«یشت» بر فراز باقران؛در فرود نگاه مسئولان
نویسنده : فرخ نژاد
فرودها که فراز می گیرند و فرازها که فرود می گیرند هر دو دل را می لرزانند و هیجان را به اوج می رسانند اما آن چه دلت را قرص و محکم می کند دیدن گنبدی سبز با گلدسته های طلایی است که آرامش کوهستان را به تو باز می گرداند.
شاید خصلت کوهستان است تا در پله پله آن و تا نوک قلعه در هر پله ای یک آبادی هویت یافته باشد آن طور که در دامنه های منتهی به ارتفاعات باقران بیرجند نیز این گونه است.
نوازشگر گونه های این اقلیم کوهستانی نیز نسیم بهاری است و موسیقی آرامش بخش آن هم همین نسیم است که در گوش کوهستان باقران می پیچد. سرسبزی و طراوت دره های باقران نیز به دلیل طبیعت اقلیم آن است طوری که دره های بند دره،بند امیرشاه، آبشار چهارده و... که از مناطق تفرجگاهی کوهستان باقران به حساب می آید و ویلاسازی های زیادی هم که در آبادی های دامنه این کوهستان انجام شده گواه این مدعاست.
برای دسترسی به روستای «یشت» که مدفن امامزاده سید محمد نقیب است نیز باید جاده کوهستانی هزار گونه بند امیرشاه را به سمت قلعه باقران بپیمایی و بعد از طی 9 کیلومتر بر فراز این روستا مرقد و بارگاه این امامزاده را که مشهور به مزار کوه است به نظاره بنشینی.
دیده بان مرکز استان
به هر نقطه فرازی که از کوهستان باقران در مسیر می رسی همه شهر بیرجند را می توانی از زیر نظر بگذرانی طوری که از این کوهستان می توان به عنوان دیده بانی برای مرکز استان یاد کرد.
مسیر دسترسی روستاهای اطراف تا «یشت» آسفالت شده اما کمتر از یک کیلومتر راه این روستا به دلیل توریستی بودن «یشت» نیاز است آسفالت شود و با این که پیگیری های زیادی به گفته متولی امامزاده سید محمد نقیب انجام شده ولی هنوز سرانجامی نداشته است هر چند مسئولان حوزه راه روستایی استان قول داده بودند که در ماه ابتدای امسال این مسیر را آسفالت کنند اما هنوز قول آن ها عملی نشده است.
مضیقه زمین
طبیعت کوهستان سبب شده تا در بیشتر نقاط جمعیتی که در آن هویت می یابند چند خانوار بیشتر ساکن نباشند زیرا برای ساخت مسکن مضیقه زمین وجود دارد و باید زمین های ناهموار کوهستانی تسطیح و باغ ویلا یا خانه ایجاد شود اتفاقی که اکنون نیز رخ داده است و خانه ویلاهایی قارچ گونه و زیاد در شیارهای دره و دامنه های آن سر بلند کرده اند.
در این شرایط جمعیت ثابت روستای «یشت» سه تا چهار خانوار بیشتر نیست اما جمعیت مهاجر و فصلی این روستا به 50 نفر نیز می رسد. تنها امکان زیرساختی این روستای دهستان باقران بیرجند که نزدیکی به مرکز استان را یدک می کشد به گفته متولی امامزاده یشت، برق است اما هنوز از آب لوله کشی و دیگر امکانات بهره مند نیست.
به علاوه درست است که این آبادی در دل کوهستان باقران قرار دارد اما همیشگی شدن نامهربانی آسمان سبب شده است تا منابع آب کشاورزی آن که قنات و چشمه است دیگر رمق و توان ترسالی های گذشته را نداشته باشد و بالطبع کشاورزی این روستا که عمده آن عناب است را متاثر کند و تولید این محصول کم آب خواه را نیز نسبت به گذشته خیلی کاهش دهد.
به دلیل موقعیت گردشگری و تفرجگاهی که این منطقه دارد به گفته «دزگی» قیمت زمین و مسکن در آن بالاست و ساخت و سازهای زیادی نیز انجام می شود.
دیگر این که آنتن دهی تلفن های همراه نیز در «یشت» مطلوب است و اهالی تلفن روستایی ندارند.
یشت از آن روی سروری یافت
اما آن چه «یشت» را در بین آبادی های دره بند امیرشاه سرآمد کرده است وجود بقعه امامزاده سید محمد نقیب است که به گفته متولی آن، این مزار مدفن فرمانده شهدای باقریه است که در جنگ با دولت عباسی زخمی شد و با اسب به کوه های باقران پناه آورد و در اثر تشنگی و گرسنگی در پناه یکی از ارتفاعات باقران از دنیا رفت و اهالی روستای یشت او را در نقطه ای بالاتر از روستا دفن کردند. به گفته«دزگی» آب امامزاده از چشمه ای که در بالادست آن است لوله کشی شده و به وسیله تانکر هم آب شرب مورد نیاز آن تامین می شود.
مشکل عمده این امامزاده که زائران زیادی به ویژه در روزهای تعطیل دارد نبود مکانی برای اسکان زائران و مسافران است و محدودیت اسکان به حدی است که حتی فردی نمی تواند چادر بزند یا مدتی در محوطه آن حضور داشته باشد.
به علاوه درآمد این امامزاده نیز چندان زیاد نیست تا از محل وجوهات جمع آوری شده زیرساخت ها و امکانات مورد نیاز زائران و مجاوران را فراهم کند.
همچنین جاده خاکی و ناهموار یشت هم سبب می شود افراد زیادی به دلیل وضعیت نامناسب جاده نتوانند خود را به مزار برسانند و از نیمه راه مجبور به بازگشت می شوند.
زائران و گردشگران زیاد
به گفته متولی امامزاده در روزهای تعطیل جمعیت زائران و گردشگران این نقطه روستایی به 400 تا 500 نفر و در روزهای پایانی تعطیلات عید نوروز به دو تا سه هزار نفر می رسد.
به گزارش «خراسان جنوبی» آیتی در کتاب بهارستان به نقل از ابوالمحامد رویخی قهستانی و علی بن محمد یاسری مشهور به حسامی از کتاب تاریخ حسامی واقعه شهدای باقریه را این چنین بیان کرده که «در عهد خلافت الطالع ا... عبدالکریم عباسی، سید محمدنقیب باتفاق الحامدا... علوی با گروهی از مردان خاندان معروف به باقریه، به منظور تأسیس دولت علوی علیه عباسیان قیام کردند چون این خبر به طالع ا... رسید، پسرش احمد را که به القادربا ا... ملقب بود به جنگ آن ها فرستاد و آن ها در کوه ها و بیابان ها پراکنده شدند.
با تعقیب لشکریان القادربا ا... سرانجام در منطقه نهارجان درگیری به وقوع پیوست و با شهادت سیدحامد و دو فرزندش در چنشت، سیدمحمد که ملقب به نقیب بود، رهبر و زمامداری این گروه را عهده دار شد. بعد از فرار زنان و اطفال این گروه در حال جنگ و گریز به دره شیخان رسیدند.
بعد از شهادت جمعی در این دره سید محمد از مهلکه جان به در برد. او با هوش، ذکاوت و جنگاوری توانست از مهلکه جان به در ببرد و خود را با اسب به دامنه کوه باقران برساند؛ اما سرانجام ناتوان و از اسب پیاده شد و به دره «بند عمرشاه» پناه برد.
در آن جا زیر صخره ای پناه گرفت تا از چشم دشمن که در تعقیبش بودند، در امان بماند. سید محمد از شدت تشنگی و جراحات وارده جان به جان آفرین تسلیم کرد. وقتی سپاه دشمن رسید ابتدا اسبش را پیدا کردند و بعد از جست و جو، جسد او را یافتند و در مزرعه یشت به خاک سپردند.»بنابراین گزارش به نقل از محقق ارجمند مرحوم آیتی بنای فعلی زیارتگاه از آثار مرحوم حاج سیدابوتراب مجتهد است که امروزه تجدید بنا و بنای جدید با ۱۲۰ مترمربع زیربنا از فروردین ۱۳۷۸ آغاز شده است و در حال احداث ساختمان هشت ضلعی با سه در ورودی و گنبد و گلدسته هایی برافراشته با مصالح آجر سفال، سیمان و تیرآهن هستیم و اکنون که این بنا به بهره برداری رسیده بر بلندای تپه ای منظره و دیدگاه زیبایی را به وجود آورده است.