فرخ نژاد- صدور 70 درصد محصول تولیدی صنعت طیور، خراسان جنوبی را به قطب این صنعت در شرق کشور مبدل کرده است اما بالا و پایین شدن قیمت ها و تغییرهای بسیار در دستورالعمل های صدور محصول های تولیدی، گرانی نهاده ها و نبود آن، نداشتن نقدینگی و ... کرک و پر این صنعت را ریخته و آن را به مرز ورشکستگی رسانده است تا جایی که اگر متولیان امر به داد فعالان این صنعت نرسند صاحبان زنجیره ها و حلقه های تولیدی طیور استان بیش از این مجبور به تعدیل نیرو، کم کردن دوره های جوجه ریزی و ... می شوند در حالی که به اذعان مسئولان، یک سوم واحدهای تولیدی تعطیل شده است.
مشکل تامین نهاده ها
گفته های فعالان این صنعت در گفت و گو با خبرنگار ما حکایت از آن دارد که مشکل اصلی آن ها به تامین مواد اولیه مورد نیاز برمی گردد طوری که واردکنندگان کلان از فروش دان به واحدهای مرغداری خودداری می کنند. همچنین علت دیگری که برخی از آن ها بیان می کنند به دو برابر شدن هزینه های حمل بار برمی گردد و ضرر و زیان ها در تولید کم کم سبب می شود تا مرغداری ها به تعطیلی کشانده شود. فعالان این عرصه از دولت می خواهند که برای جلوگیری از رکود صنعت طیور خود ورود کند چرا که بسیاری از فعالان این صنعت به دلیل گرانی مواد اولیه، هزینه های حمل و نقل و گاهی دو و سه برابر شدن قیمت آن و ... در تامین نهاده ها دچار مشکل شده اند. به گفته آن ها، به دلیل ممنوعیت صادرات حدود 60 تا 70 درصد ظرفیت کارخانه های تولید دان کاهش یافته است طوری که مجبور به تعدیل نیرو شده اند.
دیگر این که توسعه و رشد صنعت طیور سبب شده است حدود 70 درصد محصول تولیدی این صنعت به کشورهایی مانند افغانستان، عراق و ... صادر شود و اگر تدبیری برای این موضوع اندیشیده نشود بیشتر فعالان این صنعت دچار ورشکستگی می شوند. درخواست فعالان این صنعت، در اختیار قرار گرفتن مواد اولیه مورد نیاز به آسانی و ... است چرا که ذرت و سویا از خارج وارد می شود اما مدتی است که کشتی ها به دلایل مختلف اجازه تخلیه بار نداشتند و همین نبود نهاده ها سبب شده است بسیاری از مرغداری ها با مشکل مواجه شوند، هر چند که به برخی از آن ها به تازگی پیامکی ارسال شده است که بارها ترخیص می شود و هر آن چه نیاز دارند از سازمان جهاد کشاورزی تحویل بگیرند.
خرید نقدی، چالش اساسی
در این بین چالش اساسی صاحبان واحدهای مرغداری در استان، خریدهای نقدی است چرا که وارد کنندگان به دلیل گرانی دان و دیگر مواد اولیه هر گونه اقلامی را در ازای پرداخت نقدی به آن ها تحویل می دهند که لازم است بانک ها و دولت به فعالان این عرصه کمک کنند تا بتوانند ادامه حیات دهند.
مدیر عامل اتحادیه مرغداران گوشتی و تخم گذار استان نیز که گلایه های مطرح شده از طرف مرغداری ها را قبول دارد، بیشترین ضربه وارد شده به صنعت طیور استان را مربوط به تصمیم گیری های ملی می داند چرا که وقتی دستورالعملی از مرکز به مدیران استانی ابلاغ شد آن ها نیز مجبور به اجرای آن هستند.
نوسان های بازار ارز
«عسکری»، می گوید: صنعت طیور مانند دیگر صنوف متاثر از نا به سامانی ها و نوسانات در بازار ارز است اما آن چه که بیشتر از همه به چشم می آید مشکل تولید کننده برای تامین نهاده ها، دارو و واکسن، جوجه یک روزه و ... است که این چالش ها نیز در فواصل مختلف رخ می دهد. یعنی به جای این که تولید کننده تمرکزش را بر پرورش و تولید بگذارد مجبور است همه وقت درگیر موضوع های حاشیه ای باشد و در آخر هم راه به جایی نمی برد. به گفته وی، دلیل همه این توجه به حاشیه ها یعنی گرانی نهاده، جوجه یک روزه و ... مربوط به کلان کشور است. مهم تر این که اگر ثبات اقتصادی در این صنعت حاکم باشد به طور حتم صنعت طیور روال مشخصی را طی می کند و نگرانی ها و دغدغه های تولید کنندگان نیز به حداقل ممکن می رسد. وی با اشاره به بازار متلاطم صنعت طیور که هر زمان با نوساناتی خاص مواجه است ادامه می دهد: وقتی ثبات نیست تولیدکنندگان این عرصه شاهد افزایش 50 تا 70 درصدی قیمت نهاده ها هستند و از آن طرف مسئولان اعلام می کنند که هیچ اتفاقی نیفتاده است. سوال این است که اگر هیچ اتفاقی نیفتاده است پس چرا با ارز چهار هزار و 200 تومانی دو بار نهاده ها افزایش قیمت داشت؟
به گفته وی وقتی کامیون داران دست از کار می کشند فعالان این عرصه هم ضربه می خورند. از سوی دیگر زمانی که بهره برداران این صنعت به شرکت پشتیبانی امور دام مراجعه می کنند با این گفته مواجه می شوند که تامین همه نهاده ها بر عهده این شرکت نیست و زمانی هم که می گویند امروز به شما نیاز داریم پاسخشان این است که هنوز مجوز فروش از تهران نیامده است و پیگیری می کنیم. به علاوه وقتی در مرکز رسانه های جمعی پیگیر موضوع می شوند در گزارش های آن ها به وضوح به مواردی اشاره می شود که عملیاتی نشده است اما مسئولان برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت فشار جامعه را به سمت تولیدکنندگان هدایت می کنند یعنی مصرف کننده را در مقابل تولید کننده قرار می دهند یا می گویند نهاده ها در اختیار آن ها قرار گرفته اما سوال این است که چقدر؟ وقتی یک درصد را هم به تولید کننده نداده اید چطور می خواهید که صد در صد قیمت ها پایین بیاید؟
فعالان مستاصل
نوسانات در قیمت ها به قدری فعالان را مستاصل کرده است که خیلی ها از این که یک روز منعی برای صدور نیست و یک روز هست، گلایه دارند. به گفته وی کارخانه ای که همه بنایش بر صادرات بسته شده است نمی داند با تغییرهای لحظه ای چه کند و معلوم است دیگر مجبور به تعطیل کردن آن می شود. یا صادرات جوجه یک روزه از پایان هفته گذشته اعلام شد که انجام نشود در حالی که واحد تولیدی که کارش صادرات است نمی داند چه کند؟ وی می گوید: وقتی فعالان این عرصه، ستاد تنظیم بازار استان را مجاب به صدور 25 تن تخم مرغ به افغانستان می کنند بعد ستاد تنظیم بازار کشور آن را تایید نمی کند سبب می شود تا در خراسان جنوبی شاهد دپوی تخم مرغ و در نقطه ای دیگر از کشور با کمبود این کالا مواجه شویم.
به گفته وی، متولیان امر در این صنعت به یک جمع بندی درست نرسیده اند و به دلیل ساختار معیوبی که به عنوان زنجیره های تولید آن به صورت کپی شده از خارج وارد کردند و بومی سازی نشده است همه تسهیلات را هم در وزارتخانه مرتبط به سمت زنجیره های تولید سوق داده اند که این زنجیره ها نه تنها ماهیت زنجیره تولید را ندارد بلکه فقط نامی از زنجیره را یدک می کشد.
زنجیره های صوری
وی آمار دقیقی دراین زمینه ندارد اما برآوردش این است که اگر 100 زنجیره تولید در کشور داریم 30 واحد بیشتر زنجیره واقعی نیست و بقیه قراردادها صوری است این درحالی است که وقتی شرکت های تعاونی در استان همان روند را دنبال می کنند و به دنبال مجوز می روند مجوزها برای احداث واحدهای تک، داده نمی شود و پاسخ مسئولان این است که باید زنجیره کامل آن ایجاد شود، حال سوال این جاست که یک تشکل مانند تعاونی چطور می تواند 50 میلیارد تومان یکجا برای احداث زنجیره بپردازد؟
از طرف دیگر وقتی موضوع امهال وام بخش کشاورزی مطرح می شود آن قدر عددها را کوچک می کنند که هیچ مجموعه تولیدی نمی تواند از آن بهره مند شود به همین دلیل سرمایه گذاران کلان در قطب های تولید از این منابع بی بهره می مانند. این مسئول می افزاید: شاید این منابع به درد یک تولید کننده در روستا بخورد اما در صنعت طیور که کوچک ترین واحد آن با 10 هزار قطعه سرمایه گذاری ثابت و درگردش آن به 500 تا 600 میلیون تومان می رسد و تسهیلاتی که دریافت کرده بیش از 150 میلیون تومان است از این منابع بهره مند نمی شود. همچنین بخشودگی جرایم شامل حال بهره برداران صنعت طیور نمی شود.
به گفته عسکری، از 640 تا 650 واحد مرغ گوشتی دارای پروانه در استان یک سوم آن ها فعال است چرا که از دید کارشناسی در این صنعت اگر مرغداری در سال حداقل چهار دوره جوجه ریزی نداشته باشد نیمه تعطیل به حساب می آید و این در حالی است که بیشتر تولید کنندگان این صنعت حتی یک دوره جوجه ریزی هم ندارند. موضوع دیگر به نقدینگی در این صنعت برمی گردد، طوری که چندین سال است صنعت طیور از دریافت تسهیلات ارزان قیمت به دور است و گاهی فعالان این عرصه جسته گریخته می شنوند که چون این صنعت توجیه اقتصادی ندارد به فعالان آن تسهیلات تعلق نمی گیرد یعنی هر چه تولید کننده این صنعت دارد سرمایه خودش است و آن سرمایه نیز به دلیل نوسان از بین رفته و نابود شده است.
به گفته وی، در برهه ای این صنعت به قدری فعال بود که تعداد جوجه ریزی های آن در استان به چهار تا 4.5 میلیون قطعه می رسید اما اکنون با وجود چند برابر شدن ظرفیت به دو میلیون هم نمی رسد.
ثبات اولین اصل صادرات
وی اولین اصل در صادرات را ثبات می داند و چون این موضوع وجود ندارد گاهی وقت ها تجار افغانستانی جلوی فعالان این عرصه در استان با تجار هندی قرارداد بسته اند و تخم مرغ از چابهار وارد کرده و از مرز خراسان جنوبی به افغانستان برده اند. دیگر این که مرغداران استان مقداری نقدینگی داشته که برای تامین نهاده های مورد نیاز در اختیار بزرگ ترین وارد کننده آن در کشور گذاشته اند اما حدود 80 روز است خبری از تامین آن نیست و همین موضوع ها سبب می شود تا قیمت مرغ و تخم مرغ افزایش یابد.
روزانه 550 تن نهاده
رئیس اتحادیه مرغ گوشتی و تخم گذار استان با بیان این که زنجیره های تولید صنعت طیور در استان کامل است، مصرف روزانه واحدهای تولیدی استان را 550 تن به غیر از کارخانه های فعال می داند و می گوید: همه نهاده های مورد نیاز صنعت طیور استان از خارج وارد می شود و این طور نیست که مانند برخی از استان ها مانند کرمانشاه، خوزستان، فارس و کرمان بخشی از نهاده ها مانند ذرت و کنجاله سویا را تولید کنند به همین دلیل خراسان جنوبی بیشترین ضربه را در دوره تعطیلی کامیون داران متحمل شد. دیگر این که وقتی مرغداران حساب و کتاب می کنند و می بینند با هزینه های سوخت، آب، برق، دارو و ... یعنی اقلام تاثیرگذار در فهرستی که در اختیار دارند، قیمت تمام شده برای آن ها توجیه اقتصادی ندارد، از جوجه ریزی منصرف می شوند. وی می گوید: در استان 35 واحد مرغ تخم گذار و یک واحد مرغ مادر دارای پروانه وجود دارد. گزارش خبرنگار ما حاکی است، تا لحظه ارسال گزارش، تلاش برای دریافت پاسخ مسئول مرتبط در سازمان جهاد کشاورزی درباره وضعیت صنعت تولید مرغ استان بی نتیجه ماند.