چراغ برات؛اول آنها یا این ها
گروه جامعه- یکی در تدارک خرمای مرغوب است و دیگری به خرید خرمای خشک اکتفا می کند، آن طرف تر بانویی چند جعبه بیسکویت کنار می گذارد تا بعد از جدا کردن بسته های خرما و شکلات چیزی از فهرست بلند بالایش کم نباشد. تعدادی هم راهی نانوایی های شهر می شوند تا از تدارک برای مراسم چراغ برات که چند روز دیگر فانوس آن در استان روشن می شود، عقب نمانند؛ مراسمی که ریشه ای به قدمت تاریخ این دیار کهن دارد اما امروزه با گذشت زمان، درگیر تغییراتی شده است و یکی از این موارد همان هزینه های میلیاردی است که در استان هر سال برای خرید اقلامی چون شکلات، بیسکویت، خرما و ... پرداخت می شود اما امسال با رخ دادن سیل در برخی مناطق کشور تاکیدهایی از سوی شهروندان و مسئولان مراکز خیریه و امدادی برای اختصاص هزینه های خرید مراسم برات به سیل زدگان مطرح می شود.آن طور که شهروند کهن سالی با یادآوری ایام برات در گذشته میگوید: حدود 50 سال قبل که مانند امروز اقلام و مواد غذایی به راحتی در دسترس مردم قرار نداشت، افراد به پخت نان محلی و خیرات برای اموات اکتفا می کردند.«چهکندی» از روغن جوشی و خرما به عنوان اقلام ثابت مراسم روز برات در گذشته یاد میکند که امروزه کمتر به چشم میخورد و می افزاید: حتی زمان هایی که آرد کمتر در دسترس مردم قرار داشت افراد به جای نان از خرما و کشمش برای خیرات در روز برات استفاده میکردند.بانویی هم با اشاره به ورود برخی خانواده ها به تجمل گرایی، چشم و هم چشمی و اسراف در استفاده از مواد غذایی برای توزیع سر قبور اموات، این موضوع را پدیده ای ناپسند می داند که به عرصه رقابت خانواده ها تبدیل شده است و می گوید: این کار در گذشته به منظور کمک بیشتر به نیازمندان انجام می شد در حالی که امروزه بیشتر افراد نیازی به این کمک ها ندارند بنابراین بهتر است افراد به جای استفاده از مواد خوراکی و تنقلات زیاد، این هزینه ها را به مراکز خیریه و نهادهای حمایتی که می توانند به نحو مطلوب تری کمک ها را بین نیازمندان واقعی توزیع کنند، بسپارند یا به سیل زدگان اختصاص دهند.وی با اشاره به وقایع اخیر کشور و وقوع سیل در برخی استان ها، به پویش مردمی ایجاد شده هم اشاره و اضافه می کند: بهتر است به جای هزینه های سرسام آور و بیهوده در روز برات علاوه بر مراجعه به مراکز خیریه، مبالغ مورد نظر را با پرداخت نقدی و تبدیل آن به باقیات الصالحات و صدقه جاریه برای کمک به هموطنان سیل زده هزینه کنند.
کمک به سیل زدگان
شهروندی هم با گلایه از وجود برخی مستمندنماها در ایام برات در آرامستان ها، خواستار برخورد بیشتر دستگاه های متولی با این موضوع می شود و ادامه می دهد: با توجه به شرایط کنونی کشور و درگیری استان های متعدد با سیل به ویژه گلستان، لرستان و خوزستان و از دست دادن امکانات اولیه و وسایل مورد نیاز زندگی این افراد، بهتر است شهروندان به جای اسراف و پرهیز از تجمل گرایی و خرید تنقلاتی که شاید قسمت بیشتر آن استفاده نشود، هزینه خیرات روز برات را به کمک های نقدی برای سیل زدگان اختصاص دهند.به گفته «سبزبان»، به طور حتم برگزاری مراسم ساده و اکتفا کردن به استفاده از شکلات یا خرما و اهدای کمک ها به نیازمندان واقعی خیراتی است که نه تنها ثواب آن نصیب اموات می شود بلکه برای افراد زنده نیز برکاتی خواهد داشت.
سادگی گذشته
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم با اشاره به برگزاری مراسم روز برات در برخی مناطق کشور، این مراسم را در خراسان جنوبی متفاوت تر از بقیه نقاط می داند چرا که هنوز با همان شدت و شور و حال گذشته برگزار می شود در حالی که در دیگر نقاط کشور مانند گذشته رونق ندارد و فقط اسمی از آن باقی مانده است.به گفته «برآبادی»، برخی محققان برگزاری این مراسم را به سال های بسیار دور و حتی قبل از اسلام نسبت داده اند اما آن چه مسلم است و در خراسان جنوبی وجود دارد برگزاری این مراسم در چهاردهم ودر برخی نقاط سیزدهم شعبان است که افراد در این روزها برای اموات و درگذشتگان خود خیرات می کنند.وی تغییرات این مراسم را نسبت به گذشته زیاد نمی داند اما می افزاید: در گذشته برای برگزاری این مراسم از پخت نان های محلی استفاده می شد اما امروزه خوراکی های جدیدی به آن اضافه شده است و به سادگی گذشته نیست البته چون گاهی استفاده کنندگان از مواد خوراکی مستمندان هستند، نمی توان گفت به نوعی تجملات است چون به نیت مستمندان هزینه می شود. به گفته وی، این مراسم در فهرست ناملموس کشور به نام خراسان جنوبی ثبت شده است.
آسیب های برات
یک کارشناس مذهبی هم از شعبان به عنوان یکی از ماه های پرفضیلت یاد می کند که در فرهنگ عمومی از آن به برات یاد می شود و می گوید: در روزهایی از این ماه افراد از اموات یاد می کنند این در حالی است که همیشه باید از درگذشتگان یاد کرد و این موضوع مختص به شعبان یا برات نیست.حجت الاسلام «خزاعی» یاد کردن از اموات و درگذشتگان در مکان ها و زمان های بافضیلت مانند مکه، مدینه، رمضان، عید غدیر، شب جمعه و ... را امری مطلوب می داند و با اشاره به این که شعبان از ماه های پرفضیلت است، میافزاید: بهتر است در این ماه با خواندن قرآن، طلب استغفار و ... از اموات یاد شود.وی ایجاد مشکل در رفت و آمد با راه بندان های زیاد، استفاده از تنقلات بسیار و زاید سر قبور و ... را از آسیب ها و انحرافاتی می داند که در سال های اخیر در برگزاری این مراسم وارد شده است و تصریح می کند: در گذشته با پخت نان روغن جوشی و توزیع آن بین آشنایان به ویژه نیازمندان، این مراسم به سادگی برگزار می شد و این نان از ارزش غذایی برخوردار بود چرا که مانند امروز امکانات و مواد غذایی به راحتی در دسترس افراد قرار نداشت اما امروزه شرایط با گذشته متفاوت است و امکانات و مواد غذایی به راحتی در اختیار مردم قرار دارد.
سیل زدگان فراموش نشوند
به گفته وی، با توجه به مطرح بودن مسائل بهداشتی، شاید امروزه مانند گذشته استقبال چندانی از برخی مواد حاضر سر قبور نشود بنابراین اسراف بزرگی در برگزاری این مراسم رخ می دهد و چه بهتر که برای جلوگیری از اسراف، شهروندان هزینه های خرید مواد غذایی را برای کمک به نگهداری ایتام و ... اختصاص دهند. وی با اشاره به وقوع سیل در برخی نقاط کشور و نیاز مبرم و ضروری هموطنان به برخی کالاها، اقلام و مواد غذایی می افزاید: بهتر است هدیه روز برات برای اموات تبدیل به کمک های نقدی و غیر نقدی به سیل زدگان شود تا علاوه بر کاهش آسیب های مراسم، باقیات و صالحاتی ماندگار باقی بماند.