تعزیه خوانی؛ سوگواره ای برای چند روز !
قاسمی - تعزیه یا همان شبیه خوانی یکی از شعائر آیینی و شیوه ای ماندگار برای انتقال پیام های مذهبی و به ویژه واقعه عاشوراست که تاثیرگذاری خاص خود را دارد درحالی که این شیوه ماندگار فقط محدود به روزهای خاصی شده و بیشتر در تاسوعا و عاشورا یا ایام محرم و صفر برگزار می شود.
سومین سوگواره تعزیه خراسان جنوبی هم با هدف احیای شعائر مذهبی، استمرار باورهای آیینی، آداب و رسوم مذهبی و اعتلای هر چه بیشتر آیین تعزیه پس از دو سال وقفه هفته قبل در شهرستان درمیان با اجرای 5گروه برگزار شد.
سوگواره ای که به گفته تعزیه گردانان هر چند برای تامین امکانات و تجهیزات آن تلاش شده بود اما باز هم نیاز به آموزش های اجرا، موسیقی، پشتیبانی مالی و معنوی بخش های دولتی وخصوصی دارد تا نوای آن زنده بماند و حتی اگر شرایط فراهم شود اجرای آن از روزهای خاص محرم و صفر خارج شود و چراغ آن در طول سال هم روشن بماند.
رئیس گروه تعزیه ابوذر از فردوس هر چند از تدارکات، صوت، خدمات رسانی، تبلیغات و... فرهنگ و ارشاد اسلامی در سوگواره راضی است، استقبال را به ویژه در نوبت عصر و وقت آزاد بسیار خوب ارزیابی می کند و می گوید: همه سوگواره ها را ندیدم زیرا اعلام شده بود که روز اجرای تعزیه خودمان در محل سوگواره حاضر شویم بنابراین موفق نشدیم کارهای قبل از خود را ببینیم.
«حسین مودب» که 20 سال سابقه کار تعزیه دارد کیفیت اجرای سوگواره ها را خوب می داند و تصریح می کند: کمی پراکندگی موضوع، متن و همچنین تکرار مطالب دیده می شد البته این ضعف هم دلیل دارد زیرا بیشتر گروه ها تعزیه را به صورت حرفه ای انجام نمی دهند و کارشان پیوسته نیست و سالی یکی دوبار اجرا دارند.
به گفته وی تعزیه گردانان در استان به صورت حرفه ای کار نمی کنند و فقط در محرم به آن رو می آورند در حالی که نقاطی مانند کاشمر تعزیه گردانان حرفه ای و با تجربه ای دارد که در طول سال به اجرا می پردازند و با امکانات و تجهیزات خود به شهرستان ها سفر و از همین راه زندگی می کنند.
او مشکل نبود پشتیبان مالی برای گروه های تعزیه و مردمی بودن آن ها را مطرح و تاکید می کند: در مدت تعزیه گردانی اش از دوره آموزشی استفاده نکرده است. گروه او هم شامل افرادی است که شغل دولتی و آزاد دارند و نمی توانند به صورت مداوم تعزیه اجرا کنند؛ البته نداشتن مجوز و شناسنامه هم به نظرش می تواند مانعی برای اجراهای خارج از روستا باشد. وی به مشکلات گروه تعزیه اش، نیاز به آموزش موسیقی را اضافه می کند و می گوید: موسیقی تعزیه سخت و گسترده است و به دلیل دسترسی نداشتن در استان، به ناچار باید به کاشمر رفت و در آن جا تعلیم دید.
وی از مهم ترین علت های کم بودن تعداد تعزیه ها هم نبود پشتیبانی مالی و معنوی را بیان می کند و می افزاید: سیستم صوت این گروه تعزیه مشکل دارد، تامین لباس و...هم هزینه دارد اما افراد گروه خودشان به هر شکل آن را تامین می کنند، مسائل مالی خیلی مهم است و بدون لباس، صوت و ... نمی توان تعزیه اجرا کرد.
مسئول گروه تعزیه ابوالفضلی درخش هم موضوع همراهی نکردن همه گروه ها در تعزیه را تکرار و تاکید می کند: تعزیه گردانان با دیدن اجرای یکدیگر بیشتر با این کار وعیب اجرای خودشان آشنا شده و برای رفع آن تلاش می کنند درحالی که در مراسم داوری، انتخاب و همچنین اجرای سوگواره همه گروه ها حضور نداشتند.
«آسیابان» مشکل بعدی را مناسب نبودن زمان سوگواره می داند و توضیح می دهد: بسیاری از افراد اصلی گروه ها خارج از استان سکونت دارند و برای روزهای هشتم، نهم و دهم محرم به منطقه می آیند بنابراین به ناچار در زمان سوگواره، شبیه خوان های ذخیره کار آن ها را انجام می دهند. به نظر این تعزیه گردان، کیفیت اجرای همه گروه ها خوب و متن ها هم شبیه یکدیگر بود اما مشکل حضور نداشتن بازیگران اصلی کارها را قدری ضعیف کرد.
او هم مسئله سکونت برخی افراد گروهش در خارج از استان را مهم ترین علت برگزار نشدن تعزیه در تمام سال بیان می کند و می گوید: اگر گروه کامل باشد اجراها بیشتر می شود و 21 رمضان، عید قربان و...هم می توان برنامه داشت هرچند گروه تعزیه درخش برای شهادت امام رضا(ع) در مشهد هم شبیه خوانی می کند.
«آسیابان» با اشاره به اجراهای زیاد تعزیه در این منطقه، راه اندازی دفتری دراین شهرستان برای سامان دهی گروه های تعزیه و حل مشکلات مرتبط را ضروری می داند و می افزاید: چنان چه در مرکز استان هم دفتری فعال و پیگیر مسائل آن ها باشد به گروه های تعزیه کمک بسیاری می شود.
آموزش اجرا و موسیقی هم به نظر وی ضروری است و این آمادگی وجود دارد تا در صورت همکاری فرهنگ و ارشاد اسلامی و تعیین استاد افرادی برای آموزش به ویژه در زمینه موسیقی تعزیه اعزام شوند.
وی زمان آخرین کارگاه آموزشی در این زمینه را مربوط به حدود 3 سال قبل و در سرایان عنوان می کند که به کار او و هم گروهی هایش کمک زیادی کرده است.
شناسایی 35 گروه تعزیه
بنابر آمار معاون هنری اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی استان، تاکنون35 گروه تعزیه در خراسان جنوبی شناسایی شده است که در دو قالب سنتی و مدرن اجرا دارند اما کار شناسایی و ثبت آمار آن ها فقط به منظور تدوین بانک اطلاعاتی است و ارتباطی به صدور مجوز ندارد و البته برای اجرا در دیگر مناطق استان هم نیازی به شناسنامه و مجوز ندارند اما با ثبت نام در بانک اطلاعاتی می توانند از خدماتی مانند بیمه هنرمندان یا امتیاز کارگاه های آموزشی استفاده کرده و همچنین سامان دهی شوند.
البته کارگاه های آموزشی که «زمزم» از آن ها یاد می کند و هر چند در زمینه اجرا و موسیقی تعزیه برگزار می شوند از دو سال قبل تکرار نشده و آخرین دوره مربوط به زمان دومین سوگواره تعزیه استان است.
بیشتر گروه های تعزیه استان به گفته وی حرفه ای و باتجربه هستند و حدود 35سال سابقه دارند و تازه کار بین آن ها نیست. برخی و از جمله گروه تعزیه عاشقان اهل بیت(ع) بیرجند فعال هستند و در تمام سال و به مناسبت های مختلف اجرا دارند اما در این سوگواره به نظر وی همه گروه ها از نظر کیفی، متن واجرا خوب کار کردند؛ آن ها هم که انتخاب نشدند شاید به خاطر کیفیت نداشتن فیلم ارسالی برای مرحله داوری بوده است.
محدودیتی نبود
پاسخ وی در مورد علت حضور نداشتن گروه ها در همه تعزیه های سوگواره، این است که محدودیتی در این زمینه نبود و از روز اول پذیرش می شدند و امکانات خدمات و پذیرایی هم از ابتدای سوگواره برای 150 نفر و همه افراد گروه ها فراهم بود اما برخی به خاطر اجرا در شهرستان خود و امور شخصی مراسم را ترک کردند وگرنه همه 5گروه می توانستند 3روز اجرا را در محل سوگواره حضور داشته باشند.
وی در مورد آموزش و به ویژه درخواست گروه ها در زمینه موسیقی تعزیه تصریح می کند: این کار نیاز به برنامه ریزی دارد و باید دفتر تعزیه فعال تر شود و موضوع را پیگیری کند، فرهنگ وارشاد اسلامی استان مشکلی در بحث آموزش ندارد و آماده کار است اما رئیس دفتر تعزیه استان به دلیل ادامه تحصیل با مشکل مواجه است.
این مسئول در مورد افزایش تعداد تعزیه ها هم نیاز به هماهنگی بیشتر را مطرح می کند و ادامه می دهد: باید اوقاف و امور خیریه هم به این قضیه ورود کند، وقفیاتی در این مورد هست که باید احیا شود و انتظار می رود اوقاف و امور خیریه کمک کند. حسینیه امام رضا(ع) در گذشته ها محل برگزاری تعزیه بوده است و در صورت همکاری اوقاف وامور خیریه، آمادگی کار بیشتر وجود دارد تا در مرکز استان و شهرستان ها تعزیه ها افزایش یابد.
«زمزم» می گوید: به جز این اداره کل از جای دیگری نمی توان کمک گرفت مگر آن که اعتبارات فرهنگی دستگاه ها کمک کننده شود.