اما و اگرهای جدید روی ریل پروژه راه آهن استان
فرخ نژاد-هر چند وقت یکی از مسئولان با واگنی از خبرها در مورد شروع یکی از حیاتی ترین پروژه اقتصادی و زیربنایی خراسان جنوبی سخن می گوید و در همه حرف و حدیث ها هم به مردم استان امیدواری هایی داده می شود اما این که چه زمان و به طورحتمی ، خبرها در مورد آغاز پروژه راه آهن به ایستگاه، مناقصه دو قطعه مطالعه شده، تخصیص اعتبار و کلنگ زنی رنگ واقعیت به خود می گیرد علامت سوال بزرگی است که سال هاست ذهن تک تک مردم این استان را به خود مشغول کرده است.
ریل وعده ها آن قدر طویل و ممتد شده است که پا را از حوزه سرزمینی این استان فراتر نهاده و شنیدن سوت قطار را برای مردم خراسان جنوبی به رؤیایی مبدل کرده که امیدی به تبدیل شدن آن به واقعیت ندارند زیرا دراین سال ها هرچه شنیده اند تنها وعده بوده و بس. سوزن بان محدودیت اعتباری هم دراین سال ها اجازه نداد تا دولت با پشتوانه عظیم اعتباری به ایستگاه اسناد مناقصه پروژه راه آهن استان ورود پیدا کند.
همین محدودیت های اعتباری سبب شد تا در چند سال اخیر با وجود آماده بودن اسناد مناقصه شروع این پروژه حیاتی خراسان جنوبی در همان ایستگاه مناقصه منتظر تامین اعتبار بماند.
محدودیت های اعتباری دولت در این سال ها و توقف آغاز پروژه راه آهن خراسان جنوبی در ایستگاه مناقصه ، مسئولان و متولیان امر را واداشت تا برای شروع این پروژه زیربنایی به دنبال تامین گزینه های مالی دیگری به جز منابع دولتی بیفتند که از جمله آن می توان به استفاده از سرمایه گذاری نهادهای کلان و قوی اقتصادی مانند آستان قدس رضوی، قرارگاه خاتم الانبیا(ص)، بنیاد برکت و... در قالب کنسرسیوم، بهره مندی از منابع صندوق توسعه ملی ،فاینانس و...اشاره کرد.
بهره گرفتن از این پشتوانه های قوی تا حدودی امیدواری برای شروع این پروژه حیاتی در استان را بیشتر کرد تا جایی که مسئولان و متولیان امر قول هایی برای شروع این پروژه در سال گذشته و حتی پایان دولت یازدهم در سال جاری را مطرح کردند.
نمونه این خبر هم که سوم خرداد سال جاری در روزنامه «خراسان جنوبی» منتشر شد این بود که مهندس«حیدری» مدیرکل جذب سرمایه گذاری و تجهیز منابع وزارت راه و شهرسازی گفت: تلاش دولت براین است تا قبل از شروع دولت دوازدهم اجرای یک یا دو قطعه از پروژه راه آهن را در خراسان جنوبی آغاز کند. این روزها «پرویزی» استاندار خراسان جنوبی هم در هر محفل، جلسه و سفری که به نقاط مختلف استان دارد خبر از این می دهد که به زودی قطعه اول راه آهن بیرجند –کالشور آغاز می شود. علاوه براین رئیس مجمع نمایندگان خراسان جنوبی هم چند روز قبل به خبرگزاری«مهر» گفت: طبق خبری که از وزارت راه و شهرسازی داریم، کلنگ احداث پروژه راه آهن خراسان جنوبی قبل از آغاز به کار دولت دوازدهم به زمین خواهد خورد.
حجت الاسلام «عبادی» افزود:کنسرسیومی از پیمانکاران داخلی برای پیگیری و اجرای پروژه راه آهن استان تشکیل می شود.
به گفته وی صندوق توسعه ملی نیز قول پرداخت تسهیلات برای این پروژه را داده است که این موجب انگیزه بیشتر برای بخش های خصوصی در اجرای پروژه است.
بیان اما و اگرهای زیاد
هرچند مسئولان استانی خبرهایی از شروع عملیات اجرایی پروژه راه آهن خراسان جنوبی می دهند اما مدیرکل جذب سرمایه گذاری و تجهیز منابع وزارت راه و شهرسازی اما واگرهای زیادی را در مورد شروع این پروژه زیربنایی و حیاتی استان در گفتگو با «خراسان جنوبی» مطرح می کند و می گوید: اگر صندوق توسعه ملی منابع اعتباری مورد نیاز شروع پروژه را تامین کند طی دو ماه آینده می توان تکلیف این پروژه را معلوم کرد و گرنه به طور کل از دستور خارج می شود و باید روی گزینه های دیگر از جمله منابع مالی خارجی تمرکز کرد که تمرکز روی این منابع هم نیاز به مصوبه دولت دارد که تاکنون این مصوبه اخذ نشده و باید روند اداری خود را طی کند.
آن طور که مهندس«حیدری» می گوید: وزارت راه و شهرسازی در حال تامین منابع مالی پروژه راه آهن «خراسان جنوبی» از دو منظر یا جبهه است که محل تامین این منابع نیز فاینانس خارجی و تسهیلات صندوق توسعه ملی است.
به گفته وی برای بهره مندی از منابع مالی صندوق توسعه ملی کنسرسیومی از شرکت های پیمانکاری خراسان جنوبی و یک شرکت خصوصی دیگر تشکیل شده است و صندوق توسعه ملی هم تامین منابع مالی این کنسرسیوم را در دستور کار گذاشته است.
وضعیت منابع صندوق توسعه ملی
به اذعان مدیرکل جذب سرمایه گذاری و تجهیز منابع وزارت راه و شهرسازی اقدامات زیادی برای بهره مندی از منابع صندوق توسعه ملی انجام شده اما هنوز قطعی و نهایی نشده است یعنی باید پروسه اجرا را طی کند تا بتوان دراین زمینه اظهار نظر کرد.
به علاوه اگر صندوق توسعه ملی به تعهدات خود در این زمینه عمل کند طی چند ماه آینده می توان تامین منابع مالی پروژه راه آهن خراسان جنوبی را نهایی و بخشی از عملیات اجرایی پروژه را آغاز کرد.
«حیدری» در پاسخ به این پرسش «خراسان جنوبی» که چند ماه زمان می برد تا تامین منابع مالی از سوی صندوق توسعه ملی نهایی و قطعی شود می گوید: نمی شود در این زمینه اظهار نظر قطعی ارائه کرد و این کار بستگی به همراهی صندوق توسعه ملی و بانک عامل دارد زیرا بقیه کارها مانند آماده کردن مستندات، تضامین و... یعنی هر آنچه مربوط به وزارت راه و شهرسازی می شود فراهم است و فقط تایید بانک عامل و صندوق توسعه ملی مانده است.
وی پیش بینی می کند: در صورت مخالفت نکردن بانک عامل و صندوق توسعه ملی تا دو ماه آینده منابع مالی پروژه راه آهن خراسان جنوبی از محل منابع صندوق توسعه ملی تعیین تکلیف شود.
به گفته وی اگر صندوق توسعه ملی مخالفت کند این منبع مالی به طور کل از دستور کار خارج می شود و باید روی منبع دیگر یعنی فاینانس خارجی تمرکز کرد.
به علاوه این را هم باید در نظر داشت که تامین منابع مالی پروژه راه آهن از محل فاینانس هنوز مصوبه دولت را ندارد و اگر بخواهیم از این محل اقدام کنیم باید مصوبات شورای اقتصاد، ماده 62 و ... را اخذ کرد.
همچنین اگر بخواهیم منابع مالی پروژه را از طریق فاینانس تامین کنیم کشورهای متقاضی زیادی داریم که از آن جمله می توان به ژاپن، آلمان و ایتالیا اشاره کرد.
سوم خرداد ماه جاری هم در روزنامه «خراسان جنوبی» گزارشی با عنوان « راه آهن استان همچنان در ایستگاه وعده ها» درج و در این مطلب به این موضوع اشاره شد که دستیابی به زیرساخت ریل برای مردم خراسان جنوبی به رؤیایی تبدیل شده است.
طرح اتصال استان به شبکه ریلی چابهار - زاهدان – مشهد به دهه 80 باز می گردد و اگر مسئولان به قول ها و وعده هایی که در مورد این زیرساخت اساسی به مردم خراسان جنوبی داده اند عمل می کردند شاید حداقل بخشی از این رؤیا رنگ واقعیت به خود می گرفت نه این که بعد از دو دهه از پی گیری و طرح این موضوع بازهم مردم استان باید در ایستگاه قول ها همچنان متوقف بمانند و تحقق آن را دست نیافتنی بدانند. اگر بخواهیم میزان تحقق رؤیای مردم خراسان جنوبی را برای اتصال به راه آهن سراسری شامل تصویب ، تعیین مسیر، اعتبار و اجرا بدانیم می توان گفت که در حال حاضر ذره ای ناچیز از این آرزو عملی شده است و باز هم باید منتظر ماند تا بلکه راه آهن استان در سال جاری از روی ریل وعده ها و اما و اگرها به حرکت درآید. دراین گزارش به این موضوع نیز پرداخته شد که در سفر فروردین ماه رئیس جمهوری به خراسان جنوبی دکتر روحانی براین نکته تاکید کرد که وزارت راه وشهرسازی هر طور شده زمینه عملیاتی شدن خط ریلی خراسان جنوبی و اتصال به شبکه راه آهن سراسری را فراهم کند.
تخصیص صفر درصدی
مدیر ساخت و توسعه راه های اداره کل راه و شهرسازی استان در این مطلب به این مسئله اشاره کرد که پروژه راه آهن چون مصوبه است در قانون بودجه گنجانده شده اما رقمی که در بودجه برای آن در نظر گرفته می شود خیلی کم است. به عنوان مثال سال گذشته در بودجه برای پروژه راه آهن خراسان جنوبی 10 میلیارد تومان اعتبارمصوب شد در حالی که با این رقم نمی شود مناقصه برگزار کرد.
اجرای هر کیلومتر راه آهن 6 میلیارد تومان هزینه دارد و چون نمی شود با این بودجه اندک مناقصه برگزار کرد در نهایت تا پایان سال گذشته تخصیص آن صفر بود و مناقصه ای هم برگزار نشد.
به گفته «رجبی» وزارت راه و شهرسازی برای شروع عملیات اجرایی این پروژه عظیم به دنبال سرمایه گذار توانمند می گردد.
همچنین تا کنون آستان قدس رضوی، قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) و یکی دو کشور خارجی پروژه را بررسی کرده اند و وزارت راه و شهرسازی هم در حال رایزنی است تا بتواند نظرات این نهادهای اقتصادی و کشورها را جمع بندی کند و ببیند تا چه حد می توان در این زمینه گام برداشت.
پی گیری در دو جبهه
مدیرکل جذب سرمایه گذاری و تجهیز وزارت راه و شهرسازی هم در آن مطلب گفت: پروژه راه آهن خراسان جنوبی بخشی از پروژه راه آهن مشهد- بیرجند- زاهدان –چابهار است که وزارت راه و شهرسازی در دوجبهه در حال پی گیری برای تامین اعتبار آن است.
مهندس «مهدی حیدری» یک جبهه را جذب فاینانس خارجی، وارد گود کردن نهادهای کلان سرمایه گذاری مانند قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) که پیمانکارقطعاتی از این پروژه است و آستان قدس رضوی عنوان کرد و افزود: اگر مذاکرات و پی گیری ها به سرانجام برسد و توافقی حاصل شود پروژه با مجموع این دو جبهه در نظر گرفته شده در قالب کنسرسیوم وبه دلیل سنگینی حجم آن شروع می شود. وی جبهه دیگر را تامین مالی پروژه از طریق صندوق توسعه ملی دانست و ادامه داد: علاوه براین پیمانکارانی هم که در منطقه بودند برای اجرای قسمتی از پروژه اعلام آمادگی کردند تا به عنوان بخش خصوصی پا به میدان اجرایی این طرح عظیم و اساسی بگذارند و با معرفی وزارت راه و شهرسازی و استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی بتوانند گامی برای اجرایی شدن آن بردارند. وی اجرایی شدن پروژه را مورد تاکید مقام عظمای ولایت و رئیس جمهوری عنوان و تاکید کرد: سعی و تلاش ما براین است که در ماه های آتی قطعاتی از پروژه راه را آغاز کنیم.
مدیرکل جذب سرمایه گذاری و تجهیزات وزارت راه و شهرسازی افزایش اعتبارات دولتی پروژه اتصال خراسان جنوبی به شبکه ریلی را بعید دانست و گفت: از اعتبارات دولتی فقط می توان به عنوان پیش پرداخت شروع پروژه استفاده کرد اما اگر موضوع فاینانس عملیاتی شود شرایط تخصیص در قانون بودجه هم تغییر خواهد کرد چون این دو رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند یعنی به هر میزان که پروژه اعتبار اسنادی داشته باشد به همان مقدار هم دولت اعتبار خواهد گذاشت.
وی ابراز امیدواری کرد: مذاکراتی که وزارت راه و شهرسازی آغاز کرده به نتیجه برسد تا شاهد تغییر و تحول در پروژه راه آهن خراسان جنوبی باشیم.
به گفته وی کشورهایی مانند چین، هند و ژاپن برای تامین فاینانس پروژه راه آهن مشهد- بیرجند- زاهدان –چابهار اعلام آمادگی و شرکت هایی را هم معرفی کردند اما باتوجه به شرایط اعلام شده از سوی آن ها در مورد بازگشت سود، شرایط را برای مذاکره زمان بر می کند اما تلاش وزارت راه وشهرسازی بر این است تا چند ماه آینده به نتیجه برسد.
به علاوه وزارت راه و شهرسازی برای شروع پروژه هماهنگی هایی را با شرکت توسعه و ساخت انجام داده است تا یک یا دو قطعه را که در خراسان جنوبی قرار دارد عملیاتی کند.
نقطه شروع
اما پیگیری و نقطه شروع اتصال خراسان جنوبی به شبکه ریلی به چه زمانی باز می گردد. آن طور که مسئولان و متولیان سابق استان می گویند: برای اولین بار نهم آذر سال 80 مجمع نمایندگان استان خراسان ( قبل از تقسیم ) و سیستان وبلوچستان احداث این راه آهن را از رئیس جمهور وقت تقاضا کردند که این درخواست برای بررسی به وزارت راه و ترابری وقت و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارجاع شد.
مهرماه سال 85 مدیرکل وقت راه و ترابری خراسانجنوبی گفت: مطالعات مقدماتی ساخت پروژه راهآهن در خراسان جنوبی و اتصال آن به راهآهن سراسری از سوی کارشناسان وزارت پایان یافت. به گفته وی براساس مطالعات و بررسیهای کارشناسان، مسیر راهآهن از فیضآباد - گناباد - قاین - بیرجند - نهبندان - زاهدان است.
حجت الاسلام «موسی قربانی» نماینده وقت مردم قاینات در مجلس شورای اسلامی هم 4 آبان 85 در گفتگو با رسانه های خراسان جنوبی گفته بود:با اتمام مطالعات مقدماتی راهآهن «چابهار - مشهد» در شرق کشور، عبور این خط از مسیر بیرجند - قاین - گناباد و کالشور به تصویب رسید. با تقسیم استان خراسان و تأسیس خراسان جنوبی این موضوع نیز در ردیف تقاضاهای مردم از مسئولان کشور قرار گرفت و در سال 1387مجمع نمایندگان استان های خراسان رضوی،جنوبی وسیستان وبلوچستان طی نامه ای از رئیس جمهور وقت خواستند در زمینه راه آهن دستور برای اقدام را صادر کند. حال با همه این اظهارنظرها و حرف و حدیث ها این سوال مطرح است که آیا می شود در سال جاری سرانجامی برای راه آهن استان متصور شد و آیا اجرای این پروژه عظیم از روی ریل وعده ها تکان خواهد خورد؟