گیاهان دارویی استان معطل کیمیاگری دولت
فرخ نژاد- این روزها کوه و در و دشت همگان را به دیدار فرا می خواند تا با فرش سبزی که برای مهمانان پهن کرده است با دسته دسته گل های بهاری به استقبال از آن ها برود. این روزها بوی پونه، مستار، گل های همیشه بهار، لاله ها و شکوفه های بهاری همگان را به دیدن سیمای طبیعت دعوت می کند تا ضمن گرفتن توشه از این زیبایی ها، کوله باری از داروخانه طبیعت را که شاید در این دو دهه خشکسالی دیگر رو به فراموشی بود از طبیعت هدیه بگیرد و بهره لازم را از آن با دمنوش های طبیعی ببرد. به گزارش «خراسان جنوبی»، روی خوشی که آسمان بعد از دو دهه قهر، به خراسان جنوبی نشان داد سبب شد تا زمین های خشکیده استان به روی مردم لبخند بزند و هر آن چه را در دل دارد بیرون بریزد. این روزها طبیعت دامن خاکی اش را به سبزه و گل آراسته است تا هر آن چه در این دو دهه قهر طبیعت از آن بی بهره بوده اند ، برخوردار شوند. بنابراین گزارش، این روزها تابلوی بهاری طبیعت خراسان جنوبی همه را به تماشا فرا می خواند چرا که با تزریق باران ها به رگ های خشکیده آن جان تازه ای می گیرد و به یمن این حیات، دوباره همه را به فضایی که به بهترین نحوه آراسته است آن هم با سبزه و گل های بهاری به تماشا فرا می خواند.
داروخانه غنی گیاهان دارویی
غنای سفره خراسان جنوبی در زمینه بهره مندی از گیاهان دارویی با این که اقلیم آن نیمه بیابانی است اما به حدی است که محققان این رشته بیش از هزار و 200 تا هزار و 300 گونه گیاهی را در طبیعت این استان جسته و سیاهه کتاب جامع گیاهان دارویی خراسان جنوبی کرده اند. برخی از این گونه ها، خاص و ویژه خراسان جنوبی است و در هیچ نقطه ای از ایران و جهان یافت نمی شود اما چالشی که سبب پژمردگی این گونه های فراوان گیاهی در استان شده این است که فقط به برداشت و خام فروشی و به فراوری اولیه یعنی عرق گیری بسنده کرده ایم و از قابلیت وافر آن در زمینه اسانس گیری و ایجاد کارخانه های فراوری به منظور استفاده دارویی و... که عایدی اقتصادی بسیاری برای استان دارد غافلیم و لازم است از این قابلیت طبیعت خراسان جنوبی بهره بیشتری با ایجاد کارخانه های فراوری پیشرفته به ویژه داروسازی ببریم. در شرایط فعلی بازگشت حیات دوباره به طبیعت خراسان جنوبی سبب شده است این روزها تعداد زیادی از مردم به دشت و دمن و کوه ها بروند و گونه های مختلف گیاهان دارویی را از داروخانه طبیعت برداشت کنند یا از آن برای استفاده خود یا فروش به کاسبانی که در این زمینه فعالیت دارند درآمدی کسب کنند اما باید این نکته را مدنظر داشته باشند و به حدی از این گونه ها برداشت کنند که بذر گونه های گیاهی در معرض خطر قرار نگیرد و با نابودی مواجه نشود.
رویش دوباره گیاهان رو به نابودی
آن طور که مدیر مجتمع گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی که خود یکی از خبرگان این حوزه به حساب می آید و سال ها روی گیاهان دارویی منطقه تحقیق کرده است، می گوید: کاهش بارندگی ها در دو دهه اخیر، خراسان جنوبی را گرفتار خشکسالی ها کرد و سبب شد تا بسیاری از گونه های گیاه دارویی منطقه رو به نابودی برود اما بارندگی های نافع پایان سال گذشته و ابتدای بهار امسال باعث شد بیشتر گیاهان دارویی در دشت و دمن، باغ ها و... بروید. بنابر مشاهده های میدانی که مهندس«محسن پویان»، در برخی از نقاط خراسان جنوبی داشته است، این بارندگی های نافع سبب شده است تا بسیاری از گونه های گیاهی چون چشم خروس، بنفشه جنگلی و ...که به دلیل استمرار قهر طبیعت سال های سال در طبیعت یافت نمی شد اکنون در مناطق مختلف بروید.
او، رویش گیاهان دارویی را در طبیعت بهاری خراسان جنوبی به دلیل بارندگی های امسال خیلی خوب می داند اما این نکته را هم به جمع آوری کنندگان گیاهان دارویی گوشزد می کند که برداشت بی رویه نداشته باشند چرا که این برداشت سبب می شود تولید بذر این گونه های گیاهی در معرض نابودی قرار گیرد. براساس پژوهش هایی که این خبره گیاهان دارویی در استان انجام داده است، بیش از هزار و 200 گونه گیاه دارویی باغی، زراعی و خودرو در طبیعت نیمه بیابانی خراسان جنوبی می روید که نشان از تنوع آن دارد و رویش این گیاهان در برخی از میکرو اقلیم های استان به صورت خاص و استثنایی است. به عنوان مثال گیاهی مانند مینای بیرجند یا همان مستار فقط خاص این منطقه است و در نقاط دیگر کشور یا جهان نمی روید بنابراین برای برخی از گونه هایی که خاص خراسان جنوبی است و در دیگر نقاط جهان منقرض شده است، برای ثبت بین المللی آن اقدام کرده ایم.
عایدی کم از سفره غنی گیاهان دارویی
پویان، عایدی خراسان جنوبی را از سفره غنی گیاهان دارویی در استان فقط در حد برداشت و صدور آن به نقاط مختلف استان و خارج از منطقه می داند و می گوید: هیچ اقدامی برای فراوری اصلی آن یعنی ایجاد کارخانه که زمینه ساز اشتغال، درآمد و صدور فراورده های گیاهان دارویی استان است انجام نشده و فقط به فراوری اولیه یعنی عرق گیری آن در استان بسنده شده است. به گفته وی، این در حالی است که در نقاطی مانند همدان، اصفهان و... با این که تنوع گونه گیاهان دارویی آن به نسبت خراسان جنوبی زیاد نیست، با ایجاد کارخانه های فراوری باعث شده است عایدی اقتصادی زیادی نصیب این نقاط شود. اما موضوع اساسی دیگری هم که از آن غفلت شده این است که در کشورهای دیگر به اسانس گیری این گونه های گیاهی روی آورده اند و بهره اقتصادی بی حد و حصری هم از این بابت نصیب آن ها می شود که از جمله می توان به صدور صدها هزار لیتر اسانس نعناع، گل محمدی و... اشاره کرد.
بازارچه گیاهان دارویی نداریم
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی، با بیان این که در سه بعد زراعی، باغی و خودرو هزار و ۳۰۰ گونه داریم که قابلیت گیاهان دارویی دارد، افزود: از این تعداد ۸۰ گونه گیاه شناسایی شده که مزیت دار است و هیچ گیاهی بدون خاصیت وجود ندارد. به گفته پویان، از گیاهان خودرو به جز زیره، زعفران و زرشک، فقط 5 درصد از گیاهان دارویی خراسان جنوبی استفاده اقتصادی می شود. پویان علت این امر را نبود کارخانه تولید دارو و بسته بندی گیاهان دارویی در استان می داند و ادامه می دهد: در خراسان جنوبی مانند اصفهان، بازارچه گیاهان دارویی وجود ندارد. به گفته وی، در این زمینه پروژه گیاهان دارویی در جهاد دانشگاهی تعریف شده است تا بتوانیم برای سامان دهی گیاهان دارویی و بهره برداریهای جدید راهکارهایی ارائه کنیم.
قابلیت فراموش شده
او، با بیان این که نیاز آبی گیاهان دارویی بسیار کم است، افزود: «خارشتر» از جمله گونههایی است که دارای نیاز آبی کم و خواص زیادی است در حالی که فقط از دو سال گذشته به سراغ «خارشتر» رفتهایم در صورتی که باید تاکنون یک کارخانه استحصال مواد موثر از این گیاه و داروهای فرموله شده از آن را برای صادرات میداشتیم. به گفته وی هر چند کارهای تحقیقاتی زیادی در زمینه گیاهان دارویی انجام شده اما کاربرد مهمتر از تحقیق است به عنوان مثال گونهای مانند «دِرمنه» دارای پوشش وسیعی بوده است و میتواند در صنایع مختلف استفاده شود یا گیاهی مانند «گز» دارویی است و میتوانیم بسیاری از مواد دارویی را از آن استحصال کنیم اما این امر در استان انجام نمیشود. به اعتقاد وی، اگر به گیاهان دارویی توجه شود، میتوانیم از امکانات موجود بهره برداریهای اقتصادی وسیعی داشته باشیم. برای بهره گیری اقتصادی بیشتر خراسان جنوبی از داروخانه ای که طبیعت در اختیار آن قرار داده لازم است نهضتی فراگیر آغاز شود تا از این ثروت خفته که بهره اش را بقیه با فراوری می برند، استان نیز استفاده کند.
خبر مرتبط
انتشار کتاب راهنمای کاربردی گیاهان دارویی
کتاب راهنمای کاربردی گیاهان دارویی توسط پژوهشگران مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی منتشر شد.
یکی از پژوهشگران مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی این خبر را اعلام و اظهار کرد: کتاب راهنمای کاربردی گیاهان دارویی که توسط پژوهشگران مجتمع تحقیقاتی گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به رشته تحریر درآمده است سعی دارد تا با زبانی ساده و در عین حال گویا به ارائه نتایج حاصل از پژوهشهای علمی در زمینه گیاهان دارویی پرکاربرد بپردازد.
مهندس«محسن پویان»، افزود: علاوه بر قشر دانشگاهی، عموم افراد جامعه نیز می توانند از مطالب آن بهره مند شوند، ذکر اسامی هر گیاه و ارائه فهرستی از صفحات کتاب که این اسامی در آنها درج شده است، سبب تسریع در دسترسی خوانندگان به اطلاعات مرتبط با هر گیاه دارویی میشود. به گفته وی، از طرفی با توجه به این که بسیاری از گیاهان دارویی اسامی متعددی دارد که در برخی موارد با گیاه دیگری تقارن اسمی دارد و ممکن است به اشتباه توسط افراد استفاده شود، استفاده از این کتاب در جلوگیری از بروز چنین اشتباهاتی بسیار سودمند است.