من در میان جمع و فکرم جای دیگر است
رنجبر - گوشی همراهشان را دقیقه ای کنار نمی گذارند و مدام در حال ارسال پیام یا گشت و گذار در کانال های مختلف هستند.
گاهی اوقات ساعت ها در اتاقشان می مانند و هیچ گونه ارتباط کلامی با اطرافیان خود برقرار نمی کنند. سکوتی محض فضای خانه را فرا گرفته است و تلویزیون هم برای در و دیوار برنامه دارد.
به مهمانی هم که می روند بعد از سلام و احوال پرسی دوباره گوشی های همراهشان را از کیف دستی یا جیبشان بیرون آورده و در چشم به هم زدنی از فضای حقیقی خارج و مشغول دنیای مجازی می شوند.
گاهی اوقات می خندند و گاهی اخم در هم می کشند، انگار نه انگار که در جمع قرار دارند.
موبایل که آمد، دیدن را به صدا باختیم، شبکههای مجازی که آمد، صدا را به کلمه باختیم اما حالا داریم واژه را میبازیم به استیکرها و حتی بعضیها آن قدر غرق فضای مجازی شدهاند که از دنیای واقعی عقب ماندهاند و فکر میکنند هرچه بخواهند میتوانند در این فضا پیدا کنند.
پیش از این دورهمی خانوادهها کنار یکدیگر رنگ و بوی مهربانی داشت، آن ها در کنار هم گل میگفتند و گل می شنیدند، میخندیدند و شاد بودند. از حال و احوال هم باخبر میشدند و در همین دورهمیها اگر هر یک از اعضای خانواده و فامیل مشکلی یا گرفتاری داشت با همفکری و مساعدت یکدیگر حل و فصل میکردند، چه دنیای قشنگی داشت این دور همی های خانوادگی.
حالا چند سالی است که فضای مجازی و به اصطلاح فضای تلگرامی بر همه این بگو و بخندها سایه افکنده و راه گوشهگیری و انزوای افراد را باز کرده است یعنی با این که افراد کنار هم و در یک جمع هستند اما فاصله ای بس طولانی بینشان حاکم است، هر کدام به خود مشغول هستند و در عالم دیگری سیر و سیاحت میکنند.
یکی از شهروندان بیرجندی که نمی خواهد نامش عنوان شود می گوید: برای این که روابط خانوادگی مانند گذشته با استحکام خود باقی بماند روی جاکفشی خانه ام سبدی قرار داده ام و هر وقت مهمانی دارم از مهمانان می خواهم تا گوشی های همراهشان را قبل از ورود به جمع خانوادگی آن جا بگذارند تا چند دقیقه ای که در کنار هم هستیم برای همه لذت بخش باشد، مگر در گذشته که چنین وسایلی نبود مردم در مهمانی ها چه می کردند؟
به عقیده وی باید در این مورد فرهنگ سازی کرد و اگر دست روی دست بگذاریم باید منتظر بحران جدی در روابط خانوادگی و تعامل های اجتماعی باشیم. برای رفع چنین مشکلی هم بزرگ ترهای خانواده می توانند پیشقدم شوند و از فرزندان خود شروع کنند. وی ادامه می دهد: در برخی محافل خانوادگی کمترکلامی رد و بدل می شود و همان جا هم افراد با ارسال استیکر یا عضو کردن یکدیگر در کانال های مختلف زمان می گذرانند، اگر قرار است چنین محافلی داشته باشیم نیازی به رفت و آمد نیست و اگر خواسته باشیم برای دقایقی از کنار هم بودن لذت ببریم باید حداقل در آن لحظات فضای مجازی را از خود دور کنیم.
ابراز احساسات با استیکر
یکی دیگر از شهروندان می گوید: این روزها حتی ابراز همدردی، علاقه و...هم از طریق استیکرهای فضای مجازی انجام می شود در حالی که اگر در گذشته فردی بیمار بود به دیدنش می رفتیم اما حالا با ارسال یک شکلک ابراز همدردی می کنیم.
بانوی خانه دار 45 ساله ای نیز میگوید: به نظر من بیشتر افرادی که وارد تلگرام شدهاند به خاطر چشم و هم چشمی است تا در جمع های خانوادگی نشان دهند گوشی هوشمند دارند. «نقوی» می افزاید: بر هم زدن نظم و نظام خانوادهها، از بین رفتن قبح بسیاری از کارها و رواج برخی رفتارهای زشت و ناپسند از عواقب فضای مجازی است که بیشتر خانواده ها به نوعی با آن درگیرند.
به گفته وی فضای مجازی در کنار همه معایب خود نقاط قوتی هم دارد به شرط آن که ما از این تکنولوژی درست و بهینه استفاده کنیم. به عنوان مثال زمانی که مسافر داریم میتوان برای صحبت با دوستان و آشنایان یا ارسال عکس و مدارک پزشکی علمی، کارت ملی، کارهای بانکی و تبادل اطلاعات درست از این فضا استفاده کرد.
یک دختر دانشجو هم میگوید: در خانه ما کسی با دیگری حرف نمیزند، وقتی همه به خانه میآیند و در کنار هم هستند کمتر حرفی بین آن ها رد و بدل میشود مثل این که با هم قهر هستند. وی ادامه می دهد: حتی وقتی مهمانی می رویم بیشتر حاضران سرشان به گوشی هایشان گرم است.
گسست نسلی
یک جامعه شناس در این رابطه می گوید: بیشتر والدین سواد استفاده از فضای مجازی را ندارند و چندان با قانون و قواعد بسیار خاص این فضا آشنایی ندارند. «رفیعی» می افزاید: همین موضوع موجب میشود تا والدین نظارت مناسبی بر عملکرد فرزند نوجوان و جوان خود نداشته باشند.
در چنین حالتی، نوجوانان و جوانان با حضور در فضای مجازی و مواجهه با سیل اطلاعات درست و نادرستی که از هر طرف آنها را احاطه میکند، آماده پذیرش مواردی می شوند که در ورای هجوم این اطلاعات به آن ها القا میشود. همین امر سبب شده است تا اینترنت و فضای مجازی زمینههای گسست فرهنگی بین نسلی را فراهم آورد و این مسئله بر کنترل خانواده روی رفتار نوجوان و جوان اثر بسیار سوئی خواهد داشت.
بلوغ جنسی زودرس
به عقیده وی بسیاری از محتواهای ارائه شده در فضای مجازی، به ویژه شبکههای اجتماعی نظیر فیسبوک و اتاقهای گفتو گو، بدون در نظر گرفتن اقتضای سنی مخاطب، در معرض دید و برداشت و تحلیل وی قرار میگیرد.
اغلب این محتواها اعم از متن، عکس و فیلم نیز دارای زمینههای انحرافی هستند بنابراین میتوانند نوجوان و جوان را که در شرایط خاص جسمی و غلیان غرایز جنسی قرار دارد، دچار سردرگمی کنند و از مسیر ارزشها منحرف سازند.
هنجارشکنی در سایه گمنامی
وی ادامه می دهد: باید توجه داشت رفتارهای خلاف ارزشهای یک جامعه در محیط واقعی با تغییر نگاه و مؤاخذه گری، چه از سوی نهادهای نظارتی و انتظامی و چه به وسیله نگاههای ملامتگر سایر اعضای جامعه همراه است، اما در فضای مجازی و اینترنت چنین قوانینی وجود خارجی ندارد و یک کاربر اینترنت میتواند حتی جنسیت خود را پنهان کند و با هویتی کاملاً متفاوت از آن چه هست در شبکههای اجتماعی یا اتاقهای گفتو گو حاضر شود. وی اضافه می کند: اتاقهای گفتو گو و شبکههای اجتماعی محلی برای ابراز عقاید و باورها و طرح شبهات است بی آن که کاربر شناخته شود یا برچسب بخورد، به ویژه آن که در بسیاری از موارد، نوجوانان و جوانان ما مجال مناسبی برای ابراز وجود و بیان دیدگاهها و شبهات دینی خود پیدا نمیکنند. در مقابل اما اغلب کسانی که توانایی پاسخگویی به این سوالات و شبهات را دارند، در این شبکهها عضو نیستند یا حضورشان کمرنگ است. با افزایش فراگیری اینترنت و کاربران فضای مجازی، اعتیاد تازهای شکل گرفته است. اعتیاد به اینترنت یک واژه نیست، بلکه یک حقیقت است که سبب دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر شده است.