زهرا خسروی - پاییز که به میانه راه می رسد، بهار کویرنوردی هم آغاز می شود، زمانی که هوا نه گرمی بهار، نه حرارت تابستان و نه سوز و سرمای زمستان را دارد، آن گاه که مهمان دشت پرستاره آسمان کویر و سکوت دل انگیز آن می شوی و دل را به سمفونی باد و نرمی ماسه ها می سپاری تجربه ای فراموش نشدنی و هیجان انگیز برایت به یادگار می گذارد.
خراسان جنوبی به عنوان استانی کویری و با داشتن چند کویر مطرح هرچند شوق گردشگران برای حضور را دوچندان می کند اما احتمال این هم وجود دارد که به دلیل دوری از مرکز، کمبود اعتبارات و نبود زیرساخت های لازم برای ایجاد کمپ های کویری مناسب و امکانات مورد نیاز و... سهم استان از این قابلیت ها و فرصت ها کم شود.
یک کویرنورد باسابقه که سال هاست در زمینه گردشگری فعالیت دارد، معتقد است: تقریبا تمام شهرهای استان قابلیت های بی نظیر کویری دارند و از ظرفیت های آن، به ویژه ماسه های روان برخوردارند و با توجه به مشترک بودن با چند کویر مطرح و بزرگ دنیا مانند لوت، مرکزی، نمک و... محدوده های بسیار خوب و قابلیت های بسیار بالایی داریم.
«رونقی» می افزاید: نه تنها کویر بلکه زمینه های گردشگری، تورهای ماجراجویی، ورزش های مرتبط با بیابان، آداب و رسوم فرهنگی غنی، غذاهای متنوع و کسب رتبه های بالا همه نشان از ظرفیت های خوب این حوزه در استان است.
او که عنوان پژوهشگر برتر گردشگری سال 93 استان را در کارنامه فعالیت های خود دارد، سرمایه گذاری در بحث اقامتگاه ها مانند کمپ دهسلم را جذاب نمی داند و معتقد است: ساخت این کمپ جذابیت محیطی ندارد و با ساختارهای بومی منطقه در تضاد است، از طرفی احداث اقامتگاه توسط بخش دولتی در روستا باعث تضعیف اقامتگاه های بومی و روستایی شده و دیگر توریست در خانه های محلی اقامت نمی کند.
کویر همت آباد بدون کمپ
مجری برنامه سفر و طبیعت شبکه خاوران اضافه می کند: در کویر همت آباد کمپ احداث نشده است بلکه یک فضای رفاهی بین راهی با چند آلاچیق و یک سرویس بهداشتی وجود دارد که بیشتر اوقات تعطیل است و آب ندارد مگر به صورت موردی قابل استفاده باشد که این موارد تاثیری در رشد صنعت گردشگری منطقه ندارد.
علاوه بر این، این فضا از نظر کارشناسی در نقطه ای احداث شده که بافت زیبای منطقه را از بین برده و موجب انتقاد گردشگران شده است، حتی در این منطقه مجوز اقامتگاه بوم گردی داده نشده، هرچند افراد بومی چند سالی است در این زمینه فعالیت دارند اما هنوز توانمند نشده اند و منازل شان استاندارد نیست.
به گفته وی با توانمندسازی مردم روستا، آموزش آن ها و به سازی منازل به طور قطع می توان مانند تمام نقاط کویری ایران رشد و توسعه خوبی در این زمینه داشت.
او حیدرآباد نهبندان را هم دارای یک کویر بی نظیر در دنیا با شاخص جهانی و بلندترین تپه های شنی و گرم ترین نقطه زمین می داند که با وجود مردم علاقه مند برای پذیرایی از گردشگر اما تاکنون کمپی در آن احداث نشده است.
به نظر وی، استانی که چوب دوری از مرکز و محرومیت را می خورد و برای سفر به آن، دو روز به زمان تورها و مقدار زیادی به هزینه آن اضافه می شود، باید اقدامات بیشتر و بهتری برای توسعه آن انجام می شد اما این کار سرعت پایینی دارد.
به گفته وی در سه قلعه، اصفهک و...کارهای خوبی توسط مردم انجام شده است و سرعت احداث اقامتگاه ها و علاقه مردم برای سرمایه گذاری در این زمینه عجیب و شگفت انگیز است.
جاذبه های کم نظیر بدون زیرساخت
یکی دیگر از فعالان حوزه طبیعت گردی استان که از هشت سال قبل در این زمینه کار می کند، خراسان جنوبی را از نظر جاذبه های طبیعی و منطقه ای کم نظیر می داند و می گوید: استان دارای یکی از ورودی های بسیار خوب در کویر لوت و از پتانسیل های آبگرم و فعالیت های رصد و ستاره شناسی خوبی برخوردار است.
«گل عنبری» می افزاید: همه این موارد از نظر استعداد بالقوه توانایی بسیار خوبی به منطقه داده است اما پتانسیل های بالقوه، تا زمانی که زیرساخت های لازم مهیا نشود تاثیر زیادی در جذب گردشگر ندارد.
او که سابقه فعالیت چند ساله در زمینه تورهای ورودی خارجی دارد، فاصله خراسان جنوبی با مناطق گردشگر فرست مانند تهران را از عمده مشکلات می داند و می افزاید: خراسان جنوبی در مسیر تورهای کلاسیک و برنامه آژانس ها برای گردشگران خارجی نیست و این مشکلاتی به وجود می آورد، بنابراین برای معرفی جاذبه ها و بزرگ کردن آن باید حداقل زیرساخت هایی فراهم باشد.
به نظر وی، در سال های اخیر در زمینه ایجاد اقامتگاه های بوم گردی پیشرفت خوبی انجام شده و این موضوع اتفاق خوبی برای استان است و نسبت به دیگر نقاط از نظر ارائه فرهنگ و طراحی بومی استاندارد قابل قبولی دارد اما صدور بی رویه مجوز برای اقامتگاه های بوم گردی در برخی مناطق به ویژه طبس می تواند در آینده به ویژه برای افرادی که با دریافت تسهیلات این بناها را راه اندازی کرده اند، مشکل ایجاد کند.
وی معتقد است اقامتگاه بوم گردی ضوابطی دارد، در درجه اول نگاه به طبیعت، محیط زیست، رعایت اصول زیست محیطی و استفاده از انرژی های نو است که به عنوان مثال از ظروف یکبار مصرف استفاده نشود و برخی مواد مصرفی در حد نیاز به طور ارگانیک تولید شود و سیستم طوری مدیریت شود که مسافر خود به خود در این جریان قرار بگیرد اما در کشور فقط در چنداقامتگاه بیشتر موارد رعایت می شود.
وی بزرگ ترین مشکل پیش روی گردشگری استان را در زمینه حمل و نقل بیان می کند و می افزاید: پروازهای خراسان جنوبی محدود و مسیر راه آهن تا طبس است، از طرفی فاصله شهرها در استان بسیار زیاد است و این در برنامه ریزی تورها مشکل ایجاد می کند. وی بحث تبلیغات را از موضوعات مهم می داند و معتقد است که در نمایشگاه های گردشگری داخلی آن طور که باید استان و قابلیت های آن معرفی نشده و مسئولان و مردم برای معرفی بهتر استان باید همت کنند.
کمپ دهسلم متناسب با معماری سنتی
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نظر متفاوتی دارد و می گوید: در دهسلم اقامتگاه بوم گردی رسمی وجود ندارد و کمپ دهسلم هم با معماری سنتی و بومی احداث شده و دارای فضایی استاندارد و منطبق با شاخص های گردشگری است.
«عربی» ساختمان کمپ دهسلم را استاندارد می داند و می افزاید: کمپ کویرنوردی دهسلم دارای فضای اقامتی، رستوران، سالن چندمنظوره، باغ سنگی، سکوی آتش، رصد ستارگان و... است که با توجه به اعتبارات محدود دولتی و مشکلات تامین زیرساخت، طراحی موجود براساس اولویت های منطقه و در چند فاز اجرا شده است.
به گفته وی، ساختمان اقامتی و محوطه آن تنها از محل اعتبارات دولتی و با توجه به تخصیص اعتبارات اجرا شده و تجهیز و بهرهبرداری برعهده سرمایه گذاران بخش خصوصی است.
توقف در ایستگاه کمبود اعتبار
وی انجام طرح مطالعاتی کمپ کویرنوردی همت آباد زیرکوه را مربوط به سال 92 اعلام می کند که به دلیل کمبود اعتبار مصوب توسط فرمانداری شهرستان، بخش بسیار کمی شامل سرویس بهداشتی و پنج آلاچیق با طرح سنتی برای برطرف کردن نیازهای اولیه گردشگران در آن احداث شده است.
وی با بیان این که کمپ ها در طبیعت برای استراحت و اسکان موقت طراحی و راه اندازی می شوند، از طراحی کمپ در کویر همت آباد براساس نیاز طبیعت گردان خبر می دهد و اضافه می کند: با توجه به نبود زیرساخت هایی مانند آب در منطقه، قبل از برگزاری تور گردشگری، آب مورد نیاز سرویس بهداشتی با تانکر تامین می شود و چون برنامه های تورها فصلی است تاکنون پیش بینی های لازم در این مورد انجام شده تا مشکلی وجود نداشته باشد.
وی در مورد نبود اقامتگاه در برخی مناطق توضیح می دهد: اقامتگاه باید توسط بخش خصوصی راه اندازی شود و تنها حمایت و معرفی برای دریافت تسهیلات برعهده بخش دولتی است، بنابراین این اداره کل پیگیری ها و مکاتبات فراوانی با فرمانداری ها و... انجام داده اما راه اندازی اقامتگاه را برعهده ندارد.
وی چاپ بروشور، کتابچه گردشگری، سایت دو زبانه اداره کل میراث فرهنگی، شرکت در نمایشگاه های بین المللی گردشگری و صنایع دستی و... را از تبلیغات هدفمند در زمینه گردشگری استان می داند و کسب رتبه های اول در جشنواره ملی آش ایرانی و فرهنگ گردشگری منطقه شرق کشور، رتبه دوم کشوری ارزیابی عملکرد ستاد مرکزی و اجرایی خدمات سفر کشور در شاخص های نوروزگاه و... را نمونه ای از معرفی قابلیت های استان در نمایشگاه ها بیان می کند.
وی با اشاره به تهیه و معرفی اپلیکیشن گردشگری استان به عنوان الگو در کشور، گردشگری را موضوعی فرابخشی می داند که فقط قسمتی از آن بر عهده میراث فرهنگی است و بقیه دستگاه ها مانند شهرداری ها نیز مسئول هستند.
«عربی» با تاکید بر رعایت تلفیق معماری بومی، سنتی و همگام با محیط زیست در ساخت اقامتگاه ها و نظارت تمام دستگاه های موضوع استعلام بر آن ها می افزاید: در جشنواره دوسالانه و نیز ایتالیا معماری روستای اصفهک طبس حائز رتبه شده و رتبه دوم پروژه معماری سال آسیا را داراست.
وی موضوع صدور بی رویه مجوز برای احداث اقامتگاه ها را تایید نمی کند و می گوید: در هیچ نقطه ای مجوز بی رویه صادر نشده و تمام جوانب شامل ظرفیت تحمل و... دیده می شود.