فرخ نژاد-با اوج گرفتن قاچاق پیاز زعفران در این سال ها آن هم به خارج از مرزها، عشوه گری طلای سرخ در دومین قطب تولید این محصول در ایران رو به افول است و زعفران کاران خراسان جنوبی هم نگران از این که رقبا بازار این محصول مزیت دار استان و متناسب با اقلیم منطقه را به دست گرفته و دستشان تهی از این محصول که با نام، آب و خاک خطه خراسان جنوبی عجین شده است شود.
کشاورزان خراسان جنوبی در سال هایی که قهر طبیعت رمق و رونق کشاورزی استان را گرفته است دلخوش به این هستند که خطه ای مزین به طلا و یاقوت های سرخی چون زعفران، زرشک، عناب و انار دارند که با کم آبی سازگار است و آن ها هم زمین ها و باغ ها را به زیرکشت این محصولات برده اند.
اما چند سالی است که کشاورزان این خطه کویری علاوه بر نگرانی از این که دسترنج و محصولی که با مشقت فراوان در این سال های خشک به دست می آید، به دلیل فراهم نبودن زیرساخت های فراوری خام به فروش می رسد و عاید چندانی از این بابت ندارند باید دغدغه این را هم داشته باشند که با قاچاق پیاز زعفران توسط قاچاقچیان به نقاط دیگر به ویژه خارج از مرزها، بازار تولید انحصاری این محصول هم از دستشان خارج شود.
فصل کاشت زعفران که آغاز می شود جولان قاچاقچیان این محصول هم بیش از پیش می شود و هر طور شده می خواهند پیاز زعفران را به خارج از مرزهای داخلی و خارجی استان منتقل کنند. از نیمه های خرداد زعفران کاران پیازهای زعفران را در انبارها برای کشت در ماه های مرداد و شهریور ذخیره می کنند و قاچاقچیان و دلالان این محصول ارزشمند آن ها را شناسایی کرده و در فصل کاشت هر طور شده پیازها را برای قاچاق از چنگ شان در می آورند.
برخی از زعفران کاران هم چون منفعت فروش پیاز زعفران را در این سال ها از زحمت محصول برداشتی بیشتر دیده اند اقدام به فروش آن می کنند طوری که آن قدر پیاز زعفران از استان خارج می شود که دستان زعفران کاران خراسان جنوبی تهی می ماند.
برخی زعفران کاران هم از وجود مرکز قاچاق این محصول در یکی از شهرهای جنوبی استان خراسان رضوی خبر می دهند و می گویند چون قیمت پیاز زعفران خراسان جنوبی نسبت به دیگر نقاط کمتر است مجوز را با نام این استان می گیرند و از خراسان رضوی پیاز زعفران را به دیگر نقاط صادر می کنند.
سکانس غم انگیز داستان
سکانس غم انگیز داستان قاچاق طلای سرخ کجاست؟ در این سال ها شاید کمتر دیده ایم که برای فروش پیاز زعفران به در و دیوار کاغذ بزنند و شماره تلفن بدهند.
این روزها در بیشتر نقاط شهر به ویژه معابر و خیابان های شلوغ و پرتردد شهر بیرجند کاغذهایی به در و دیوارها نصب شده و شماره های تماسی هم گذاشته شده تا هر چقدر پیاز زعفران بخواهی یک روزه برای مشتری تهیه کرده و تحویل دهند. وقتی در قالب مشتری با یکی از این شماره ها تماس می گیریم می گوید: قیمت پیاز زعفران بستگی به میزانی که می خواهید دارد، اگر یک تن خواسته باشید کیلویی 3 هزار و 200 تومان و کمتر از آن کیلویی 3 هزار و 500 تومان و پیاز زعفرانی هم که من دارم درشت و بدون خاک و از پیازهای زعفران قاین است.
به هر نقطه ای از خراسان جنوبی هم که خواسته باشید محموله را ارسال می کنیم و اگر برای خارج از استان هم خواستید مجوز گرفته و محموله را می فرستیم.
شاید چون منع قانونی برای صدور پیاز زعفران وجود ندارد سبب شده تا دلالان و واسطه ها دست به فروش پیاز این محصول بزنند. حال در فصل زعفران کاری هستیم، سوال این جاست که چرا باید مجوز برای صدور پیاز زعفران در حالی که خاستگاه آن استان های خراسان رضوی و جنوبی است صادر شود و در نقاطی که شاید کاشت این محصول متناسب با اقلیم آن نباشد ترویج یابد؟
مرکز قاچاق در تربت حیدریه
«براتی» که مسئول شرکت تعاونی تامین نیاز زعفران کاران است وخود و همسرش چند سال به عنوان زعفران کار نمونه در استان معرفی شدند به موضوع جالب توجهی اشاره می کند و می گوید: با شروع فصل کاشت زعفران دلالان و واسطه ها با گرفتن مجوز یا قاچاق پیاز زعفران را به قطب تولید این محصول در خراسان رضوی یعنی تربت حیدریه منتقل و از آن جا پیاز زعفران را به داخل و خارج از کشور قاچاق می کنند.
وی اشاره ای به ممنوع بودن انتقال پیاز زعفران از یک استان به استان دیگر دارد و می افزاید: با وجود این ممنوعیت باز هم پیاز زعفران نقاط مختلف خراسان جنوبی که دارای کیفیت مطلوبی است به صورت سازمان یافته از تمام نقاط استان آن هم به واسطه دلالان جمع آوری و به تربت حیدریه منتقل و از آن جا به صورت شبکه ای در دیگر نقاط کشور و خارج ایران توزیع می شود.
از دید این زعفران کار روستای مهمویی، قاچاق پیاز زعفران گرانی این محصول را در پی داشته طوری که برخی از زعفران کاران به دلیل قیمت بالای پیاز زعفران فقط اقدام به برداشت و فروش آن می کنند و دیگر به دنبال کاشت، داشت و برداشت زعفران نمی روند زیرا خشکسالی ها هم رمقی برای توسعه و برداشت این محصول نگذاشته است و آن ها سود را در فروش پیاز زعفران می بینند.
وی خواستار اندیشیدن تدبیری از سوی دولت برای مبارزه با معضل قاچاق پیاز زعفران می شود و می افزاید: تمام مشکلات زعفران به زمانی برمی گردد که کاشت زعفران جایگزین خشخاش در کشور افغانستان شد.
باید توزیع پیاز زعفران به طور حتم با تایید سازمان های متولی باشد در غیر این صورت آینده خوبی نمی توان برای این محصول مزیت دار خراسان جنوبی متصور بود.
به گفته وی هرچند زعفران کاران در قالب شرکت های تعاونی از مسئولان و متولیان امر خواسته اند که توزیع پیاز و دیگر نهاده های این محصول را به این شرکت ها واگذار کنند تا از قاچاق پیاز زعفران جلوگیری شود اما هنوز به این خواسته آن ها توجهی نشده است.
به گفته وی چون رزق و روزی کشاورزان خراسان جنوبی وابسته به محصولاتی مانند عناب، زرشک و زعفران است باید از توسعه و گسترش این محصولات در دیگر نقاط کشور و خارج از ایران جلوگیری شود تا با زیاد شدن دست در بازار این گونه محصولات شاهد ضربه زدن به قشر کشاورز خراسان جنوبی و تهی شدن بیش از پیش دستان این قشر نباشیم زیرا در این سال خشکی ها باید بیش از این شاهد مهاجرت روستاییان به شهرها و تبعات ناشی از حاشیه نشینی باشیم.
به علاوه قاچاق پیاز زعفران سبب شده تا در حال حاضر دستان زعفران کاران خراسان جنوبی برای کشت این محصول خالی شود و مجبور به تهیه پیاز زعفران با قیمت بالاتر از خارج استان باشند.
رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی استان هم صدور و قاچاق پیاز زعفران را به هر میزان که از خراسان جنوبی خارج شود به ضرر زعفران کاران این استان می داند و می گوید: این صدور و قاچاق سبب می شود هم به قیمت زعفران و هم سطح زیرکشت این محصول ضربه وارد شود.
پاسخ مهندس«جاده یگی» به معایب صدور مجوز پیاز زعفران این است که چون قانون منع صدور این محصول وجود ندارد نمی توان مانع کاشت این محصول خاص استان و خراسان رضوی در دیگر نقاط شد.
به علاوه صدور مجوز پیاز زعفران برای متقاضیان در قالب معرفی نامه ای است که افراد از سازمان جهاد کشاورزی به این سازمان ارائه می دهند و سازمان نظام مهندسی کشاورزی هم برای آن ها مجوز صادر می کند.
به گفته وی هنوز به این سازمان گزارشی در مورد قاچاق پیاز زعفران ارائه نشده است. همچنین دراین مدت برای بیش از 100 تن پیاز زعفران در استان سازمان نظام مهندسی استان مجوز صادر کرده و مجوزهای صادر شده هم برای استان های اصفهان، یزد، کرمان و آذربایجان است.
عامل اصلی قاچاق
رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی استان این موضوع را هم یادآور می شود و می افزاید: چون قیمت پیاز زعفران در خراسان جنوبی ارزان تر از دیگر نقاط است گاهی برخی دلالان و واسطه ها برای صدور از این استان با بردن کارشناس به انبار ذخیره پیاز زعفران و مزرعه مورد نظر مجوز لازم را دریافت کرده ولی پیاز را از خراسان رضوی به نقطه دیگری صادر می کنند که شاید یکی از دلایل بالای میزان مجوزهای صادر شده باشد.
به گفته«جاده یگی» این کار خلاف است اما گاهی گزارش هایی از این تخلفات هم مشاهده می شود.
به علاوه هر کیلوگرم پیاز زعفران را از زعفران کاران واسطه ها 2 تا 2 هزار و 500 تومان می خرند و به خریداران تا 4 هزار و 500 تومان می فروشند.
تدابیر اتخاذ شده
دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان هم با اشاره به تشدید معضل قاچاق پیاز زعفران طی چند سال گذشته از وجود مرکزی در تربت حیدریه که پیازهای زعفران از نقاط مختلف به این نقطه حمل و سپس به دیگر نقاط و خارج از کشور قاچاق می شود اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: در این دو سه سال اخیر پیاز زعفران خراسان جنوبی نه تنها در داخل بلکه به کشورهای خارج هم قاچاق شده است بنابراین به دلیل وجود این مشکل در زمان کاشت پیاز زعفران این کمیسیون با همکاری نیروی انتظامی و جهاد کشاورزی تدابیر لازم را برای جلوگیری از قاچاق این محصول اتخاذ می کند. هرچند دیگر مسئولان از نیاز به صدور مجوز پیاز زعفران در داخل استان خبر می دهند اما «حسنی مقدم» می افزاید: در جلسه کارگروه اطلاعات انتظامی و نظامی استان که چند روز قبل برگزار شد از مسئولان و متولیان امر خواستیم که حتی از جابه جایی بدون مجوز پیاز زعفران در داخل استان هم جلوگیری شود.
به گفته وی باید به طورحتم در این مجوزها مبداء و مقصد حمل پیاز زعفران مشخص باشد و گرنه نیروی انتظامی اجازه صدور برای حمل آن را نمی دهد.
به علاوه در مبادی خروجی استان هم به مرزبانی ها و دیگر دستگاه های مستقر در مرزها ابلاغ شده تا اگر محموله بدون مجوزی بخواهد صادر شود جلوی آن گرفته شود.
همچنین از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور هم برای خروجی این محصول ازدیگر مبادی مرزی این دستورالعمل ابلاغ شده است. به گفته وی تا این لحظه گزارشی از قاچاق محموله پیاز زعفران دراین استان به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان ارسال نشده است زیرا تا یک ماه دیگر فصل کاشت زعفران ادامه دارد و علاوه براین هنوز در شروع فصل کاشت هستیم. به گزارش «خراسان جنوبی» سال گذشته از۱۵ هزار و ۱۴ هکتار از اراضی زیر کشت زعفران استان 54 تن زعفران برداشت شد. کاشت زعفران در خراسان جنوبی قدمت بیش از 700 سال دارد.