فرخ نژاد - با ورود زعفران های خریداری شده توافقی به بورس زعفران، قیمت طلای سرخ سرزمین خراسان حدود دو میلیون تومان در هر کیلوگرم افزایش دارد که به اذعان کارشناسان باید از آن به عنوان قیمت تصنعی یاد کرد و هیچ کس را نیز خبری از واقعی و غیر واقعی بودن این قیمت نیست طوری که این روند صعودی افزایش قیمت شورای ملی زعفران را نیز نسبت به آینده این محصول نگران کرده است.
به گفته این شورا گویا دست اندرکاران خرید توافقی زعفران راه چاره را در گران تر فروختن این محصول با ارزش و مزیت دار ایران می دانند و از دیگر راه ها و طرق که می شود به زعفران کار کمک کرد غافلند.
به علاوه باید در نظر داشت التهاب بازار زعفران نه تنها مفید برای زعفران کار نیست که به ضرر او نیز است. دیگر این که ایران تنها تولید کننده این محصول نیست که هر طور بخواهد روی آن قیمت گذاری کند و آن را بفروشد.
از طرف دیگر تعاون روستایی به عنوان متولی طرح خرید توافقی زعفران از اجرای آن چون در آن حمایت از کشاورز انجام شده و قیمت زعفران افزایش یافته است ابراز خشنودی می کند و از موفقیت آمیز بودن این طرح به دلیل استقبال زعفران کاران خبر می دهد. حال پرسش این جاست التهاب این روزهای بازار زعفران از کجا نشات می گیرد و سرنوشت آن چه خواهد بود؟
عمل یک جانبه
به گفته عضو شورای ملی زعفران با ورود زعفران های توافقی خریداری شده از سوی تعاون روستایی، هر کیلو از این محصول حدود دو میلیون تومان افزایش داشته است یعنی هر کیلو زعفرانی را که پنج میلیون و 300 هزار تومان خریداری شده است اکنون به صورت نقد به شش میلیون و 300 و تسویه با شرایط دو تا سه ماه هفت میلیون و 300 هزار تومان به فروش می رسد.
مهندس «حسینی زرگل» با ابراز تاسف از این که تعاون روستایی در این زمینه یک جانبه عمل کرده معتقد است که مصرف کننده، تولید کننده و صادر کننده باید دارای حق مساوی باشند در صورتی که این طور نیست زیرا در ابتدای فصل برداشت زعفران، تعاون روستایی هر کیلو را یک میلیون تومان گران تر از فروشنده یا عده زیادی دلال و غیر دلال خریده است یعنی پنج میلیون و 300 هزار تومان و اکنون نیز به شش میلیون و 300 تا هفت میلیون و 300 هزار تومان نیز می فروشد.
این تولید کننده زعفران افزایش قیمتی را که از این بابت حاصل شده تصنعی می داند زیرا هیچ کس متوجه واقعی و غیر واقعی بودن این معاملات نیست.
به علاوه باید به این مسئله نیز واقف بود که به هر حال حجم تولید زعفران ایران و مصرف دنیا مشخص است و هیچ فردی نسبت به آمار و اطلاعات زعفران در دنیا ناآشنا نیست.
به گفته وی زمانی که یک سازمان دولتی می آید و حدود 60 تا 70 تن زعفران را در فصل برداشت می خرد و در انبارها دپو می کند و اکنون نیز که حدود چهار ماه تا به بازار آمدن محصول نو باقی مانده این محصول را وارد بازار می کند ممکن است نتیجه خوبی عاید این بازار نشود. همچنین باید این موضوع را نیز در نظر داشت که ایران تنها تولید کننده زعفران دنیا نیست و اگر قرار باشد به میل و با افتادن توپ به زمین خودمان هر طور دلمان می خواهد قیمت گذاری کنیم دود آن به چشم خودمان می رود.
منفعت در گرانی زعفران نیست
وی تصریح می کند: نباید منافع را در گران کردن زعفران بجوییم بلکه هدف باید این باشد که افزایش تولید در واحد سطح داشته باشیم و به کشاورز آموزش دهیم که به جای برداشت یک کیلو زعفران آن را به هشت کیلو در هکتار افزایش دهد تا بتواند زندگی خود را اداره کند اما با این وجود می خواهیم قیمت را بالا ببریم و بازار را ملتهب کنیم در حالی که به طور حتم به ضرر زعفران کار است.
این کارشناس که خود از زعفران کاران خراسان جنوبی است ابراز نگرانی می کند که التهاب بازار دامنگیر همه زعفران کاران شود زیرا خیلی ها دندان تیز کرده اند که التهاب بازار را به نفع خود تغییر دهند و ایران را به حاشیه ببرند. به نظر وی باید هوشیارانه عمل کرد و اداره کردن بازار زعفران به این سادگی نیست.
آینده بازار زعفران
با این اوصاف آینده بازار زعفران را چطور می توان پیش بینی کرد؟
به گفته این تاجر و صادرکننده، التهابی که بر بازار زعفران حاکم شده نه به نفع تولید کننده و نه صادر کننده است و هیچ کدام نمی توانند برای آینده خود برنامه ریزی کنند.
به علاوه به این موضوع نیز اشاره دارد که شاید زود باشد که بتوان در مورد شرایط مسئله ایجاد شده پیش بینی انجام داد چون هنوز چهار ماه دیگر تا به ثمر نشستن محصول جدید باقی مانده است.
وی می افزاید: آن چیزی که در مورد این مسئله مسلم بوده این است که هنوز محصول زیادی در دست کشاورزان و دولت باقی مانده است. دیگر این که شرایط حاکم بر نرخ ارز و صدور کالاها نیز دست به دست مسئله افزایش قیمت زعفران داده طوری که صادر کننده و تولید کننده هر دو سردرگم هستند. در این شرایط باید هوشمندانه قضیه را مدیریت کرد تا نتیجه درستی حاصل شود. سوال دیگر این است که آیا تعاون روستایی فروشی در بورس زعفران داشته است؟
آن طور که این خبره حوزه زعفران مطلع است و مسئولان امر اعلام کرده اند چندین قرارداد بسته شده اما معلوم و مشخص نیست که این بسته ها چند گرمی بوده است.
به علاوه همان طور که در زمان خرید هیچ شفاف سازی از سوی تعاون روستایی انجام نشد و هر چقدر شورای ملی زعفران خواستار ارائه مدارک خریداران شد این سازمان مدرکی ارائه نداد تا با توجه به شناختی که این شورا از تولیدکننده و فروشنده داشته سرشان کلاه نرود اکنون نیز هیچ چیزی شفاف نیست. به گفته «حسینی» تعاون روستایی مدعی است بورس زعفران بین المللی است و خریدار به صورت مستقیم زعفران را از آن ها می خرد اما جای سوال است که ساز و کار این اقدام چطور فراهم شد و این موضوع در حالی است که یک صادرکننده باید برای صدور کالا، هزار پیچ و خم را طی کند تا بتواند محصولی را به بازارهای جهانی بفروشد.
این پرسش نیز مطرح است که این کالای خریداری شده به چه صورتی و در چه شرایطی نگهداری می شود؟
آیا آزمایش های لازم روی آن از نظر کیفیت انجام شده و این آزمایش ها در کدام آزمایشگاه صورت گرفته است وآزمایش های انجام شده را چه نهادی تایید می کند؟ به گفته وی این ها پرسش هایی است که شورای ملی زعفران از خریداران و عرضه کنندگان خرید توافقی زعفران دارد اما پاسخی تاکنون دریافت نکرده است.
موضوع دیگری که وی به آن اشاره دارد این است که هر سال بخشی از زعفران تولید کنندگان و صادر کنندگان که حدود 50 تا 60 تن است روی دست آن ها می ماند و به سال بعد منتقل می شود که به طور حتم امسال نیز این اتفاق خواهد افتاد. پیش بینی وی به عنوان یک خبره حوزه زعفران حکایت از این دارد که در ابتدای امسال و پایان سال گذشته برداشت زعفران در خراسان جنوبی و رضوی با افزایش 10 درصدی که در سطح زیرکشت اتفاق افتاد کمتر از سال گذشته نخواهد بود.
مسئله دیگر که به گفته «حسینی» باید به آن توجه داشت این است که اکنون حدود 100 هزار هکتار از زمین های کشاورزی به کشت زعفران اختصاص دارد که حداقل باید 800 تن زعفران از این سطح زیرکشت برداشت شود در حالی که تولید زعفران نصف این میزان یعنی 350 تن است. علاوه براین باید در نظر داشت که انرژی که صرف می شود به اندازه 800 تنی است که باید داشته باشیم و می خواهیم این کمبود تولید را با افزایش قیمت جبران کنیم.
رضایت کشاورز مهم است
رئیس سازمان تعاون روستایی خراسان جنوبی نیز اشاره ای به این موضوع دارد که بنابر سیاست هایی که وزارت جهاد کشاورزی دنبال می کند هر گاه قیمت محصولی کاهش یافت و کشاورز متضرر شد برای حمایت از او وارد عرصه می شود که بخشی از خرید محصول را به صورت تضمینی و قسمتی را نیز به صورت توافقی از کشاورز خریداری می کند.
به گفته مهندس«قربانی» سال گذشته با افت شدید قیمت زعفران به دلیل ورود دلالان، وزارت جهاد کشاورزی با طرح توافقی خرید این محصول وارد عرصه شد تا از این طریق از کشاورزان حمایت کند.
وی با بیان این که با ورود دولت برای خرید توافقی زعفران قیمت این محصول صعود کرد می افزاید: با بالا کشیدن قیمت زعفران، زعفران کاران نیز از اجرای طرح خرید توافقی ابراز رضایت داشتند.
به علاوه براساس سیاست های وزارت جهاد کشاورزی فقط رضایت کشاورز و تولیدکننده و نه دلال مهم است که با خرید توافقی این اتفاق افتاد. به گفته وی در جلسه هایی که برای اجرایی شدن این طرح برگزار می شد اعضای شورای ملی زعفران که در این جلسه ها حضور داشتند به این کار معترض بودند که چرا این شورا به طرح خرید توافقی به عنوان صادرکنندگان و تجار این محصول ورود نکند چون اگر این اتفاق بیفتد شورای ملی زعفران ضرر می کند.وی این موضوع را نیز یادآور می شود که وقتی ابتکار عمل در مورد خرید توافقی زعفران در دست شورای ملی زعفران بود این محصول را با قیمت بسیار پایین از کشاورز می خرید.
به گفته وی اگر طرح توافقی خرید زعفران موفق نبود شاهد استقبال گسترده زعفران کاران برای فروش محصولشان نبودیم طوری که بیش از 60 تن زعفران در این طرح از کشاورزان در کشور خریداری شد.