محمودآبادی- سرعت گیرها یکی از ابزارهای کنترل ترافیک هستند که به تنهایی یا در کنار سایر روش های آرام سازی به کار می روند تا از این طریق بتوان سرعت وسایل نقلیه را کنترل کرد، رفتار رانندگان را تغییر داد و شرایط ایمنی را برای کاربران معبر بهبود بخشید.با توجه به کاربرد زیاد این ابزار در معابر شهری، داشتن دانشی جامع در اتخاذ تصمیمی مناسب و همچنین جلوگیری از اشتباهات فنی بسیار ضروری است.
یک دکترای عمران شهری درباره عملکرد سرعت گیر ها در تقاطع های چراغ دار شهر بیرجند به «خراسان جنوبی» می گوید: سرعت گیرها به لحاظ طراحی نامناسب، اجرای نا مناسب و هم چنین جایابی نادرست،خود یک خطر جدی برای ایمنی ترافیک محسوب می شوند. دکتر «مرتضی عراقی» می افزاید: سرعت گیر ها به عنوان یکی از موانع کاهنده سرعت، در کنار مزایای فراوان، مشکلات و معضلاتی را برای کاربران مختلف دارند که گاهی به دلایل مختلف باعث صدمات و خساراتی بیش از مزایای خود می شوند.
در تقاطع هایی که علاوه بر سرعت گیر چراغ راهنمایی نیز وجود دارد نبود ایمنی، زمانی ظاهر می شود که رانندگان هنگام نزدیک شدن به تقاطع متوجه چراغ راهنمایی شده و گاهی از وجود سرعت گیر غافل می شوند.
وی ادامه می دهد: در این حالت ترمز ناگهانی راننده جلویی و برخورد وسایل نقلیه پشت سر باعث ایجاد تصادف و خسارت می شود.
تعریف مسئله
سرعت گیر و سرعت کاه دارای انواع مختلف و از متداول ترین ابزارهایی است که در حال حاضر در کشور برای کنترل سرعت مورد استفاده قرار می گیرد.
وی با این توضیح اضافه می کند: با وقت بیشتر در تعاریف و مشخصات سرعت گیر و سرعت کاه می توان دریافت که ابزار کنترلی دارای طول حداکثر 30 سانتی متر سرعت گیر و ابزار با طولی بیش از 370 سانتی متر سرعت کاه نامیده می شود .
سرعت گیر و سرعت کاه شرایط و ضوابط اجرایی متفاوتی دارند. نوع اول بیشتر در معابر محلی فرعی و نوع دوم در معابر محلی اصلی و با عرض بیشتر استفاده می شود اما در شهر بیرجند این دو گونه متفاوت بدون بررسی های مهندسی و جایابی مناسب و گاهی حتی به جای هم اجرا می شوند.
وی با اشاره به این که برای حذف یا کاهش تداخل و اصطکاک میان حرکت های ترافیکی موجود در تقاطع و همچنین تامین ایمنی و افزایش ظرفیت آن از وسایل کنترل ترافیک استفاده می شود، می گوید: ظرفیت شبکه معابر شهری، مستقیم به چگونگی کنترل ترافیک تقاطع ها وابسته است.برای دستیابی به حداکثر بازدهی شبکه معابر وی به دو مورد مهم اشاره می کند و می افزاید: لازم است مناسب ترین انواع وسایل کنترل ترافیک به کار گرفته شوند و این وسایل به خوبی تنظیم و برنامه ریزی شوند.
وی استفاده از سرعت گیر را در اماکنی توصیه می کند که حداکثر سرعت وسایل نقلیه از 15 کیلومتر بر ساعت تجاوز نکند .نصب این وسیله در اماکن و معابری که محل رفت و آمد عمومی هستند مناسب نیست و باعث ایجاد مشکل برای وسایل نقلیه می شود.
این دکترای عمران-راه و ترابری، طبق استانداردهای موجود ارتفاع بلندترین نقطه یک سرعت گیر را بین 7.6 تا15.2 سانتی متر و حداکثر طول آن را بین0.30 تا یک متر و عرض آن را به اندازه عرض محل نصب بیان می کند.
عمل برخلاف آیین نامه
وی بر اساس آیین نامه تقاطع های ایران به نکته دیگری هم اشاره دارد. این که در هیچ کدام از انواع روش های کنترل تقاطع ها برای افزایش ایمنی هیچ گونه بحثی از اجرای سرعت گیرها قبل یا بعد از تقاطع ها مطرح نشده است. این در حالی است که در شهر بیرجند وسیله کنترلی سرعت گیر همراه با چراغ راهنمایی قبل و بعد از تقاطع ها نصب شده و عملکردی یکسان و گاهی اوقات در جهت عکس هم دارند.
وی ادامه می دهد: در سرعت گیرها به دلیل مجبور شدن رانندگان به ترمزهای ناگهانی و امکان برخورد اتومبیل پشت سر در برخی مواقع معابر برای اتومبیل ها به جای ایمن شدن خطرناک می شوند. این موانع سبب استهلاک زیاد وسایل نقلیه می شود و هزینه های ناخواسته و غیر مستقیمی را به کاربران تحمیل می کند
«عراقی» کم کردن سرعت وسیله نقلیه و شتاب گیری مجدد آن را علاوه بر بالا بردن مصرف سوخت باعث آلودگی صوتی نیز می داند و می گوید: براساس تحقیقی که پاییز سال گذشته انجام شد160 سرعت گیر در شهر بیرجند موجود بود که 48 مورد در تقاطع هایی نصب شده بود که چراغ راهنمایی داشت. علاوه بر این از بین 48 سرعت گیر ذکر شده ،با توجه به رده عملکردی معابر و حجم ترافیک عبوری 6 تقاطع (معلم-محلاتی، میدان ابوذر به سمت طالقانی،15خرداد-مدرس ، معلم - خلیل طهماسبی، پاسداران -محلاتی، معلم -15 خرداد) مورد بررسی قرار گرفت و ایراداتی به سرعت گیرها وارد شد که در نهایت یا ترمیم و یا به کلی جمع آوری شدند.
هر چند وی به ترمیم و جمع آوری تعدادی از این سرعت گیرها اشاره می کند اما هنوز هم تعداد زیادی از این سرعت گیرها در مرکز استان باعث ناراحتی راننده ها و گاه ترافیک ناگهانی می شود.
وی بر اساس تحلیل ها و پرسش هایی که از چند جامعه آماری جمع آوری شده، می گوید: یکی از مهمترین معایب سرعت گیر هارا می توان کند کردن سرعت وسایل نقلیه امدادی و وسایل نقلیه امنیتی بیان کرد.
وی اضافه می کند: طبق اظهارات شفاهی پرسنل آتش نشانی هنگامی که کامیون های حمل آب آتش نشانی که دارای حجم بالایی از آب در مخزن خود هستند از روی سرعت گیرها عبور می کنند لنگرهای محرکی در اثر حرکات تصادفی سیال رخ می دهد که باعث اعمال ضربه به اطراف وسیله نقلیه می شود که درصورت بالا بودن سرعت این وسایل ممکن است این ضربات باعث واژگونی آن شده و تبعات غیر قابل جبرانی را در پی داشته باشد. وی با بیان اینکه به این دلیل این وسایل نقلیه نمی توانند با سرعت از روی سرعت گیرها عبور کنند، می افزاید: در این صورت باعث تاخیر در خدمت رسانی به سانحه دیدگان می شوند.
وی ادامه می دهد: طبق پرسش گری های انجام شده وسایل نقلیه از قبیل خودروهای حمل پول نیاز به امنیت بالا دارند که کاهش سرعت در مقاطعی از مسیر ممکن است شرایط را برای ارتکاب جرم سارقان آماده کند. به گفته وی، پرسنل اورژانس نیز در این باره اظهار داشته اند در هنگام انتقال بیماران امکان عبور سریع از روی سرعت گیرها وجود ندارد و این امر موجب تاخیر بی مورد وسایل نقلیه امدادی می شود.
یافته های میدانی
«مرتضی عراقی» در بخش دیگری از موضوع گفت و گو به یافته های میدانی خود و همکارانش روی عملکرد سرعت گیرها اشاره می کند و می گوید: در برخی سرعت گیرهای اجرا شده در تقاطع های چراغ دار بیرجند ابعاد و مشخصات فنی مطرح شده رعایت نشده است به نحوی که در برخی از موارد ابعاد سرعت گیر تا عرض 2.40 متر اجرا شده است در حالی که به این نوع ابزار سرعت کاه اطلاق شده و اجرای آن در تقاطع ها خود حاکی از نبود جایابی مناسب این ابزار کنترلی است زیرا در صورتی که در تقاطع ها نیازی به استفاده از ابزار کنترلی باشد باید از سرعت گیر استفاده کرد تا سرعت وسایل نقلیه به سرعت مجاز (30 کیلومتر در ساعت) برسد. وی با اشاره به این که در تقاطع های چراغ دار نصب سرعت گیرها قبل از تقاطع باعث ایجاد عملکرد مشابه با چراغ راهنمایی و کنترل سرعت می شود، می گوید: گاهی اوقات وسایل نقلیه با مشاهده چراع زرد راهنمایی اقدام به افزایش سرعت برای عبور از تقاطع می کنند در این حالت ممکن است دو وضعیت متفاوت رخ دهد اول این که این وسیله کاهنده عملکرد مثبت داشته باشد و باعث جلوگیری از ورود وسیله نقلیه به تقاطع شود و به نحوی وسایل را ملزم به رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی کند .
در حالت دوم نقش کاهندگی سرعت گیر ممکن است باعث تاخیر در حرکت وسیله نقلیه عبوری و تداخل با حرکت وسایل نقلیه فاز مقابل چراغ شده و موجب تصادف در تقاطع شود.
این دکترای عمران شهری درباره حفاظت و نگهداری سرعت گیرها نیز توضیح می دهد: یکی از مسایل مهم در خصوص این ابزار کنترلی حفاظت و نگهداری است تا عملکرد مناسب و مد نظر را در پی داشته باشد.
در بازدید های میدانی صورت گرفته تعدادی از سرعت گیرهای شهر به خوبی تعمیر و نگهداری نشده اند به نحوی که در سرعت گیرهای آسفالتی تخریب آسفالت اجرا شده، نشست سرعت گیر و همرنگ بودن سرعت گیرها با معبر زیاد به چشم می خورد.
وی ادامه داد: در سرعت گیرهای پلاستیکی اجرا شده نیز جدا شدن بخش های مختلف سرعت گیر و نگهداری نامناسب باعث بروز مشکلاتی برای وسایل نقلیه می شود. همرنگ بودن سطح سرعت گیرها با آسفالت خیابان باعث کاهش دید وسایل نقلیه در ساعات پایانی شب که چراغ راهنمایی نیز چشمک زن است می شود.
این موضوع برای رانندگان ناآشنا با مسیر بیشتر رخ می دهد و باعث کاهش ایمنی تقاطع و ایجاد حوادث در تقاطع ها می شود.
«عراقی» با اشاره به دیدگاه کاربر محور درباره سرعت گیرها در چهارراه های چراغ دار می گوید: می توان دریافت که این ابزار جایگاه مناسبی در بین کاربران ندارد و از طرفی با نگاه به دلایل کاربران در خصوص کاهش سرعت می توان دریافت که این مانع کاهنده هیچ گونه نقش فرهنگ سازی برای اجرای قوانین نداشته و درصد عملکرد آن در این زمینه بسیار پایین است و درصد بسیاری از کاربران (78 درصد برای سرعت گیرهای قبل از تقاطع های چراغ دار و 77.5 درصد برای سرعت گیرهای بعد از تقاطع های چراغ دار) از وجود این سرعت گیر ها اعلام نارضایتی کرده اند.
وی به عنوان یک نتیجه گیری کلی از این گفت و گو اعلام می کند: طبق بررسی های انجام شده معایب سرعت گیرهای اجرا شده در تقاطع های چراغ دار شهر بیرجند بسیار بیشتر از مزایای آن است همچنین به دلیل نگهداری نامناسب و عملکرد موازی چراغ راهنمایی حتی گاهی در خلاف جهت ایمنی تقاطع عمل می کند پس توصیه می شود سرعت گیرهای نصب شده در تقاطع های چراغ دار بیرجند حذف شده و عملکرد کنترلی توسط چراغ راهنمایی و فرهنگ سازی در بین مردم صورت گیرد.