شرحی بر زندگی استاد فروزانفر
تعداد بازدید : 19
بدیع الزمان؛ ستون علم و ادب
آثار استاد فروزانفر را 37 جلد کتاب بیان می کند که به چاپ رسیده است و در کنار 112 مقاله و سخنرانی و 20 مدال علمی بر افتخارات او افزوده است هر چند که ترجمه خطی قرآن از دکتر در کتابخانه مجلس مشاهده و از آن یاد شده است اما همچون کتاب صرف و نحو عربی، اطلاع دقیقی از آن در دست نیست
نویسنده : قاسمی
سال 1276 در بشرویه و در خانواده ای مذهبی و اهل علم و فرهنگ به دنیا آمد. گفته می شود نام اصلی اش عبدالجلیل یا ضیا بوده است. لقب بدیع الزمان را از قوام السلطنه، والی خراسان گرفت. پدرش آقا شیخ علی، پسر آخوند ملامحمدحسین قاضی است که هم پدر و هم جد او شاعر، فقیه و طبیب بودند. وی از اساتید نامدار ادبیات و تاریخ ادبیات فارسی به شمار می رود و دانش گستردهاش در علوم مختلف سبب شده است تا از او به عنوان یکی از تاثیرگذارترین چهرههای تاریخ معاصر ایران در حوزه ادبیات کهن یاد شود و فردا یکشنبه 16 اردیبهشت همایش نکوداشت مقام علمی وی در زادگاهش بشرویه برگزار می شود.
وی تحصیلات مقدماتی را نزد پدر و برادرش آموخت، در نوجوانی با لباس روحانیت عازم مشهد شد و از محضر «ادیب نیشابوری» و دیگر مراجع زمان درس آموخت. استاد فروزانفر عربی را با لغات فصیح بیان می کرد ولی کلام خود را چنان با شعر، مثال و حکایتی می آراست که برای بسیاری از ادیبان عرب نیز سخن گفتنش جالب و زیبا می نمود.
به گزارش «خراسان جنوبی»، او پس از 4 سال اقامت در مشهد راهی تهران شد و لحظه ای از وقت خود را هدر نمی داد و علاوه بر استفاده از محضر «ادیب نیشابوری» از دیگر بزرگان هم علم می آموخت.
با رفتن به تهران، تدریس در دارالفنون را آغاز کرد و پس از آن مدارج علمی را یکی پس از دیگری طی کرد تا به مرحله استادی رسید. وی سپس معلم منطق در مدرسه عالی حقوق شد و یک سال بعد، مدرس زبان عربی و منطق در دارالمعلمین عالی و بعد از آن، صاحب کرسی تدریس زبان و ادبیات فارسی شد و استادیِ تفسیر قرآن و ادبیات عربی را در مدرسه عالی سپهسالار بر عهده گرفت. در سال 1314 با درجه 9 استادی به سمت استاد دانشسرای دانشکده ادبیات و سال 1318 به رتبه 10 استادی ارتقا یافت و در سال 1346 رتبه ممتازی دانشگاه را کسب کرد.
علاقه و ارادت به مولوی از کودکی در استاد فروزانفر پایه گذاری شد تا آن جا که در بزرگسالی شرحی بر «مثنوی معنوی » نوشت و برای این کار هم شاید بیش از 10 شرح مطالعه کرد و آن گاه در سه جلد از کتاب خود به نام «مثنوی شریف» سه هزار و 12بیت از 26 هزار بیت مثنوی معنوی مولوی را شرح نویسی کرد و اگر چه علاقه مند به ادامه کار خود بود اما عمرش کفاف نکرد .
«علیرضا پوررفعتی» کتاب «احوال و آثار بدیع الزمان فروزانفر» را در شرح حال زندگی، تحقیقات و فعالیت های علمی و همچنین جنبه شعر و شاعری وی نوشته است. وی می گوید: استاد فروزانفر بیشتر عمر خود را صرف تحقیقات علمی، ادبی و عرفانی به ویژه مولوی شناسی کرد و در این زمینه به بالاترین موقعیت دست یافت. مضمون آثار مولوی بیان مسائل اخلاقی و عرفانی در قالب حکایت های آموزنده است و با «نی نامه» و شعر معروف «بشنو از نی چون حکایت می کند / وز جدایی ها شکایت می کند» شروع می شود.کتاب «سخن و سخن وران» را هم در شرح حال شاعران و نویسندگان قبل از مولوی نوشته است.
به گفته وی این اثر قرار بود در چهار جلد تنظیم شود اما عمر استاد به تالیف دو جلد بیشتر نرسید با این حال در کتاب «سخن و سخن وران» آثار و احوال 55 نفر از شاعران قبل از مولوی از حنظله بادقیسی تا خاقانی شروانی ادامه می یابد. این کتاب در حوزه نقدشناسی معروف است و به عنوان یک حادثه ادبی در زمان انتشار تلقی شده و ماهیت آن چنان تثبیت شده که همچنان مورد استفاده جامعه ادبی کشور است.
وی با بیان این که استاد فروزانفر علاوه بر این که ریاست دانشکده الهیات و معارف اسلامی و همچنین کتابخانه سلطنتی را بر عهده داشت در یک دوره نماینده مجلس موسسان هم بود می افزاید: بعدها به مجلس سنا هم راه یافت و از این موقعیت ها برای توسعه فرهنگ و ادبیات بهره برد طوری که بررسی سخنان وی در مجلس سنا نشان می دهد بیشتر گفته هایش در مباحث علمی و فرهنگی، ارتقای سطح کیفی و کمی دانشگاه، بهبود وضعیت معیشت معلمان و استادان، راه اندازی مراکز شبانه روزی در کشور و... بوده است.
وی استاد راهنمای جمعی از دانشجویان معروف دوره دکتری در دانشکدههای ادبیات و الهیات بود که بیشتر آن ها بعدها استادان برجسته ادب فارسی و مطالعات فرهنگ ایران شدند که از آن جمله می توان دکتر شفیعی کدکنی، دکتر امین ریاحی، دکتر قمر آریان، سیمین دانشور، دکتر زرین کوب، دکتر شهیدی، دکتر علی محمد حق شناس، دکتر حسین خطیبی، دکتر امیر حسین یزدگردی، دکتر معین، دکتر خانلری و ... را نام برد.
«حسین اسدی مقدم» دبیر آموزش و پرورش و محقق و مولف کتاب «ستون علم و ادب» درباره شخصیت استاد فروزانفر است که می گوید: استاد اولین کتابش را بر صرف و نحو عربی در دوره نوجوانی و حدود 16سالگی نوشت هر چند سال تقریر اثر را نقل کرده اند اما به سن استاد اشاره ای نشده است.
از ویژگی های ممتاز فروزانفر حافظه خارق العاده و بی نظیرش را نام می برد تا آن جا که حافظ قرآن بود و علوم و معلومات فراوان در تاریخ و ادبیات فارسی داشت و می گفت «از ادبیات پس از اسلام چیزی نیست که ندانم». از اولین اساتید دوره دکترا در دانشگاه تهران بود که با تاسیس موسسه وعظ و خطابه همه مسئولان وقت، فقط او را لایق تصدی ریاست آن می دانستند. استاد جلال الدین همایی او را ستون علم و ادب ایران معرفی می کند که به لحاظ علمی نقش بزرگی در زنده کردن ادبیات فارسی داشته است.
هوش، استعداد و علاقه ذاتی، او را به نامدارترین استاد تاریخ و ادبیات کشور معروف کرد تا آن جا که دکتر زرین کوب تاکید می کند: استادی که به درجه و توان او بر تاریخ و ادبیات فارسی تسلط داشته باشد نداریم.
«اسدی» به نقش فراملی استاد فروزانفر در توسعه زبان و ادبیات فارسی اشاره می کند و توضیح می دهد: وی حدود 30 سفر خارجی برای تاسیس دانشگاه های ادبیات و زبان فارسی به کشورهایی همچون پاکستان، هند، افغانستان، آذربایجان و ... داشته است. همچنین دانشجویان خارجی بسیاری در دانشگاه تهران و با نظر او درس می خواندند.
وی تعداد آثار استاد فروزانفر را 37 جلد کتاب بیان می کند که به چاپ رسیده است و در کنار 112 مقاله و سخنرانی و 20 مدال علمی بر افتخارات او افزوده است هر چند که ترجمه خطی قرآن از دکتر در کتابخانه مجلس مشاهده و از آن یاد شده است اما همچون کتاب صرف و نحو عربی، اطلاع دقیقی از آن در دست نیست.
کتاب هایی که به گفته وی از پرفروش ترین اثرهاست و تا حدود 7 سال قبل در چاپخانه ها و انتشارات مختلف منتشر می شد اما ازچند سال گذشته با پیگیری هیئت امنا آثار استاد فروزانفر از طریق دانشگاه تهران منتشر می شود. برخی کتاب ها هنوز هم به عنوان مرجع دانشگاه هاست و در بین آن ها کتاب سخن و سخن وران کاربرد زیادی دارد.
فروزان فر استاد شعر و ادبیات فارسی بود و شعرهای پر محتوا و زیبا می گفت اما تحقیقات و پژوهش فراوان و همچنین ورودش به سیاست مانع پرداختن بیشتر به شعر شد.
«اسدی» همچنین به حفظ اصالت زبان فارسی دری و اصیل خراسانی توسط فروزان فر اشاره می کند که باعث ارتباط تنگاتنگ وی با دهخدا و علاقه وافرشان به هم بود و علامه دهخدا در معنی بسیاری از کلمات از او کمک می گرفت.
استاد بدیع الزمان فروزانفر 16 اردیبهشت 1349 در منزل خود در یکی از کوچه های خیابان بهار در شمال تهران بر اثر سکته قلبی چشم از جهان فروبست و پیکر او در جوار امامزاده عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد. فردا مراسم نکوداشت وی در بشرویه برگزار می شود.