شهر، زیر چرخ زباله گردها
جست و جو در میان طلای کثیف
در خنکای پاییز و صبح یک روز تعطیل که خبری از شلوغی در خیابان های شهر نیست، کودکانی که انگار خواب و استراحت ندارند کوچه به کوچه سراغ سطل های زباله می روند تا بلکه آن چه می خواهند بیابند.
در حاشیه یکی از کوچه های خیابان مدرس چند پسر بچه در حال صحبت با مردی گاری به دست هستند.
صحبت شان که تمام می شود، کیسه ها را به دوش می کشند و در حالی که ماسک به صورت دارند، راهی سمت دیگر خیابان می شوند.
یکی از آن ها به سطل زباله کنار خیابان اشاره می کند و دو نفری به سمت سطل می دوند. یکی از آن ها نگاهی به داخل سطل می اندازد و به دوستش می گوید که سر کیسه را باز کن. از داخل سطل چند بطری پلاستیکی و تعدادی کارتن بر می دارد و داخل کیسه می گذارد. پسرک دیگر اشاره ای به گوشه سطل می کند و از دوستش می خواهد تلاش کند قوطی کف سطل را بردارد و کارشان با این سطل تمام می شود. کیسه ها را بر می دارند و به مسیرشان ادامه می دهند. سطل های زباله را یکی یکی نگاه می کنند و هر چه به کارشان می آید جدا می کنند.
زباله گردی از سر اجبار
در مسیر و تا چند کوچه با آن ها همراه می شوم. همان طور که در حال جست وجو در زباله ها هستند می گویند: والدین آن ها اتباع بیگانه اما خود آن ها متولد ایران هستند و در یکی از محله های قدیمی بیرجند زندگی می کنند.
یکی از آن ها اظهار می کند: پدرش هم زباله گرد است و مادرش خورجین می بافد اما پدرش به دلیل دیسک کمر نمی تواند زیاد کار کند. روزهای تعطیل یا بعد از تعطیلی مدرسه به همراه پدرش می آید و همراه پسر همسایه به جمع آوری زباله می پردازند. پسرک دیگری که همراه آن هاست می گوید: در خانواده ای شش نفره و در خانه قدیمی، سرد و نمور زندگی می کنند. این دو که با هم به مدرسه می روند و کار می کنند، از این که در مدرسه بعضی همکلاسی هایشان آن ها را مسخره می کنند گلایه دارند.
آن ها آرزوهایی دارند این که کاش مجبور نبودند کار کنند و همانند بقیه بچه ها بعد از کلاس و درس به خانه بروند و هر آن چه بقیه دانش آموزان و بچه ها دارند، آن ها نیز داشته باشند.
فکر چاره از مسئولان
پیرمردی هم می گوید: وقتی آن ها را با این سر و وضع در خیابان می بینم که برای لقمه ای نان با جثه های کوچک کار می کنند و برای یافتن ظرفی پلاستیکی تا کمر در سطل های زباله خم می شوند و ممکن است به بیماری مبتلا شوند، دلم به درد می آید.
جلوتر که می روند با دیدن سه پسر بچه دیگری که آن ها نیز مشغول زباله گردی هستند، انگار ترسی بر دلشان حاکم می شود بنابراین تندتر حرکت می کنند.
با نزدیک شدن به یکدیگر تنشی کوچک میانشان ایجاد می شود و دوباره هر گروه به مسیر خودش ادامه می دهد.
درآمد بیشتر
در ادامه مسیر با سه پسر بچه ای که دو نفرشان با هم برادرند همراه می شوم. تمایل چندانی به حرف زدن نشان نمی دهند. آن ها نیز به مدرسه می روند و روزهای تعطیل و بعد از تعطیلی مدرسه به طور گروهی با هم زباله گردی می کنند و در آخر شب پدرانشان زباله ها را در گوشه ای از حیاط خانه روی هم تلنبار می کنند و زمانی که زیاد می شود، می فروشند. آن ها می گویند روزی حدود 10 هزار تومان درآمد دارند و با پولشان خوراکی می خرند، البته والدینشان به آن ها پول توجیبی می دهند اما کفاف نمی کند. این سه پسر بچه می گویند که چون تعدادشان در خانه زیاد است و کاری برای انجام دادن در آن ندارند، برای این که سرگرم شوند به زباله گردی می پردازند. داستان دردناک زباله گردی فقط به این کودکان ختم نمی شود بلکه در هر گوشه ای از شهر که سر بزنی زنان، کودکان و مردانی را می بینی که از سر نداری و ناچاری تا کمر در سطل های زباله خم شده اند و به دنبال آن چه به عنوان بازیافت می توانند از آن استفاده کنند می گردند طوری که این پدیده رو به افزایش است.
پاسخ مسئولان
«فیاضی» مسئول روابط عمومی اداره کل بهزیستی، به وجود 125 کودک کار در استان اشاره می کند و می گوید: 99 درصد این کودکان از اتباع بیگانه هستند. مسئول موسسه مهر آفتاب هم اظهار می کند: رسیدگی به کودکان کار و زباله گردی آن ها به این موسسه واگذار شده است. بهزیستی و بقیه نهادهای مسئول در زمینه جمع آوری و سامان دهی کودکان کار در استان فعالیت های بسیار خوبی انجام داده اند و این موسسه نیز برای بهبود وضعیت معیشتی این کودکان و خانواده هایشان به فعالیت هایی مانند توزیع بسته های حمایتی تحصیلی، کارگاه های توجیهی و مهارت آموزی برای خانواده ها و حمایت هایی در موضوع حرفه آموزی، اشتغال، درمانی و پزشکی می پردازد.
«رضایی پور» با درخواست کمک از شهرداری و اداره اتباع خارجی، خواستار برگزاری جلسه هایی با نهادها و سازمان های مربوط می شود و می افزاید: به دلیل این که مشکلات زیادی توسط کودکان کار که بیشتر آن ها تبعه افغانستان هستند در شهر ایجاد شده است، باید شهرداری، نیروی انتظامی و اداره اتباع خارجی با همکاری بهزیستی، برنامه ریزی مدونی داشته باشند تا به صورت هدفمند سختگیری بیشتری نسبت به این معضل اجتماعی در استان انجام شود.
«امیرآبادی» مسئول امور متکدیان شهرداری نیز گریزی به مصوبه های شهرداری در شهریور ماه سال گذشته برای جمع آوری کودکان کار می زند و می گوید: با برنامه ریزی های انجام شده، کودکان کار با همکاری نیروی انتظامی، شهرداری و بهزیستی از شهر جمع آوری می شوند و در همین زمینه شهرداری بر اساس آیین نامه، ساختمانی را در میدان ابوذر برای سامان دهی کودکان کار در اختیار بهزیستی قرار داده است.
«شاکری» معاون خدمات شهری شهرداری هم جمع آوری کودکان کار و زباله گردها و سامان دهی آنان را وظیفه شهرداری می داند و با اشاره به این که زباله گردی شغل نیست، می گوید: زباله گردی به ضرر سلامت جامعه است.
او از فراهم کردن زیرساخت ها برای بازیافت خبر می دهد و می افزاید: برای جمع آوری زباله های بازیافتی و گسترش صنعت بازیافت، شهرداری در مرحله گرفتن پیمانکار است که به احتمال زیاد تا دو ماه آینده در این زمینه شاهد فعالیت هایی خواهیم بود. وی درباره سامان دهی زباله گردهای شهر با بیان این که زباله گردی کاری غیر قانونی به حساب می آید می افزاید: در برنامه است تا این افراد جمع آوری و با گرفتن پیمانکار، تعدادی از آن ها برای اشتغال در همین زمینه به کار گرفته شوند.
رئیس اداره توسعه و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم با غیر قانونی بودن کار برای افراد زیر 18 سال، از صدور مجوز کار برای اتباع خارجی خبر می دهد و می گوید: تبعه های خارجی بالای 18 سال که مجوز اقامت از اداره اتباع خارجی دریافت کرده اند، چنان چه در محلی به کارگیری شوند باید با مجوز اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دارای کارت کار باشند.
«خسروی» می افزاید: اگر تبعه بیگانه بدون کارت کار و مجوز در محلی مشغول به کار شود به ازای هر روز کارکرد، کارفرما 170 هزار تومان جریمه می شود.
چالش های مدیریت پسماند در استان
چالش های مدیریت پسماند در استان اعلام شد. کارشناس مسئول پایش اداره کل حفاظت محیط زیست، یکی از چالش ها را نبود واحد تخصصی پسماند در دستگاه های اجرایی مرتبط دانست و تهیه نشدن طرح جامع پسماند استان را به دلیل همکاری نکردن برخی دستگاه ها، اجرایی نشدن لندفیل پسماند ویژه در استان به علت نبود سرمایه گذار خصوصی و نبود مدیریت صحیح در بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی، ویژه و پزشکی را از دیگر مشکلات اعلام کرد.
«نخعی» افزود: تخصیص نیافتن اعتبار کافی برای مدیریت اجرایی پسماندها، نبود مراکز بازیافت در استان، ضعف اطلاع رسانی درباره تکنولوژی های مرتبط با کاهش پسماند و آلودگی آن در محیط زیست، موجود نبودن بانک های اطلاعاتی مرتبط با فاکتورهای آلاینده آب، خاک و پسماند، به روز نبودن اطلاعات کمی و کیفی پسماندهای پنج گانه و ... از دیگر چالش های پیش روست.
وی آموزش را یکی از مهم ترین ابزار برای فرهنگ سازی در میان اقشار مختلف مردم در زمینه مدیریت پسماند دانست و اظهار کرد: از این طریق می توان تا حد زیادی برای این موضوع اقدام های خوبی انجام داد. وی به برگزاری کلاس های آموزشی برای کارکنان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، نیروهای کادر و سرباز ناحیه سپاه استان و معلمان برای پوشش دادن جامعه هدف دانش آموزان و فرهنگ سازی اشاره کرد.