فرخ نژاد-با آمدن اسفند بوی بهار هم کم کم در کوچه های زمستان می پیچد و طبیعت کم کم رختخواب زمستانی را جمع می کند و در حال برخاستن از این خواب سه ماهه است.
طبیعت هم هر آن چه در این مدت در دل نهفته دارد همراه با بیدار شدن جانوران از خواب زمستانی می خواهد از دل بیرون بریزد و زمین را همانند شب که ستاره باران می شود با سبزه و گل بیاراید.
شاید بهترین نقاط دراین بهار که بعد از سال ها خشکسالی امسال زمستانی تا حدودی پرو پیمان داشت مناطق زیست محیطی و حفاظت شده محیط زیست باشد و یکی از این مناطق که به خاطر شهرت گونه های جهانی آن مانند قوچ اوریال و عقاب طلایی که در راس هرم طبیعت قرار دارد و مورد توجه جهانگردان داخلی و خارجی است منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه می باشد.
هرچند این حیوان وحشی است اما محیط بانانی که با این گونه جانوری منحصر به فرد و شاخص اخت شده اند حتی توانسته اند از فاصله 5 متری هم از قوچ اوریال فیلم و عکس تهیه کنند.
با این توصیف می خواهیم با سرپرست اداره حفاظت محیط زیست درمیان همکلام شده و بیشتر از منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه که با بیش از 80 هزار هکتار وسعت در میان دو مرز جغرافیایی این دو شهرستان قرار گرفته بدانیم.
آن طور که «محمد دادی» می گوید: این منطقه دارای گونه های شاخص گیاهی و جانوری است که گونه شاخصی که در منطقه حفاظت شده سربیشه و درمیان زیست می کند قوچ اوریال است که یک نژاد خاص است که به دلیل برتری آن حتی از خارج کشور هم برای عکاسی و فیلم برداری این گونه به خراسان جنوبی سفر می کنند.
گونه منحصر به فرد
این گونه خاص و منحصر به فرد گاهی شاخش به 120 سانت می رسد که این ویژگی ها را نژادهای دیگر ندارند و از این لحاظ هم نژاد برتری محسوب می شود.
بنابر گفته او در راس هرم جانوری این منطقه هم عقاب طلایی قرار دارد که باید گفت وقتی در نقطه ای این گونه جانوری وجود دارد یعنی طبیعت آن زنده ، با کیفیت و دارای گونه های شاخص و منحصر به فرد است.
سوال اینجاست که آیا همه گونه های جانوری این منطقه زیست محیطی شناسایی شده اند؟
پاسخی که سرپرست نمایندگی حفاظت محیط زیست درمیان به سوال مطرح شده می دهد این است که باید کار مطالعاتی در منطقه انجام شود.
هرچند تنوع گونه ای و برآورد جمعیتی آن در دست محیط بانان است زیرا در هر فصل سرشماری گونه های مختلف جانوری منطقه انجام می شود که باید گفت تا حد و حدودی هر محیط بانی به منطقه اشراف دارد و می داند چه گونه هایی با چه تعدادی در منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه زندگی می کنند.
علاوه براین دوربین های تله ای هم هرسال ، دو تا سه نوبت در منطقه برای شناسایی گونه های جانوری نصب می شود.
همچنین تعداد پرندگان هر منطقه نشان دهنده کیفیت آن منطقه است و زمانی که در منطقه ای عقاب طلایی باشد یعنی منطقه ای با کیفیت بالا به لحاظ زیست محیطی داریم.
گونه در معرض انقراض
پرسشی دیگر که در مورد این منطقه به ذهن متبادر می شود این است که در منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه گونه در معرض انقراضی هم وجود دارد؟
«دادی» ازگونه جانوری خاصی نام نمی برد اما آن طور که از توضیحش می توان فهمید هوبره که گونه جانوری با اهمیتی از نظر زیست محیطی به حساب می آید از گونه های در معرض انقراض منطقه است طوری که جریمه شکار هر قطعه از این پرنده دوبرابر شکار یک راس قوچ اوریال است یعنی هر پرنده 20 میلیون تومان جریمه دارد.
به گفته وی در مناطقی که به دشت منتهی می شود پرنده هوبره را داریم و متاسفانه افراد سودجو هستند که اقدام به زنده گیری و قاچاق این پرنده می کنند.
امکان این که گونه های جانوری یک نقطه را به منطقه دیگری منتقل کنند وجود دارد؟
بنابر گفته او این کار از نظر زیست محیطی کارشناسی شده نیست که گونه ای را از یک منطقه به نقطه دیگر منتقل کنند.
این منطقه نیز گونه های شاخص خودش را دارد که حتی در خاورمیانه حرف برای گفتن دارد از جمله گونه های منحصر به فرد آن همین نژاد قوچ اوریال است که اگر عکس های این گونه جانوری با قوچ های احمدی و اصفهان مقایسه کنید از نظر ظاهری یک دنیا با گونه های دیگر متفاوت است.
قوچ اوریال هم زیر چانه اش موی بلند دارد و هم شاخش طوری است که از بغل گوش حیوان تاب می خورد.
چرخه کامل جانوری
بعلاوه چرخه طبیعی جانوری منطقه حفاظت شده درمیان و سربیشه با وجود عقاب طلایی کامل است یعنی هر حیوانی کنترل کننده جمعیت دیگر جانوران است.
به عنوان مثال اگر عقاب و جغد در منطقه نباشد جمعیت موش در آن به حدی زیاد می شود که با بالا رفتن جمعیت موش پوشش گیاهی منطقه در معرض خطر قرار می گیرد اما عقاب کنترل کننده جمعیت موش است تا تعداد آن ها زیاد نشده و به کشاورزان و پوشش گیاهی منطقه لطمه وارد نکند.
یا کفتار با توجه به این که در مناطق حفاظت شده پروانه شکار صادر نمی شود به محض این که قوچی پیر می شود و باید از گله حذف شود توسط کفتار شکار شده و مسئولیت گله را قوچ جوان تری برعهده می گیرد که از نظر ژنتیکی قوی تر است زیرا تا وقتی که قوچ پیر در گله باشد قوچ جوان جرات این که گله ای را شکل دهد ندارد و این قانون تا حدی است که حتی اگر سال آخر عمرقوچ پیر هم باشد قوچ جوان به خودش اجازه نمی دهد دخالتی در گله داشته باشد و فقط از دور نظاره گر است.
با این چرخه طبیعی که در منطقه وجود دارد گرگ و کفتار، قوچ پیر را از گله حذف می کنند تا قوچ جوان بتواند وارد چرخه شود.
امکان این که جمعیت گرگ و کفتار زیاد شود وجود دارد؟
پاسخ سرپرست نمایندگی حفاظت محیط زیست درمیان به پرسش مطرح شده این است که به هیچ وجه این طور نیست که جمعیت این دوگونه جانوری زیاد و غیرقابل کنترل شود اگر هم زمانی این اتفاق افتاد گرگ ها در قلمروی که حضور دارند با یکدیگر می جنگند و دراین جنگ آسیب می بینند. بعلاوه تا کنون سابقه نداشته است جمعیت گرگ و کفتار در منطقه بیش از حد افزایش یابد.
جمعیت زیاد گرگ ها
همچنین گرگ در روز می تواند 350 کیلومتر راه برود و همین مقدار را هم برگردد اگر می گویند جمعیت گرگ زیاد شده شاید گله ای از این حیوان وحشی را به عنوان مثال افرادی در اسدیه ببینند که صبح در این نقطه بوده اند و بین روز خود را به سربیشه می رسانند و شب در بیرجند عده ای دیگر این گله را ببینند و برای همین می گویند جمعیت گرگ زیاد شده است.
موضوع دیگری که او به آن اشاره می کند این است که خانواده سگ سانان با یکدیگر جفت گیری دارند و باید گفت این گونه های جانوری خیلی مخربند طوری که مردم منطقه از این گونه هم به عنوان گرگ نام می برند این ها سگ گرگند که درندگی گرگ و نترسی سگ را دارند.
بعلاوه از انسان نمی ترسند وبه محیط زیست انسان ها نزدیک می شوند و بیشتر حملاتی که گزارش می شود گرگ ها به آغل گوسفند حمله کردند بیشتر همین سگ گرگ ها هستند.
به گفته او به همین دلیل دستور اتلاف این نوع حیوان داده شده است زیرا این حیوان علاوه بر خطراتی که برای حیوانات اهلی دارند گاهی با هم اقدام به شکار قوچ های وحشی می کنند.
معضل سگ های گله
سرپرست نمایندگی حفاظت محیط زیست درمیان سگ های گله را از بزرگترین معضلات منطقه می داند طوری که اگر محیط زیست آسیب ببیند به دلیل رعایت نکردن مردم از جمله شکار حیوانات وحشی است و وقتی هم که جانوران وحشی تغذیه ای در محیط نمی بینند مجبور می شوند خود را به محیط زیست انسان ها نزدیک کرده و از محصولات کشاورزی و جانوران اهلی تغذیه کنند.
یعنی وقتی که انسان در چرخه طبیعت خلل وارد نکند جانورانی که در این طبیعت هستند به طور اتوماتیک به حیات خود ادامه می دهند. به عنوان مثال وقتی که انسان کنار کوه ها را صاف می کند و درخت می کارد یعنی تخریب زیستگاه و همین فرد بعد می آید و اعتراض می کند که قوچ ها درخت و محصولات کشاورزی مرا خوردند و از بین بردند ولی نمی گوید که من خلل در چرخه طبیعی محیط زیست این حیوان ایجاد کردم که این اتفاق افتاده است. یا زمانی که یک گله گوسفند دو هزار راسی را غیر مجاز وارد منطقه ای می کنند که زیستگاه قوچ و میش است حیوان هم برای تغذیه مجبور است به زیستگاه انسان و حیوانات اهلی نزدیک شود.
به گفته او در حال حاضر بزرگترین درگیری که محیط زیست با مردم منطقه دارد همین خسارت وحوش به مزارع است که در چند مورد هم اهالی شاکی شدند و دادگاه هم محیط زیست را به پرداخت خسارت محکوم کرده است.