زهرا خسروی- گوشه اتاق، روی تخت فلزی آرام و بی صدا نشسته است، چهره مادر ناتوان تر از روزهای قبل به نظر می آید، گویی دردهایش تمامی ندارد و حالا نفس هایش به شماره افتاده است اما هنوز نقطه امیدی در زندگی اش وجود دارد، روزنه ای هر چند کوچک برای شروعی دوباره و روزهایی بهتر از امروز، فردایی که شاید دست تقدیر، پیوند به زندگی دوباره را برای او و آن ها که دردی از جنس او دارند، رقم بزند. شاید یکی، فرشته نجاتی باشد برای او با ترسیم واژه اهدای عضو در دفتر حیات از دست رفته اش. مانند همان نوجوان بیرجندی، او که آرزوهای زیادی برای خودش در نظر گرفته و حتی رشته تحصیلی آینده اش را تخصص در رشته رادیولوژی انتخاب کرده بود، اما سرنوشت، تقدیر دیگری برایش رقم زد، یک روز با هزار امید و آرزوی رنگارنگ از خانه بیرون رفت و دیگر برنگشت اما ...
فرشته نجات 7 بیمار
سخت است برای پدر که به 14 ماه قبل برگردد، روزی که بر اثر سقوط از ارتفاع، «فاطمه زهرا» دختر 14 ساله اش آن ها را تنها و حسرت دیدار را برای همیشه بر دلشان باقی گذاشت. هنوز داغ نبود فرزند بر دلش سنگینی می کند و بغض راه گلویش را می فشارد وقتی از آن سوی تلفن می گوید: با وقوع این حادثه و انجام آزمایش های مختلف و با اعلام مرگ مغزی دخترم، دنیا جلوی چشمانم تیره و تار شد. دختری که هنوز یاد عطر مهربانی اش در گوشه گوشه خانه مشام جان را می نوازد و استعداد و حافظه اش مثال زدنی بود. البته پدر برای اطمینان بیشتر رنج سفر به مشهد را هم بر خود هموار می کند اما با تایید مرگ مغزی توسط تیم تخصصی در مشهد، عزمش را جزم می کند تا احساسش را هدیه کند و دخترش، فرشته نجاتی باشد برای بیمارانی که سال هاست با درد و بیماری روز را شب می کنند و شب را به صبح می رسانند.
از آن سوی تلفن صدایش بلندتر می شود وقتی میگوید: «فاطمه زهرا» فرشته نجات هفت بیمار شد از دختر 23 ساله ای که گیرنده کلیه فاطمه زهراست تا نجات مادری که وجودش، گرمابخش کانون خانواده ای شده است.
«دانشمند»، آرزو می کند حادثه تلخی برای هیچ فردی رخ ندهد اما توصیه ای هم دارد برای آن ها که از سر اجبار در این شرایط قرار می گیرند و میافزاید: اهدای عضو بیمار مرگ مغزی نه تنها فرشته نجات بیماران زیادی می شود بلکه خود التیام بخش دردها و مرهمی است بر رنج غم از دست دادن عزیز. دیگری هم یادآوری خاطرات دو سال قبل هر چند برایش دردآور است اما می گوید: وقتی پسر 18 ساله ام سوار بر موتورسیکلت یکی از دوستانش شد دیگر به خانه بر نگشت. «رضایی» سختی غم از دست دادن عزیز را قابل توصیف نمی داند اما با این موضوع هم کنار آمده است چرا که وقتی شنید دیگر امیدی به زندگی پسر نوجوانش وجود ندارد با بخشش اعضای او جریان زندگی تلخ و سخت را برای چند نفر شیرین کرد. حالا او جان چهار بیمار را نجات داده است.
نجات 8 نفر
مسئول مرکز جامع بیماران خاص استان با اشاره به بازخورد و جهانی شدن موضوع اهدای عضو از ورود مراکز درمانی به این موضوع خبر می دهد که بر این اساس دانشگاه های علوم پزشکی به دو سطح تقسیم بندی شده است و آن ها که قدرت مانور بیشتری دارد و قادر به انجام پیوند است به عنوان واحد فراهم آوری و دانشگاه های کوچک تر با وجود امکانات مراقبتی مانند ICU ، CCU و ... به عنوان واحدهای شناسایی تعریف شده است. «دهقانی»، استان را به عنوان واحد شناسایی تعریف می کند که با واحد فراهم آوری اصفهان، یزد و مشهد مرتبط شده است و ادامه می دهد: در واحد شناسایی تیم های آموزش دیده شامل هشت پزشک متخصص، یک کارشناس پیوند و کردیناتور در مراکز بزرگ تر مانند بیرجند، قاین، طبس و ... فعالیت می کنند.
وی، عملکرد خراسان جنوبی را در زمینه فرهنگ سازی رضایت خانواده ها برای اهدای عضو، مقداری ضعیف و البته متوسط به بالا اعلام می کند و میافزاید: نسبت به برخی استان ها مانند سیستان و بلوچستان که جمعیت بیشتری دارد عملکرد ما مطلوب است. وی، رضایت را شرط اول برای پیوند می داند حتی برای افرادی که در زمان حیات موفق به تکمیل کارت اهدای عضو شده اند و می گوید: بیماران مرگ مغزی در سن 18 تا 45 سال، ارگان های سالم تری دارند و اعضای بیشتری از بدن آن ها قابل برداشت و پیوند است.
او، عوامل زیادی را در بروز مرگ مغزی موثر میداند اما بیشترین آمار این افراد را در ICU مربوط به حوادث ترافیکی با فراوانی 70 درصد به ویژه راکبان موتورسوار اعلام می کند و می افزاید: سقوط از بلندی و فشار خون بالا و خون ریزی های مغزی در رتبه بعدی، علل ابتلا به مرگ مغزی قرار دارد. هر چند عوامل دیگری مانند مسمومیت، سوختگی و... هم بی تاثیر نیست.
وی، با تاکید بر این که هر بیمار مرگ مغزی بسته به ارگان های سالم، جان هشت نفر را نجات می دهد، به وجود 12 مرگ مغزی با شرایط اهدای عضو در استان طی سال گذشته اشاره می کند که از این تعداد هشت نفر به رضایت خانواده برای پیوند و نجات جان بیماران زیادی منجر شد. آماری که به گفته وی، هر چند رقم خوبی است اما می توان با فرهنگ سازی و اطلاع رسانی جان بیماران حاد بیشتری را نجات داد.
70 درصد اهدا برای بیماران کلیوی
مسئول مرکز جامع بیماران خاص استان به موضوع مهم و قابل تاملی اشاره می کند و از نرخ بالای بیماران دارای نارسایی کلیه در کشور و به تبع آن استان و نرخ رشد 18 درصدی این بیماران خبر می دهد و می گوید: زمینه ساز 50 درصد بیماری های کلیوی در کشور پرفشاری خون و دیابت است و باید از آن به عنوان زنگ خطری یاد کرد، موضوعی که مسئولان را بر آن داشت تا طرح ملی کنترل فشار خون اجرا شود چرا که 70 درصد اهدای عضو به سمت بیماران کلیوی می رود.
او، موضوع پیوند اعضا را امری خداپسندانه میداند که جایی برای مطرح کردن مسائل مالی در آن وجود ندارد و می گوید: این موضوع برای خانواده اهدا کننده و بیمار هزینه ای ندارد و حتی مراحل بستری، هزینه اتاق عمل و ICU بیمار اهدا کننده رایگان است.
وی، نبود بخش پیوند در استان را از مشکلات در این زمینه می داند که در صورت وجود این قسمت می توان بسیاری از ارگان های فرد مرگ مغزی را برداشت و به بیماران نیازمند اهدا کرد، البته این را هم اضافه می کند که شبکه فراوری از چند سال گذشته در استان راه اندازی شده است و در همه واحدهای مراقبت ویژه، اورژانس ها، آی سی یو و ... کارکنان آموزش دیده در صورت مشاهده بیمار مرگ مغزی مراتب را اطلاع می دهند و کارشناسان آموزش دیده برای ارتباط با خانواده افراد مرگ مغزی در صحنه حضور می یابند.
او، شرایط جغرافیایی استان به ویژه بیرجند را از دیگر مشکلات برای پیوند اعضا از بیماران مرگ مغزی مطرح می کند و می افزاید: با توجه به وجود یک جراح پیوند، در صورت تخصیص سهمیه توسط وزارت بهداشت و اعزام دو نفرولوژیست به مرکز استان این مشکل برطرف خواهد شد چرا که شرایط و امکانات لازم برای راه اندازی این بخش در بیمارستان رازی بیرجند فراهم است. دهقانی، ابراز امیدواری می کند تا سال آینده و در صورت تخصیص این سهمیه بخش پیوند در استان راهاندازی شود.