوع شد. مهندس«رضایی» آب اول زعفران را برای این که محصول دچار سرمازدگی نشود بسیار مهم می داند و می گوید: برای این که زعفران کارانی که منابع آبی آن ها از قنات هاست و به دلیل خشکسالی به شدت کاهش یافته است، آب اول زعفران آن ها تامین شود، دو اولویت را سازمان جهاد کشاورزی در دستور کار قرار داد یکی این که آب مورد نیاز با قیمت کمتر از محل منابع آبی در اختیار نهادهای زیرمجموعه جهاد کشاورزی مانند منابع طبیعی و امور عشایری تامین شود. دیگر این که کاشت زعفران از محل منابع آبی مانند قنات در مناطق کوهستانی به سمت مناطق دشتی و با استفاده از چاه موتورها شیفت داده شود.
وی مزارع زعفرانی را که با تانکر آب رسانی می شود در استان زیاد اعلام نمی کند و تاکید می کند که در آبیاری مزارع زعفران فقط آب اول مهم است و به کشاورزان به هیچ عنوان توصیه نمی شود کاشت مزارع زعفران را با تانکر آبیاری کنند.
به علاوه منابع آبی که برای آبیاری های بعدی مزارع زعفران نیاز است چون فصل آب دهی دیگر محصولات به اتمام می رسد می توانند از آب دیگر محصولات برای آبیاری استفاده کنند. به گفته وی تاکنون زعفران کاران درخواست سهم ویژه از چاه ها برای آبیاری مزارع زعفران به این سازمان نداده اند و اگر درخواستی باشد همان طور که برای آبیاری زمستانه زرشک و عناب یک مرحله شارژ گرفته شد می توان برای محصول زعفران اگر زعفران کاران خواهان باشند درخواست کرد. به گزارش «خراسان جنوبی» 15هزار و 14 هکتار از زمین های کشاورزی خراسان جنوبی هر سال زیرکشت زعفران می رود و قاینات با چهار هزار و 500 هکتار بیشترین سطح زیرکشت را به خود اختصاص داده است. 36 هزار و 540 نفر در استان بهره بردار زعفران هستند که برداشت گل را از ابتدای آبان ماه آغاز می کنند.
خراسان جنوبی دومین تولید کننده زعفران ایران است و جایگاه اول را در کیفیت این محصول دارد.
خبر مرتبط
انعقاد تفاهم نامه با آب منطقه ای برای تامین آب مزارع زعفران
فرمانداری سرایان برای تامین آب مزارع زعفران این شهرستان با تانکر قراردادی با شرکت آب منطقه ای استان منعقد کرد. مدیر عامل شرکت آب منطقه ای در گفت و گو با «خراسان جنوبی» به چالش پیش آمده برای آبیاری مزارع زعفران به دلیل استمرار خشکسالی ها اشاره می کند و می گوید: سرپرست فرمانداری سرایان به دلیل این که بیشتر زعفران کاران شهرستان وضعیت مالی خوبی ندارند، از شرکت آب منطقه ای درخواست تامین آب برای آبیاری مزارع زعفران سرایان از سد شهید پارسا و یک حلقه چاه کرد. مهندس«حسین امامی» می افزاید: بر این اساس تفاهم نامه ای برای تامین آب مزارع زعفران سرایان با فرمانداری شهرستان منعقد شد تا آب مورد نیاز زعفران کاران با تعرفه سه سال قبل در اختیار آن ها قرار گیرد. به گفته وی آب منطقه ای در بخش مرکزی قاینات نیز یک حلقه چاه مدیریت بحران دارد که بدون انعقاد تفاهم نامه ، زعفران کاران با پرداخت تعرفه کم، از این چاه برای تامین آب مزارع زعفران خود استفاده می کنند.