رنجبر _تا نگاهت کار می کند قوطی ها و کیسه های داروی گیاهی در قفسه ها جا گرفته اند طوری که گاهی عطر گیاهان مختلف با هم مخلوط شده و قدم زدن در کوه و کمر میان گیاهان خوشبوی معطر را در ذهنت تداعی می کند.
مشتری ها صف کشیده اند، بوی زنجبیل، نعناع، آویشن و مستار مشامت را نوازش می دهد و مرد عطار تند و سریع از روی کتابی خطوطی می خواند و خواص هر داروی گیاهی را برای مشتری بازگو می کند و بعد دارو را بسته بندی و به دست مشتری ها می دهد.
نگاه زن روی تک تک قوطی ها می چرخد و به عطار می گوید: دخترم سردرد می شود دارویی بدهید که درمان شود. مرد عطار بدون معطلی قوطی ها را وارسی و دارویی داخل پلاستیک می ریزد و دقایقی بعد زن از مغازه خارج می شود.
همین طور مشتری ها تقاضای داروی گیاهی می کنند و او انگار خواص هر داروی گیاهی را به خوبی می داند و پاسخ آنها را سریع می دهد.
اما سوال اینجاست که آیا همه آنهایی که به تجویز گیاهان دارویی به منظور کاهش یا درمان دردهای مردم می پردازند از تخصص لازم بهره مند هستند واین تجویزها چقدرتاثیرگذار است.
70سال است که مغازه عطاری شان پا برجاست و این شغل میراث اجدادش است و 20سال از زمانی که به دست او رسیده می گذرد.ادعا می کند با خواص همه داروهای گیاهی استان آشناست و به طور تجربی نسبت به خواص این گیاهان اطلاعاتی دارد. زیره سیاه، زیره سبز، مستار، آویشن و مخلصه را از گیاهان دارویی استان می داندکه شاید در دیگر استان ها یافت نشود.
او که حالا خودش را بعد از بیست سال یک متخصص در این زمینه می داند می گوید: داروهای گیاهی عوارض خیلی کمی دارند، شاید در حد دو درصد برای بیمار ضرر داشته باشند.
این فروشنده داروهای گیاهی که تحصیل کرده در دوره فوق دیپلم کشاورزی و گیاهان دارویی از دانشگاه آزاد بیرجند است می افزاید: علاوه براین دردوره هایی هم که در دانشگاه آزاد و جهاد دانشگاهی در زمینه تاثیر گیاهان دارویی بر بیماری ها و نحوه استفاده از آنها برگزار شده شرکت کرده و مدرک لازم را دریافت کرده است.
به گفته وی دانشگاه علوم پزشکی اجازه فروش صابون، روغن های گیاهی و... را به عطاری ها نمی دهد این در حالی است که 30درصد مردم به مصرف و خرید داروهای گیاهی روی آورده اند و این داروها در داروخانه ها به دو برابر قیمت فروش عطاری ها به فروش می رسد.
دارو تجویز نمی شود
تابلوی «دارو تجویز نمی شود» روی دیوار مغازه بزرگش جا خوش کرده است.
او را در بازار بیرجند به نام «روستا» می شناسند. 40 سال است که در راسته بازار مشغول فروش داروهای گیاهی به مردم است.
او می گوید: هیچ وقت نسخه ای تجویز نکرده ام و بنا به در خواست مشتری ها به آنها داروی گیاهی داده ام.
او ادامه می دهد: کتاب هم درمورد خواص و کاربرد گیاهان دارویی برای درمان انواع بیماری ها مطالعه کرده ام اما بیشتر به طور تجربی از خود مشتری ها خواص این داروها را آموخته ام.
او تاکید می کند: حتی تجویز داروهای گیاهی بر اساس کتاب های موجود در بازار هم مشکلاتی ایجاد می کند و ممکن است عوارض جبران ناپذیری برای بیماران به وجود آورد.
داروهای گیاهی گل زوفا، شاهتره و... را می شناسد و بیشتر از کوه های اطراف بیرجند این گیاهان را برایش می آورند.
نا آشنا با عوارض
«حائری» هم که حدود 20سال است در قاین به مطالعه در مورد داروهای گیاهی پرداخته است می گوید: در عرصه گیاهان دارویی استان هر فردی نسخه ای می پیچد بدون آنکه با عوارض گیاهان دارویی آشنا باشد.
وی که اختراعات ثبت شده ای هم در مورد ساخت دستگاه هایی برای استفاده از گیاهان دارویی به صورت عرقیات و روغن های گیاهی دارد معتقد است باید روی گیاهان دارویی تحقیق کرد و به خوبی با خواص آن آشنا بود زیرا با توجه به اقلیم گرم و خشک خراسان جنوبی گاهی اوقات گیاهان دارویی موجود قابل مصرف در این استان نیستند.
وی که در سال 86 لیسانس گیاهان دارویی اش را از دست رئیس جمهور وقت گرفته است ادامه می دهد: تخصص اولین گام در تجویز گیاهان دارویی است که چنانچه نباشد سلامت بیمار را به خطر می اندازد.
به گفته وی باید آگاهی های لازم و ضروری را در مورد استفاده موثر از گیاهان دارویی در اختیار مردم قرار داد. سوال دیگری که از ذهن می گذرد این است که این تجویزها و نسخه پیچی ها چقدر درست است و آیا لطمه جسمی به بیمار وارد نمی کند؟
یکی از شهروندان هم می گوید: سالهاست که از داروهای گیاهی استفاده می کنم اما مدت ها پیش داروی گیاهی استفاده کردم که توسط یکی از افراد به ظاهر متخصص تجویز شده بود و بعد از مدتی شاهد عوارض دارو بودم.
شهروند دیگری هم معتقد است باید افرادی که به تجویز داروهای گیاهی می پردازند مدرک دانشگاهی داشته باشند چون با سلامت افراد مرتبط است.
«یاوری» می افزاید: بسیاری از افرادی که در حال حاضر در دارو گیاهی های استان فعالیت می کنند مدرک معتبری ندارند و به طور تجربی خواص دارو های گیاهی را آموخته اند.
«حاجی پور» شهروند دیگری است که داشتن تجربه را از علم داروهای گیاهی مهم تر می داند و می گوید: تجربه گذشتگان می تواند تخصص ایجاد کند و نیازی به مدرک دانشگاهی نیست.
اما متولیان و متخصصان در زمینه ضرورت تخصص فروشندگان داروهای گیاهی چه می گویند.
تعدادکم متخصصان
کارشناس ارشد گیاهان دارویی و مسئول گروه پژوهش گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی استان تعداد دانش آموختگان داروهای گیاهی را کم می داند و می گوید: شاید فقط دو درصد این افراد که در این بخش اشتغال دارند دانش آموخته باشند.
«پویان» می افزاید: این موضوع در حالی است که رشته گیاهان دارویی در دانشگاه های استان تا دوره دکتری ارائه می شود. به علاوه گاهی می بینیم که افرادی از صنف خواربار فروشی هم بدون این که تخصص لازم را داشته باشند تقاضای دایر کردن عطاری داشته اند. وی با اشاره به استقبال 60 درصدی مردم از مصرف گیاهان دارویی نسبت به 10سال گذشته تاکید می کند: باید فروشندگان داروهای گیاهی ساماندهی شده و درکارگاه های اجباری آموزشی شرکت کنند.
یکپارچه سازی برای آموزش
رئیس بنیاد علمی نخبگان استان هم با بیان این که هر فردی که وارد عرصه تجویز گیاهان دارویی می شود باید متخصص باشد چون با سلامت مردم سر و کار دارد می گوید: استفاده بیش از اندازه از یک داروی گیاهی باعث ایجاد عوارض زیادی می شود بنابراین تخصص حرف اول را در این مورد می زند. دکتر «احمدی زاده» می افزاید: به عنون مثال استفاده از زعفران یا آب زرشک در مواقعی عوارض بدی به دنبال دارد و حتی باعث مسمومیت و... می شود طوری که باید با استفاده از نظر متخصصان هم هزینه های درمان را پایین آورد و هم از عوارض پیشگیری کرد.
او ادامه می دهد: برای آموزش و پرورش متخصصان در حوزه گیاهان دارویی در استان فعالیت خاصی انجام نشده است و شاید تعداد متخصصان در این عرصه حتی به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد.
وی در ادامه به آموزش در سازمان های متولی گیاهان دارویی مانند جهاد کشاورزی، علوم پزشکی و... اشاره و عنوان می کند: باید همه سازمان ها در این مورد یکپارچه عمل کنند تا به هدف تربیت متخصصان در این مورد نزدیک شویم.
در این زمینه با سازمان جهاد کشاورزی هم تماس گرفتیم که پس از گذشت 3روز از ارسال سوالات تا لحظه ارسال گزارش پاسخی دریافت نشد.
مجوز نمی دهیم
مسئوول اداره نظارت برامور غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی هم بر این نکته تاکید می کند که فروشندگان داروهای گیاهی از این دانشگاه مجوز دریافت نمی کنند اما به آنها هشدار داده شده که حق اعمال نظر را دردرمان بیماران ندارند.
دکتر «راستی» می افزاید: دانشگاه علوم پزشکی در بعدآموزش، اطلاع رسانی و نظارت بر مغازه های عطاری فعالیت دارد طوری که در سال جاری دو کارگاه آموزشی با هدف عرضه نکردن دارو و مکمل ها، مضرات داروهای مکمل و... با حضور فعالان در عطاری ها برگزار شد.
به گفته وی به علاوه در کانال های مختلف در این خصوص اطلاع رسانی شده و جلساتی هم با حضور مسئولان اصناف، صنعت و معدن، کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و... برگزار و همچنین در رسانه ها هم دراین خصوص اطلاع رسانی شده است.
وی ادامه می دهد: بازدید های مشترکی هم از عطاری ها با همکاری کارشناس معاونت دارو و غذای دانشگاه علوم پزشکی، سازمان صنعت، معدن و تجارت،اداره اماکن عمومی، اتاق اصناف، استانداری و تعزیرات حکومتی هر هفته انجام می شود.
وی تاکید کرد: دانشگاه علوم پزشکی هیچ نوع پروانه ای برای عطاری ها صادر نمی کند و مدرکی هم بابت شرکت در کارگاه های آموزشی به این افراد نمی دهد و این کارگاه ها فقط برای آگاهی دادن به صاحبان عطاری ها برگزار می شود.