زهرا خسروی- در ابتدای سربالایی نه چندان ملایم خیابان حکیم نزاری، سال هاست که روزگار در سکوت می گذراند.
سایه ساختمان ممتد و بلند بانک بر آن سنگینی می کند، بنایی کوچک با نمای آجری، دولنگه در آهنی آن با زنجیر بسته شده است، تنها یک تابلوی آموزش خوشنویسی روی نرده ها نصب شده است و نشانه دیگری برای معرفی این مکان وجود ندارد.
پشت نرده های کرمی رنگ و قبل از ورودی بنا، در آهنی دیگری وجود دارد که تلاش برای دیدن داخل فضا را غیر ممکن می کند اما پشت این درها و دیوارها فرهیخته ای آرمیده است جایی که قرار بود مانند سعدیه و حافظیه شیراز، تبدیل به نزاریه شود اما پیشنهاد مطرح شده هنوز روی کاغذ هم نیامده است و انگار قرار نیست به این زودی ها راه به جایی ببرد.
این جا آرامگاه سعدالدین نزاری قهستانی، ملقب به «حکیم نزاری» سراینده و شاعر سده هفتم هجری است، مکانی که بدون شک هر شهروند بیرجندی برای یک بار هم که شده از کنار آن عبور کرده اما کمتر هستند افرادی که شناخت کاملی از شخصیت وی داشته باشند یا بدانند که مقبره او این جاست.
«اکبری» بانوی جوانی است که از وجود آرامگاه حکیم نزاری در این مکان اطلاعی ندارد و می گوید: شناختی هم در مورد شخصیت وی ندارم.
«رضوانی» شهروند 70 ساله بیرجندی هم از مقبره و شخصیت حکیم نزاری اظهار بی اطلاعی می کند اما «عارف نیا» از کسبه خیابان حکیم نزاری، هر چند به شاعر و حکیم بودن این شخصیت اشاره می کند اما می گوید چندان اطلاعی از آثار و تالیفات وی ندارم.
«گیوشادی» از دیگر کسبه این خیابان که حدود 70 سال از عمرش را در این محله گذرانده است، می گوید: فقط شنیده ام که وی شاعر و مفسر قرآن بوده است.
طرح فراموش شده
شهروند دیگری که خود اهل شعر و شاعری است، دلیل شهرت شاعرانی مانند سعدی و حافظ را تبلیغات زیاد و معرفی آثار آن ها در ایران و حتی جهان می داند و معتقد است در مورد معرفی شخصیت حکیم نزاری و آثار وی تاکنون فعالیت چندانی انجام نشده تا جایی که حتی بسیاری از شهروندان بیرجندی هم او را زیاد نمی شناسند در حالی که ممکن است بارها از کنار مقبره وی عبور کرده باشند.
«محمدی نوده» اشعار حکیم نزاری را بسیار پرمحتوا می داند و می افزاید: بیشتر افراد صاحب اندیشه و دانش، شناخت کاملی از شخصیت وی دارند و افراد کمی از مقبره او بازدید می کنند چرا که درگوشه ای غریب واقع شده است.
این در حالی است که امروزه بسیاری از شهرها و حتی کشورها شهرت و آوازه خود را مدیون نام شخصیت ها و بزرگانی هستند که آرامگاهی در شأن آن ها احداث شده است و جاذبه ای برای جذب گردشگر به شمار می رود اما خراسان جنوبی با وجود شاعر برجسته ای مانند حکیم نزاری از این نظر بی بهره مانده است.
با این وجود چند سال قبل موضوع گسترش بنا یا حتی انتقال آن و احداث نزاریه در شورای فرهنگ عمومی استان مطرح شد طرحی که همان جا مسکوت ماند و به فراموشی سپرده شد.
برگزاری دوره های خوشنویسی
آن طور که مستاجر بنای مقبره نزاری می گوید: این مکان را حدود پنج سال قبل از میراث فرهنگی اجاره کرده است و هر سال قرارداد را تمدید و دوره های آموزش خوشنویسی برگزار می کنم و به طور معمول عصرها از ساعت 17 تا 20 در این مکان به فعالیت می پردازم.
استاد «اسماعیلی مود» می افزاید: دو روز در هفته کلاس های آموزشی و بقیه روزها فعالیت فرهنگی در آن انجام می شود هرچند در طول روز هم تعدادی برای بازدید آرامگاه مراجعه می کنند.
او نورپردازی مقبره نزاری و رنگ کاری درها را از اقدامات امسال توسط میراث فرهنگی بیان می کند و از طرح توسعه آن اظهار بی اطلاعی می کند و ادامه می دهد: قرار بود فضای مجاور مقبره خریداری و به آن الحاق شود اما تاکنون کاری انجام نشده است.
6 سال پس از ثبت
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به ثبت آرامگاه حکیم نزاری در فهرست آثار ملی در سال 89 اشاره می کند و می گوید: پس از آن مقبره در چند مرحله مرمت شده و امسال هم از محل اعتبارات ملی 30 میلیون تومان برای مرمت و نورپردازی آن هزینه شد و هم اکنون در اختیار یکی از هنرمندان برجسته خوشنویسی کشور است.
«شریعتی منش» تصریح می کند: اقدام دیگری برای مقبره انجام نشده است چرا که شهرداری باید برای توسعه آن اقدام و ملک مجاور را خریداری کند و گسترش دهد البته میراث فرهنگی هم برای توسعه آن کمک می کند اما ابتدا باید منزل مجاور مقبره خریداری شود در این صورت میراث فرهنگی برای طراحی فضای آن اعلام آمادگی می کند.
خرید ملک مجاور
رئیس اداره املاک شهرداری بیرجند هم از خرید منزل مجاور مقبره حکیم نزاری با وسعت 480 مترمربع در اواخر سال گذشته خبر می دهد و اعتبار تملک آن را حدود یک میلیارد و 800 میلیون تومان بیان می کند.
«نینوایی» ادامه می دهد: ملک مجاور به طور کامل تملک شده اما هنوز مقداری از مبلغ، به مالک پرداخت نشده و به طور قطع توسعه فضای سبز اطراف مقبره مستلزم تامین هزینه مورد نیاز خرید آن است.
معاون توسعه و منابع انسانی شهرداری بیرجند هم مبلغ باقی مانده برای خرید ملک مجاور مقبره را 600 میلیون تومان بیان می کند و می گوید: دو سوم مبلغ به مالک پرداخت و مراحل انتقال سند انجام شده و ملک هم اکنون در اختیار شهرداری است.
«بهدانی» می افزاید: با تامین اعتبار، باقی مانده مبلغ به مالک پرداخت می شود البته درآمد شهرداری هم از محل صدور پروانه، عوارض نوسازی، خودرویی و...تامین می شود که به پرداخت های مردم بستگی دارد چرا که برخی افراد عوارض را به موقع پرداخت نمی کنند.
وی از طرح توسعه و برنامه ای که باید برای مقبره حکیم نزاری اجرا شود اظهار بی اطلاعی می کند.
برنامه ای برای توسعه نداریم
«عدل» معاون عمرانی و شهرسازی شهرداری بیرجند هم می گوید: هم اکنون برنامه خاصی برای توسعه فضای مقبره حکیم نزاری و ملک خریداری شده نداریم.
حکیم نزاری قهستانی از بزرگ ترین شاعران فارسی زبان و ارادتمندان اهل بیت(ع) و از مفاخر خراسان جنوبی است که سال 645 هجری قمری دیده به جهان گشود.
او در غزل فارسی جایگاه والایی دارد به نحوی که تأثیر زیادی بر شاعران پس از خود به ویژه لسان الغیب حافظ شیرازی داشته است.
نزاری از شاعران اواخر قرن هفتم است یعنی زمانی که تشیع هنوز به عنوان مذهب رسمی در ایران اعلام نشده بود پرچم ولایتمداری و تأسی به اهل بیت پیامبر(ص) را در شعر فارسی برافراشت و بیشک تأثیر زیادی در رشد و ترویج معارف اهل بیت(ع) داشت و زمینه را برای پیدایش یکی از بزرگترین شاعران منقبت سرای شیعی و حماسهسرای دینی، یعنی ابن حسام خوسفی در منطقه قهستان فراهم کرد.
در کتاب «تاریخ آل یاسر» مشهور به حسامی واعظ، از هم عصری حکیم نزاری با سعدی سخن به میان آمده است که این دو با هم در شیراز و بیرجند سخن گفته اند و شیخ یکی دو نوبت به عشق صحبت با او از شیراز به بیرجند آمده و ذکر او را در منظومات خود آورده است.