نصب ایکس ری ماهیرود همچنان گرفتار اما و اگرها
فرخ نژاد- پس از تعطیلی سه بازارچه مرزی استان، مبادلات کالایی از استان به افغانستان فقط از طریق مرز ماهیرود انجام می شود. روزانه تعداد زیادی از خودروها میزان قابل توجهی از کالا را به این منطقه اقتصادی حمل می کنند که برخی از خودروهای حمل کالا بدون تخلیه بار و به طور مستقیم به خاک کشور همسایه وارد می شوند و پس از تخلیه، باز می گردند.
در شرایطی که روزانه میزان زیادی از کالاها به صورت دو طرفه مبادله می شود، ضرورت تامین برخی زیرساخت های نظارتی دوچندان می شود. از سوی دیگر بی ثباتی در آن کشور و ضعف در نظارت بر حوزه های مرزی سبب شده است در مواردی این مناطق تجاری خود یک نقطه آسیب به حساب آید.
تامین زیرساختی چون ایکس ری برای ماهیرود از چند سال پیش مطرح شد اما هنوز در کش و قوس امور اداری است در حالی که ضرورت نصب آن محسوس است.
اما آن چه نگرانی ها و ضرورت نصب دستگاه ایکس ری را در مرز ماهیرود دوچندان می کند تانکرهای سوختی است که می روند و می آیند بدون این که نظارت اصولی و سختگیرانه ای بر این ترددها انجام شود.
با نگاه به این ضرورت سراغ مدیر کل گمرکات رفتیم و از مهندس «خاشی» سرانجام نصب دستگاه ایکس ری در مرز ماهیرود را پیگیر شدیم.
مشکل کامیون های سوخت
وی در ابتدای صحبتش؛ نبود ثبات سیاسی و تسلط کم دولت افغانستان بر ولایت فراه را که هم مرز با خراسان جنوبی است مطرح می کند و از این منظر آن را یک نقطه آسیب برای خراسان جنوبی می داند. البته به این که مرز ماهیرود فعال ترین مرز صادراتی شرق کشور است هم اشاره ای دارد که از این دیدگاه خراسان جنوبی در معرض آسیب است. اما این موضوع را هم یادآور می شود که از مرز ماهیرود کالاهای زیادی وارد استان نمی شود به همین دلیل نمی توان از این بابت چندان نگران بود.
به گفته او مشکل؛ مربوط به کامیون های ترانزیتی سوخت است که بعد از تخلیه مواد سوختی، از آن سوی مرز خالی بر می گردند و ممکن است درون این کامیون ها هر چیزی جاسازی شده باشد و به دلیل این که بازرسی از تانکرها به سادگی میسر نیست و با تجهیزات کنترلی معمولی نمی توان داخل کامیون ها را بازرسی کرد بنابراین دستگاه ایکس ری یا آشکارساز دیگری راه علاج برای نظارت دقیق است.
وی می افزاید: بر اساس مقرراتی که در قانون امور گمرکی دیده شده گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است این شرایط را فراهم کند اما از آن طرف حساسیت های مرزها و بهای تمام شده هر دستگاه آن قدر است که گمرک کشور از محل منابعی که در اختیار دارد شاید در سال نتواند برای معبرهای مرزی چند دستگاه خریداری کند و در اختیار گمرک های رسمی قرار دهد. آن طور که او اطلاع دارد امسال چهار دستگاه در اختیار گمرک هایی قرار گرفته است که ورود کالا در آن ها خیلی بیشتر از مرز ماهیرود انجام می شود و حساسیت بیشتری نسبت به تنها معبر رسمی خراسان جنوبی دارد.
مدیر کل گمرکات البته به این موضوع اشاره می کند که در مرز ماهیرود شاید همین تانکرهای خالی که از آن سوی مرز بر می گردد به مراتب خطرناک تر از کالاهایی باشدکه از خارج وارد می شود.
به گفته وی موضوع پیگیری اختصاص دستگاه ایکس ری، مربوط به سال های اخیر نیست بلکه از سال ها قبل مسئولان امنیتی، انتظامی، قضایی، نظارتی، بازرسی و ... در تلاش هستند این اتفاق رخ دهد اما شکل استقرار واحدهای اجرایی مستقر در مرز به گونه ای نیست که در هر واحد یک دستگاه ایکس ری مستقر شود بنابراین باید شرایطی فراهم و این دستگاه در نقطه ای مستقر شود که هر سه واحد کاری یعنی پایانه مرزی، بازارچه ها و منطقه ویژه اقتصادی را پوشش می دهد.
وی می گوید: از سال گذشته پیگیری ها برای انتقال دستگاه ایکس ری انجام شد و در یکی دو ماه گذشته با حضور کارشناسان دستگاه های مختلف، جلسه های میدانی در مرز برگزار و زمینی در ماهیرود انتخاب شد.
بعد از انتخاب زمین کارشناسانی از مرکز برای ارائه نظرهای کارشناسی اعزام شدند و ابعاد زمین را نسبت به آن چه مقرر شده بود بیشتر اعلام کردند که قرار شد استانداری این زمین را تحویل اداره کل گمرکات دهد. بیشتر شدن متراژ زمین به این دلیل بود که تشعشع های دستگاه بر افرادی که در مرز حضور دارند کمتر باشد و فاصله های قانونی با واحدهای مستقر رعایت شود.
به گفته وی در یکی دو هفته قبل آخرین استعلام ها برای زمین مورد نظر انجام و نامه آن به اداره کل امور اقتصادی و دارایی ارسال شد تا مجوز کمیسیون ماده 69 را بگیرد. او با بیان این که نقشه های سایت ایکس ری تهیه شده است می افزاید: اعتبار مختصری برای انتخاب مشاور پیش بینی شده است.
به علاوه منتظر تحویل زمین هستیم تا مشاور طرح را با هماهنگی استانداری و دفتر توسعه و تجهیز گمرک ایران انتخاب کنیم.
اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد به هزینه آن بر می گردد که دو بخش را شامل می شود؛ یکی از این بخش ها مربوط به زیرساخت ها و قسمت دیگر تامین دستگاه است.
به گفته «خاشی» برای تامین زیرساخت ها و ایجاد سایت ایکس ری، حدود یک تا دو میلیارد تومان اعتبار نیاز است به علاوه باید در نظر داشت که نصب دستگاه توسط شرکتی که تخصص این کار را دارد زمان بر است.
همچنین نباید این موضوع را فراموش کرد که احداث سایت ایکس با توجه به این که نیمی از سال مرز ماهیرود وضعیت جوی مناسبی برای ساخت و ساز ندارد و گرد و غبار و توفان زیاد است، به طور حتم به زمان زیاد و مناسبی نیاز دارد. او با بیان این که همه توان برای ساخت سایت و انتقال و نصب دستگاه ایکس ری به کار گرفته شده است ابراز امیدواری می کند که هر چه سریع تر شرایط و مقدمات کار فراهم شود.
لزوم بهره مندی مرز ماهیرود از دستگاه ایکس ری، روزنامه خراسان جنوبی را قبل از این نیز بر آن داشت تا موضوع را پیگیری کند طوری که 18 آذر ماه سال گذشته در مطلبی با عنوان «دغدغه برق برای دستگاه 20 میلیارد تومانی ایکس ری!» به این موضوع پرداخت.
به علاوه در این مطلب نیز ابتدا به گزارش «دغدغه فرصت سوزی دوباره در ماهیرود» اشاره شد که 15 مرداد ماه همان سال در «خراسان جنوبی» چاپ و در آن به نبود زیرساخت های لازم در گمرک ماهیرود برای فعالیت دستگاه ایکس ری پرداخته شد.
در این مطلب آمده بود: دستگاهی که با توجه به ضرورت کنترل قوی و هوشمند و گذر از روش های سنتی برای جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق برای خراسان جنوبی که در موقعیت استراتژیکی خاصی برای صادرات و واردات کالا قرار دارد، ضروری است. آن طور که مدیر کل گمرکات گفته بود: در واکاوی چالش پیش روی نصب دستگاه ایکس ری در گمرک ماهیرود همچنان مشکل اصلی نبود برق مورد نیاز در مرز است. «خاشی» با بیان این که برق مورد نیاز دستگاه ایکس ری در گمرک ماهیرود 70 کیلو وات ساعت است، از پیگیری برای تامین برق مورد نیاز آن خبر داد و افزود: چند بار این موضوع در جلسه ها مطرح و از استانداری درخواست تسریع برق رسانی به ماهیرود شده که البته تا این لحظه اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
وی بر ضرورت استقرار این دستگاه در مرز ماهیرود با وجود این مشکلات اشاره و اظهار کرد: ماه گذشته آمار تردد کامیون ها و صادرات و واردات کالا در مرز ماهیرود به گمرک ایران اعلام و ارسال شد که افراد تصمیم گیرنده در گمرک ایران پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که استقرار این دستگاه در مرز ماهیرود ضروری است.
به گفته وی بر اساس برنامه گمرک کشور مبنی بر تامین و تحویل دستگاه ایکس ری پر سرعت به پنج استان کشور، خراسان جنوبی یکی از این استان هاست. وی به این نکته اشاره کرد که پیرو قرارداد منعقد شده با وزارت دفاع قرار بود اولین دستگاه ایکس ری پرسرعت شهریور سال گذشته تحویل یکی از پنج استان شود که این مقوله محقق نشد. وی با تاکید بر پیگیری برای اختصاص این دستگاه به گمرک استان به این نکته اشاره کرد که همیشه کاربر دستگاه های ایکس ری دولت است اما به تازگی موضوعی مطرح شده است که بر اساس آن بخش خصوصی هم می تواند برای خرید این دستگاه ورود کند.
20 میلیارد تومان هزینه
«خاشی» با اشاره به هزینه 20 میلیارد تومانی برای ساخت یا خرید این دستگاه گفت: به دلیل هزینه بالای ایکس ری پر سرعت، دولت در صورت وجود متقاضی آن را به بخش خصوصی نیز واگذار می کند. وی اظهار کرد: بر این اساس متقاضیان بخش خصوصی می توانند این دستگاه را خریداری و استفاده و کاربری آن را به دولت واگذار کنند اما عواید آن به حساب بخش خصوصی واریز شود. به گفته وی برای نصب و استقرار دستگاه ایکس ری در مرز ماهیرود یک سوله بزرگ ساخته شده که کاربری آن انبار است اما سوله به گونه ای طراحی شده که بتوان از آن برای ایکس ری نیز استفاده کرد.