فرخ نژاد- گهواره زمین را گاهی زمین لرزه هایی با ریشتر بالا آن چنان تکان های سخت می دهد که هر آن چه ساکنان روی زمین بنا کرده اند به تلی از خاک و آوار تبدیل می شود و عده ای از مردم هم در این حادثه جان خود را از دست می دهند. خراسان جنوبی نیز به دلیل این که نیمی از وسعت آن در پهنه خطرپذیر زلزله قرار دارد نمونه های بسیاری آن هم با ریشتر بالا در نیم قرن اخیر در کارنامه مخاطرات طبیعی اش به ثبت رسانده است.
هنوز به نقاطی مانند فردوس، قاینات، خضری دشت بیاض، طبس و ... که سر می زنی آثار و بقایای زلزله را به خوبی شاهد هستیم. هر چند این مخاطره ها و خسارت های ناشی از آن تجربه ای برای ساخت و سازهای مقاوم شده و کلاس درسی برای مهندسان ساخت و ساز است اما باز هم برخی با وجود این تجربه های تلخ، هنگام ساخت و ساز تقلب هایی می کنند و خطاهای علمی از آن ها سر می زند که نمی شود هیچ توجیهی برای آن آورد و گویا در این میان جان انسان ها برای برخی ارزشی ندارد!
نمونه ای از این اهمال کاری و خطاهای علمی را در بسیاری از پروژه ها و طرح های مهندسی ساز در هر محلی که افراد زندگی می کنند با وقوع حوادثی مانند زلزله می توان دید اما درد آن جاست که برخی از نهادها و دستگاه های اجرایی که خود متولی و دست اندرکار ساخت و سازهای مهندسی و فنی هستند، خطا می کنند و نمی توان به هیچ وجه خطای آنان را پذیرفت.
نمونه این خطاهای نپذیرفتی را می توان در ساخت و سازهایی که برخی نهادهای متولی در نقاط ممنوعه و خطوط قرمز روی گسل انجام داده اند، مثال زد. سوال این جاست که وقتی آن هایی که واقف به عمق و وخامت فاجعه در نقاط ممنوعه ساخت و ساز هستند و اقدام به ساخت و ساز می کنند، شکایت از این دستگاه ها و نهادها را باید به کجا برد؟
هر چند برای سوال طرح شده نمی توان پاسخی در خور داد اما می توان این موضوع را به مسئولان و متولیان امر که خود واقف به اهمیت موضوع هستند یادآورشد که اولین زلزله مخرب ثبت شده در استان سال 1347 در دشت بیاض و فردوس رخ داد که بالای هفت ریشتر قدرت داشت و ۱۲ هزار خانه را در هم شکست و حدود ۷۰ هزار نفر بیخانمان شدند.
دومین زلزله مخرب استان سال ۵۷ در طبس رخ داد که ماندگارترین زلزله عصر معاصر ایران نام گرفت. این زلزله با شدت ۷.۸ ریشتر سبب شد که ۷۰ درصد مردم یعنی ۱۹ هزار و ۶۰۰ نفر جان خود را از دست بدهند و در ثانیه ای شهر تاریخی طبس به تلی از خاک تبدیل شود و اثری از آن شهر زیبای تاریخی حاشیه کویری مرکزی ایران باقی نماند. زلزله ۷.۳ ریشتری اردکول در سال ۷۶، زلزله پنج ریشتری زیرکوه در ۱۵ آذر ماه ۹۱ و ... از دیگر حوادث ناگواری است که هم تلفات جانی در پی داشته است و هم مالی.
از آخرین زلزله زیانبار در خراسان جنوبی هم ۱۰ سال می گذرد، زمین لرزه ای که به دلیل فعال شدن گسل اردکول در سال 76 در محدوده زیرکوه تا درمیان به بزرگی ۷.۳ ریشتر رخ داد و بیش از هزار و ۵۵۰ کشته و زخمی بر جای گذاشت.
همچنین به گفته کارشناسان، نیمی از مساحت استان در پهنه خطر زلزله قرار دارد و 50 گسل فعال در این پهنه شناسایی است. حال با این وجود باید پرسید پس چرا درس عبرت نمی گیریم؟